„Agnieszka Popiel i Ewa Pragłowska napisały kolejną świetną książkę, w której bez spłycenia tematu podsumowują, czym jest terapia poznawczo-behawioralna. Niewielu autorom udaje się ta sztuka. Z tym większym entuzjazmem przyjąłem to nowe, rozszerzone wydanie. (…). Czytelnicy znajdą w tej książce precyzyjne wyjaśnienie, w jaki sposób pomagamy naszym klientom za pomocą teorii poznawczych i behawioralnych. Dzięki tym teoriom bowiem możliwe staje się sformułowanie hipotezy na temat tego co sprawia, że problem się utrzymuje, i propozycji, jak to zmienić za pomocą metod psychologicznych – behawioralnych, poznawczych bądź doświadczeniowych. Autorki opisują również, jak w ostatnich latach rozwijały się podejścia transdiagnostyczne i te oparte na procesach oraz jakim wyzwaniom miały sprostać”.
Z przedmowy prof. Eduardo Keegana
„Z uznaniem dla Autorek należy powitać drugie wydanie książki Psychoterapia poznawczo-behawioralna, znacząco poszerzonej w stosunku do wydania pierwszego, ale – co najważniejsze – uzupełnionej o nowe trendy i podejścia teoretyczne oraz uzyskane wyniki badawcze (a także bardzo zaawansowane analizy przypadków). Problemy omówione w książce przez Autorki dalece wykraczają poza omówienie specyfiki terapii poznawczo-behawioralnej. Prezentowany podręcznik jest bowiem współczesnym źródłem wiedzy i zachętą do refleksji nad kondycją psychoterapii czy szerzej – oddziaływań klinicznych w obszarze zarówno psychologii, jak i psychiatrii”.
Z przedmowy prof. dr. hab. Bogdana Zawadzkiego
„Obecne wydanie to nie jedynie skorygowana i uaktualniona wersja pierwotna, ale niemal całkowicie nowa pozycja, w której uzupełnienia i rozszerzenia zajmują niemal tyle miejsca, co treść wydania pierwszego. Jest to jedyna w swoim rodzaju pozycja opracowana w języku polskim i przez polskich autorów, która tak kompleksowo i wyczerpująco przedstawia jeden z najważniejszych współczesnych nurtów psychoterapii, jakim jest psychoterapia poznawczo-behawioralna”.
Z recenzji prof. dr. hab. Pawła Ostaszewskiego
„Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka jest kompleksową publikacją. Przedstawia podstawy teoretyczne i rozwój nurtu terapii behawioralno-poznawczej oraz podsumowanie badań naukowych dotyczące skuteczności tej formy terapii. W podręczniku omówiono również znaczenie stosowania zasad evidence-based therapy i evidence-based practice. Poruszane są także zagadnienia dotyczące superwizji i kwestii etycznych. W kolejnej części przedstawiono techniki pracy oraz, na koniec, opisy przypadków ze szczegółowym przedstawieniem przebiegu terapii. Podręcznik ten przeczytałam z prawdziwą przyjemnością. Uważam go za bardzo wartościową pozycję”.
Z recenzji dr hab. Barbary Remberk, prof. IPiN
Od Autorek – słowo do wydania drugiego XI
Eduardo Keegan – Przedmowa do wydania drugiego rozszerzonego XVII
Bogdan Zawadzki – Przedmowa do wydania drugiego rozszerzonego XXI
Od Autorek – słowo do wydania pierwszego XXV
Przedmowa do wydania pierwszego XXIX
Część I Założenia teoretyczne psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Rozwój nurtu terapii poznawczych i behawioralnych na świecie i w Polsce 1
Rozdział 1. Psychoterapia poznawczo-behawioralna – wyjaśnienia terminologiczne 3
Rozdział 2. Rzut oka na historię. Psychologia poznawcza, behawioryzm, psychologia różnic indywidualnych a psychoterapia poznawczo-behawioralna 9
2.1. Psychoterapia poznawczo-behawioralna na świecie 26
2.2. Psychoterapia poznawczo-behawioralna w Europie 28
2.3. Psychoterapia poznawczo-behawioralna w Polsce 31
2.4. Psychoterapia poznawczo-behawioralna a integracja w psychoterapii 40
2.5. Psychoterapia poznawczo-behawioralna a interdyscyplinarność w zindywidualizowanym modelu leczenia zaburzeń psychicznych 46
