Zasiedzenie nieruchomości w praktyce

Wykaz skrótów   15
Wprowadzenie   19
Część pierwsza
Problematyka materialnoprawna (Michał Górski)  23
 
Rozdział I. Prawne określenie nieruchomości   25

Nieruchomość gruntowa  25

1.1.  Wątpliwości definicyjne – uchwała III CZP 8/13   27
1.2.  Zasiedzenie części nieruchomości/fragmentu działki ewidencyjnej   29

Nieruchomość rolna  30
Nieruchomość leśna  31
Nieruchomość budynkowa  32
Nieruchomość lokalowa  35

5.1.  Ustanowienie i definicja odrębnej własności lokalu   35
5.2.  Możliwość zasiedzenia lokalu niewyodrębnionego   36
 
Rozdział II. Posiadanie samoistne a zależne   40

Pojęcie posiadania samoistnego  40
Czynnik wewnętrzny (animus) a przykłady posiadania  samoistnego (corpus)  41
Możliwość (potencjalność) posiadania samoistnego a zasiedzenie  43

3.1.  Ogólne zasady   43
3.2.  Przerwa w posiadaniu a potencjalność posiadania   44

Domniemanie posiadania samoistnego  46
Posiadanie samoistne przy zasiedzeniu udziału we współwłasności  48

5.1.  Możliwość zasiedzenia udziału w prawie własności nieruchomości   48
5.2.  Kwestia domniemania posiadania samoistnego przy zasiedzeniu udziału   51

Przejawy posiadania zależnego  54
Kwalifikacja prób negocjacji posiadacza z formalnym właścicielem  56
Zmiana posiadania zależnego na samoistne  58
Posiadanie samoistne w prawie geodezyjnym i kartograficznym  59

 
Rozdział III. Dobra a zła wiara   60

Pojęcie dobrej i złej wiary  60
Dobra wiara przy roszczeniu z art. 231 § 1 k.c.  66
Domniemanie dobrej wiary  68
Moment decydujący o dobrej wierze  71
Dobra wiara Skarbu Państwa w przypadku decyzji niezgodnych z prawem  72

 
Rozdział IV. Okres zasiedzenia   75

Terminy zasiedzenia w ogólności  75
Zawieszenie biegu zasiedzenia  76

2.1.  Zasiedzenie przeciwko własności dziecka podlegającego władzy rodzicielskiej przez rodzica   78
2.2.  Zasiedzenie przeciwko własności osób niemających pełnej zdolności do czynności prawnych przez opiekuna/kuratora   78
2.3.  Zasiedzenie przeciwko własności małżonka przez drugiego ze współmałżonków   79
2.4.  Zawieszenie biegu zasiedzenia z powodu siły wyższej   79
2.4.1.  Stan prawny w okresie PRL jako siła wyższa   81
2.4.2.  Warunki polityczne w okresie PRL jako przesłanka zawieszenia biegu zasiedzenia   83

Wstrzymanie biegu zasiedzenia  89
Przerwanie biegu zasiedzenia  90

4.1.  Zasady ogólne   90
4.2.  Czynności przerywające bieg zasiedzenia   91
4.3.  Czynności nieprzerywające biegu zasiedzenia   98

Doliczenia okresu posiadania poprzednika prawnego  102

5.1.  Zasady ogólne   102
5.2.  Doliczenie okresu posiadania spadkodawcy przez spadkobiercę samowolnie przejmującego posiadanie   104
5.2.1.  Stanowisko przemawiające za doliczaniem okresu posiadania spadkodawcy tylko w zakresie udziału odpowiadającego udziałowi w spadku   104
5.2.2.  Stanowisko przemawiające za możliwością pełnego doliczenia okresu posiadania spadkodawcy niezależnie od wysokości udziału w spadku   106
5.2.3.  Doliczenie okresu posiadania spadkodawcy przez jednego ze spadkobierców na podstawie nieformalnego działu spadku   108
 
Rozdział V. Ograniczenia i wyłączenia możliwości zasiedzenia   110

Nabycie przez zasiedzenie nieruchomości rolnej od 30.04.2019 r.  110

1.1.  Zasady ogólne   110
1.2.  Definicja rolnika indywidualnego   111
1.3.  Wyjątki od ograniczeń nabywania nieruchomości rolnej   112
1.4.  Krytyka przyjętych rozwiązań   115

