Zmienność ontogenetyczna mięty (Mentha species) czynnikiem warunkującym zawartość składników bioaktywnych w surowcu

Różnorodność gatunkowa mięty, a także stosunkowo łatwa zdolność krzyżowania w obrębie gatunku, przyczyniły się do powstania wielu jej odmian botanicznych, regionalnych i uprawnych. W Polsce i w wielu regionach świata najbardziej popularna w uprawie jest mięta pieprzowa oraz jej odmiany. W większości krajów mięta pieprzowa stała się składnikiem lokalnej kuchni, wypierając częściowo rodzime gatunki. Zmienność składu chemicznego, a co za tym idzie, także działania farmakologicznego surowców roślinnych jest uwarunkowana wieloma czynnikami, z których najistotniejszym jest czynnik biologiczny, zwany dojrzałością wegetacyjną roślin. Z danych zawartych w literaturze wynika, iż problemowi temu poświęcono wiele badań dotyczących surowców olejkowych, poświęconych zwłaszcza zmianom ilościowym olejku eterycznego w roślinach i ich organach w różnych okresach wegetacji oraz zmiennych warunkach uprawowych. Jednak żadna z dostępnych prac nie dotyczy zmienności składników kształtujących aktywność przeciwutleniającą surowców. Intensyfikacja prac nad roślinnymi substancjami biologicznie czynnymi, wpływającymi na prawidłowe funkcjonowanie organizmu ludzi i zwierząt, powoduje konieczność podejmowania badań mających na celu identyfikację tych substancji w różnych znanych gatunkach, również w gatunkach mięty cechujących się odmiennym aromatem. Plantacje mięty pieprzowej zakładane są najczęściej z rozłogów, których reprodukcja staje się jednak kosztowna i coraz trudniejsza, zwłaszcza przy wieloletnim systemie użytkowania plantacji. Wydajność rozłogów zależy od wielu czynników. Ich jakość w dużym stopniu związana jest z wiekiem plantacji matecznej, sposobem użytkowania, a także sposobem zbioru ziela. Rozłogi jednoroczne są lepszym jakościowo materiałem rozmnożeniowym w porównaniu z rozłogami pozyskiwanymi z roślin matecznych dwuletnich i starszych. Z praktyki rolniczej i obserwacji własnych wynika, że ukorzenione rozłogi rzadko pozyskiwane są ze specjalnych plantacji – mateczników. Najczęściej pochodzą one z plantacji produkcyjnych, będących w różnym roku użytkowania i różnej kondycji. Wzrastające zapotrzebowanie na ziele mięty i rosnące wymagania jakościowe w stosunku do surowca, a także wzrost świadomości konsumentów co do wpływu jakości żywności na stan zdrowia człowieka stymulują pojawianie się nowych produktów spożywczych wzbogaconych w naturalne składniki prozdrowotne. Wykazują one cechy żywności konwencjonalnej, jak i funkcjonalnej, mają również na celu obniżenie ryzyka powstania chorób cywilizacyjnych i dietozależnych, co wynika z obecności w nich składników bioaktywnych, korzystnie oddziałujących na organizm człowieka. Do takich składników zaliczane są m.in. oligosacharydy, witaminy, błonnik, fenolokwasy, flawonoidy, antocyjany, garbniki, olejki eteryczne i in.