2.6. Pole współczesnej psychoterapii poznawczo-behawioralnej 48
2.6.1. Skuteczność metod leczenia i badania typu RCT 48
2.6.2. Stopniowane interwencje, technologie informacyjnei powszechna dostępność metod 49
2.6.3. Krytyka systemów klasyfikacyjnych, badania mechanizmów – procesów podtrzymujących psychopatologię i procesów terapeutycznych 49
2.6.4. Dobrostan społeczeństwa: leczenie, profilaktyka zaburzeń, stymulacja rozwoju jednostki 50
Rozdział 3. Teoretyczne podstawy psychoterapii poznawczo-behawioralnej 53
3.1. Modele Ellisa i Becka – treści i procesy poznawcze w praktyce klinicznej 56
3.1.1. A jak activating event, antecedents, ale i attention w terapii poznawczo-behawioralnej 60
3.1.2. B jak beliefs w terapii poznawczo-behawioralnej 62
Myśli automatyczne 62
Schematy poznawcze 63
Zniekształcenia poznawcze 71
Specyficzność poznawcza stanów psychopatologicznych i modele zaburzeń psychicznych 74
3.1.3. C jak consequences w terapii poznawczo-behawioralnej 77
Regulacja emocji 79
3.1.4. B jak behaviour – zachowanie w terapii poznawczo-behawioralnej 80
3.1.5. Historia uczenia się i konsekwencje zachowań 82
3.1.6. Nomotetyczne czy idiograficzne? Poznawczo-behawioralne modele zaburzeń 84
Poznawczo-behawioralne modele zaburzeń afektywnych – depresja 86
Modele depresji odwołujące się do aspektów strukturalnych 89
Modele depresji odwołujące się do operacji – procesów poznawczych 91
Modele depresji odwołujące się do wytworów poznawczych 93
Behawioralne modele depresji 94
Poznawczo-behawioralne modele zaburzeń lękowych 97
Zaburzenie lękowe z napadami lęku 100
Zaburzenie lękowe uogólnione 105
Fobia społeczna 113
Poznawczo-behawioralne modele PTSD .117
Poznawczo-behawioralne modele zaburzeń osobowości 126
Osobowość z pogranicza 130
3.2. Procesy psychologiczne, procesy transdiagnostyczne, procesy terapeutyczne 138
Część II Praktyka psychoterapii poznawczo-behawioralnej 141
Rozdział 4. Cechy procesu terapeutycznego w psychoterapii poznawczo-behawioralnej 143
4.1. Określenie celu oraz problemu w jego osiągnięciu i ukierunkowanie na rozwiązanie go 146
4.2. Dobór metod na podstawie dynamicznie tworzonej konceptualizacji problemu pacjenta 147
4.3. Skupienie na teraźniejszości 148
4.4. Nadanie struktury procesowi terapii i każdej sesji terapeutycznej 150
4.5. Relacja terapeutyczna 150
4.6. Niektóre etyczne aspekty spotkania pacjenta i terapeuty poznawczo-behawioralnego – granice relacji terapeutycznej 151
4.7. Współpraca pacjenta i terapeuty 154
4.8. Psychoedukacja 156
4.9. Techniki terapeutyczne 157
4.10. Ograniczenie terapii w czasie 157
4.11. Wyposażenie pacjenta w wiedzę i narzędzia autoterapii 158
Rozdział 5. Pierwszy etap psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Rozpoznanie 161
5.1. Konceptualizacja problemu i diagnoza kliniczna 162
5.2. Określenie problemu („co?”) 164
5.2.1. Skarga to nie problem 164
5.2.2. Stworzenie listy problemów do terapii 170
5.2.3. Problem a diagnoza kliniczna 171
5.2.4. Czemu służą ICD i DSM – przecież nie każdy psychoterapeuta jest psychiatrą? 173
5.3. Pierwszy poziom konceptualizacji problemu („jak?”) 179
5.4. Drugi poziom konceptualizacji problemu („dlaczego?”) 184
5.5. Podsumowanie konceptualizacji, czyli jakie mechanizmy psychologiczne są odpowiedzialne za pogorszenie jakości życia pacjenta i które procesy będą podlegać zmianie podczas terapii 188
5.6. Cele terapii 217
5.7. Protokół rozbieżności 223
5.8. Cele – wartości – duchowość 224
Rozdział 6. Drugi etap psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Realizacja celów 229
6.1. Plan interwencji terapeutycznych 230
6.2. Kontrakt terapeutyczny i informacje o terapii 239
6.3. Procedury – techniki – metody terapeutyczne 242