Nabycie przez zasiedzenie lasu państwowego  117
Nabycie przez zasiedzenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu  118
Nabycie nieruchomości w drodze zasiedzenia przez cudzoziemca  119
Wyłączenie zasiedzenia gruntów pod wodami publicznymi  121
Wyłączenie zasiedzenia drogi publicznej  122

6.1.  Zasady ogólne   122
6.2.  Możliwość zasiedzenia pasa drogowego w przypadku faktycznego i prawnego urządzenia samej drogi   123
6.3.  Zasiedzenie drogi i pasa drogowego w sytuacji braku faktycznego urządzenia drogi   125

Wyłączenie zasiedzenia lotnisk  126
Inne wyłączenia i ograniczenia zasiedzenia  126

 
Rozdział VI. Zasiedzenie a art. 5 k.c.   128

Zasady ogólne  128
Zasiedzenie w kontekście nadużycia prawa podmiotowego  129
Przerwanie biegu zasiedzenia jako forma nadużycia prawa podmiotowego  133

 
Rozdział VII. Zasiedzenie a rozgraniczenie   136

Kwestia uwzględnienia zasiedzenia na etapie administracyjnym postępowania rozgraniczeniowego  136
Kwestia uwzględnienia zasiedzenia na sądowym etapie postępowania rozgraniczeniowego  137
Wniosek o wszczęcie postępowania rozgraniczeniowego a przerwanie biegu zasiedzenia  138

 
Rozdział VIII. Zasiedzenie a inne sposoby nabycia własności na skutek upływu czasu   141

Przemilczenie  141
Uwłaszczenie  143

2.1.  Zasady ogólne   143
2.2.  Wpływ orzeczenia o uwłaszczeniu na kwestię zasiedzenia nieruchomości rolnej   144
 
Rozdział IX. Zasiedzenie prawa użytkowania wieczystego   149

Możliwość zasiedzenia prawa użytkowania wieczystego  150
Dopuszczalność nabycia przez zasiedzenie prawa własności nieruchomości oddanej w wieczyste użytkowanie  153
Możliwość zasiedzenia prawa własności nieruchomości przez użytkownika wieczystego działki sąsiadującej  154
Możliwość zaliczania okresu posiadania użytkowania wieczystego do okresu samoistnego posiadania nieruchomości prowadzącego do nabycia jej własności przez zasiedzenie  155
Przerwanie biegu zasiedzenia prawa własności nieruchomości przez jej użytkownika wieczystego  156

 
Rozdział X. Przepisy przejściowe i wprowadzające   158

Przepisy obowiązujące przed wejściem w życie dekretu z 11.10.1946 r. – Prawo rzeczowe  158
Przepisy dekretu z 11.10.1946 r. – Prawo rzeczowe  160
Przepisy kodeksu cywilnego od wejścia w życie do 1.10.1990 r.  162

3.1.  Okresy zasiedzenia   162
3.2.  Zakaz zasiadywania nieruchomości państwowych   163
3.3.  Przepisy przejściowe   163

Przepisy kodeksu cywilnego od 1.10.1990 r.  164

4.1.  Okresy zasiedzenia   164
4.2.  Zniesienie zakazu zasiadywania nieruchomości państwowych i przepisy przejściowe   165
4.3.  Rozbieżności co do wykładni przepisów przejściowych   166
 
Część druga
Wybrane problemy procesowe (Jan Paweł Górski)   171
Rozdział I. Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia   173

Podmioty uprawnione do złożenia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia  174
Elementy wniosku o zasiedzenie własności nieruchomości  177

2.1. Obligatoryjne i fakultatywne elementy wniosku   178
2.2. Wniosek o zabezpieczenie postępowania   179

Rozpoznanie wniosku o zasiedzenie na rozprawie  181
Związanie sądu żądaniem wniosku o zasiedzenie; odpowiednie stosowanie przepisów o stwierdzeniu nabycia spadku i przedmiotu zapisu windykacyjnego  182

4.1.  Związanie podmiotowe   183
4.2.  Związanie podmiotowe w przypadku zasiedzenia, do którego doszło w trakcie trwania małżeństwa   187
4.3.  Związanie przedmiotowe   189

Zarzut zasiedzenia; zasiedzenie jako przesłanka rozstrzygnięcia  191
Ograniczenie możliwości powoływania się na zasiedzenie w sprawach podziałowych  192