6.3.1. Techniki poznawcze – restrukturyzacja poznawcza i defuzja 246
Dialog sokratejski (kierowany) 248
Klaryfikacja 254
Sondowanie 255
Skalowanie i reatrybucja odpowiedzialności 257
Ocena na kontinuum wymiaru 261
Poszukiwanie „dowodów” słuszności tezy pacjenta 262
Badanie wyobrażonych konsekwencji przewidywań, wyobrażeń 264
Dekatastrofizacja 266
Bezpośredni spór – dysputa 266
Nazywanie zniekształceń poznawczych, emocji 267
Użycie paradoksu lub przesady, defuzja poznawcza 268
6.3.2. Techniki uwagowe 270
Rozpraszanie i przemieszczanie uwagi 270
Trening uwagi 271
Trening uważności 271
Odkładanie myślenia perseweracyjnego na później – czas i miejsce na zmartwienia i ruminacje 274
6.3.3. Zapisy, notatki 275
Karty radzenia sobie 275
Zapisy myśli automatycznych i inne formy zapisu stanów będących przedmiotem terapii 276
Chwilowa ocena ekologiczna 279
6.3.4. Techniki behawioralne 280
Techniki ekspozycji 280
Modelowanie 286
Sterowanie uwarunkowaniami (procedury kontyngencyjne) 287
Planowanie czynności i monitorowanie związanych z aktywnością emocji, aktywizacja behawioralna 288
Eksperyment behawioralny 291
Sprzężenie zwrotne (biofeedback i video feedback) 293
6.3.5. Techniki doświadczeniowe i redukcji pobudzenia 294
Odgrywanie ról (w tym technika krzeseł) 294
Wyobrażeniowa zmiana skryptów 297
Ćwiczenia oddechowe i trening relaksacji 298
Praktykowanie współczucia 304
Zabawa 304
6.3.6. Praca osobista – zadania terapeutyczne 305
6.4. Monitorowanie przebiegu terapii 310
Rozdział 7. Trzeci etap psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Sprawdzenie i utrwalenie osiągnięć 314
7.1. Zapobieganie nawrotom 314
7.2. Weryfikacja rezultatów terapii 316
7.3. SOS, czyli między innymi o zjawisku oporu w terapii poznawczo-behawioralnej 319
7.4. Zakończenie terapii 324
Rozdział 8. Umiejętności terapeuty poznawczo-behawioralnego 326
8.1. Kwalifikacje i umiejętności 326
8.2. Rozwój osobisty terapeuty 350
8.3. Korzystanie z superwizji 352
Część III Weryfikacja empiryczna 361
Rozdział 9. Dane naukowe. Praktyka oparta na badaniach i badania oparte na praktyce 363
9.1. Nauka, praktyka i polityka 364
9.2. Praktyka oparta na badaniach naukowych i badania oparte na praktyce 366
9.2.1. Teoria funkcjonowania – psychopatologia 369
9.2.2. Zakres zmiany mierzony w badaniach nad psychoterapią 381
9.2.3. Primum non nocere 387
9.2.4. Psychoterapia w standardach leczenia NICE 392
9.2.5. Efekt werdyktu ptaka Dodo: „Wyniki badań wskazują na porównywalną skuteczność psychoterapii” – czy aby na pewno, czy każdej, wobec kogo, w jakich warunkach? 402
9.2.6. Procesy – mechanizmy zmiany obserwowane w badaniach nad psychoterapią 407
9.2.7. „Płytka” czy „głęboka”? 416
9.2.8. Trwałość rezultatów psychoterapii 417
9.2.9. Co działa u kogo, czyli personalizacja oddziaływań 419
9.2.10. Łyżka dziegciu 421
9.2.11. Możliwość uogólniania wniosków z badań naukowych na praktykę kliniczną 423
9.2.12. Evidence-based practice, czyli praktyka oparta na wynikach badań naukowych 426
9.2.13. A gdzie w tym wszystkim jest Człowiek? 429
Zakończenie 431
Aneks 433
Aneks 1. Opisy terapii 435
Opis 1. Terapia kobiety z depresją 437
Opis 2. Terapia kobiety z zaburzeniem obsesyjno-kompulsyjnym 479
Opis 3. Terapia chłopca z emetofobią 535
Aneks 2. Formularze do wykorzystania na użytek praktyki klinicznej 567
Dla terapeuty – zapis przebiegu terapii 567
Podstawowe formularze dla pacjenta 576
Obserwacja zniekształceń poznawczych 576
Objawy/problemy do terapii 577
Tygodniowy zapis odczuwanych emocji 578
Zapis/plan czynności 579
Zapis automatycznych myśli 580
Zapis ruminacji 581
Rozwiązywanie problemów 582
Aneks 3. Strony internetowe 583
Słowniczek terminów angielsko-polski 585
Bibliografia 595
Indeks nazwisk 627
Indeks rzeczowy 636
Autorki 649