 
Rozdział II. Uczestnicy postępowania   194

Uzyskanie statusu uczestnika  195

1.1.  Wskazanie uczestnika we wniosku wszczynającym postępowanie   195
1.2.  Status uczestnika na skutek wzięcia udziału w sprawie   197
1.3.  Wezwanie do udziału w sprawie przez sąd   200
1.4.  Odmowa dalszego udziału w postępowaniu   201

Praktyka ustalania kręgu uczestników postępowania o zasiedzenie  203

2.1.  Rozłożenie obowiązku wskazania uczestników pomiędzy wnioskodawcą a sądem   205
2.2.  W jaki sposób należy wskazać następców prawnych zmarłego właściciela nieruchomości   207

Wezwanie zainteresowanych przez ogłoszenie  211
Ustanowienie kuratora dla osób nieznanych z miejsca pobytu  212
Skutki niewezwania zainteresowanych  213

 
Rozdział III. Dowody   215

Wnioski dowodowe  215
Charakterystyka dowodów w sprawach o zasiedzenie  217
Pominięcie wniosków dowodowych w sprawie o zasiedzenie  218
Koncentracja dowodów  220

4.1.  Koncentracja dowodów w postępowaniu przed sądem I instancji   220
4.2.  Koncentracja dowodów w postępowaniu apelacyjnym   222
4.3.  Przeprowadzenie dowodów z naruszeniem przepisów o koncentracji   225

Dopuszczenie przez sąd dowodu z urzędu  226
Uproszczona forma przeprowadzenia dowodu z art. 515 k.p.c.  233

 
Rozdział IV. Orzeczenie o zasiedzeniu i jego zaskarżanie   237

Rodzaje postanowień o zasiedzeniu  237

1.1.  Postanowienia wstępne   237
1.2.  Postanowienia częściowe   240

Treść orzeczenia o zasiedzeniu  240
Uwagi na temat apelacji w sprawie o zasiedzenie  242

3.1.  Uwagi ogólne o apelacji   242
3.2.  Pokrzywdzenie orzeczeniem (gravamen)   243
3.3.  Wniosek o uzupełnienie postanowienia a apelacja w przypadku tzw. orzeczenia nieistniejącego   244
3.4.  Zakaz reformationis in peius w sprawie o zasiedzenie   247
3.5.  Zakres kognicji sądu odwoławczego w sprawach o zasiedzenie   248

Uwagi o skardze z art. 524 § 2 k.p.c.  248
Skargi przysługujące od prawomocnego postanowienia o zasiedzeniu do Sądu Najwyższego  253

5.1.  Skarga kasacyjna   253
5.2.  Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia   253
5.3.  Skarga nadzwyczajna   254
 
Rozdział V. Prawomocność postanowień o zasiedzeniu i jego skutki   256

Prawomocność postanowień pozytywnych  256

1.1.  Prawomocność w ujęciu pozytywnym i negatywnym   256
1.2.  Prawomocność w ujęciu przedmiotowym i podmiotowym   257

Prawomocność postanowień negatywnych; wniosek o zmianę prawomocnego postanowienia z art. 523 k.p.c.  261

2.1.  Zmiana prawomocnego postanowienia negatywnego z uwagi na zmianę okoliczności – uwagi ogólne   261
2.2.  Prekluzja dowodów   262
2.3.  Okoliczności uzasadniające zmianę postanowienia w trybie art. 523 k.p.c.   263
2.4.  Wniosek z art. 523 k.p.c. – kwestie proceduralne   266

Wpis orzeczenia stwierdzającego zasiedzenie w księdze wieczystej  267
Zasiedzenie a rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych  267
Zasiedzenie a roszczenia uzupełniające  269
Zasiedzenie a prawa rzeczowe ograniczone  274

6.1.  Zasady ogólne   274
6.2.  Zasiedzenie a hipoteka   275
6.3.  Zasiedzenie a wygaśnięcie służebności z art. 293 § 1 k.c.   278

Zasiedzenie a prawa osobiste i roszczenia  279
Podatek od zasiedzenia  281

8.1.  Uwagi ogólne   281
8.2.  Zwolnienia z podatku   281
8.2.1.  Gospodarstwo rolne   281
8.2.2.  Pozostałe zwolnienia   283
8.3.  Podstawa opodatkowania – wyłączenie nakładów dokonanych przez nabywcę   283
Aneks – przykładowy wniosek o zasiedzenie   287
Literatura   293