Umowa o dożywocie w prawie polskim

Spis treści


I. Wstęp.
II. Umowa o dożywocie – rys historyczny.

Rozdział I Umowy o charakterze losowym – uwagi ogólne

I. Wprowadzenie
I. Umowy
II. Czynności prawne konsensualne i realne
III. Czynności prawne zobowiązujące, rozporządzające i przysparzające
1. Czynności zobowiązujące i rozporządzające
2. Skutek rozporządzający czynności zobowiązującej
3. Czynności wyłącznie rozporządzające
4. Czynności wyłącznie zobowiązujące
5. Przedmiot czynności rozporządzającej
6. Czynności przysparzające
IV. Czynności prawne kauzalne i abstrakcyjne
1. Czynności kauzalne
1.1. Kauza przysporzenia
1.2. Subiektywna koncepcja kauzy
1.3. Obiektywna koncepcja kauzy
1.4. Skutki prawne wadliwości kauzy
2. Czynności abstrakcyjne
V. Czynności odpłatne i nieodpłatne
1. Czynności odpłatne
2. Czynności nieodpłatne
VI. Umowy między żyjącymi i na wypadek śmierci
VII. Czynności prawne warunkowe oraz z zastrzeżonym terminem
VIII. Stosunki prawne o charakterze jednorazowym oraz trwałym
IX. Charakter prawny umów losowych.

Rozdział II – umowa o dożywocie.

I. Uwagi ogólne
II. Umowa o dożywocie – charakterystyka ogólna.
III. Cechy stosunku dożywocia
1. Stosunek prawny dwustronnie zobowiązujący
2. Czynność konsensualna
3. Odpłatność dożywocia
4. Losowość umowy o dożywocie
5. Kauzalność dożywocia
6. Dożywocie jako czynność zobowiązująco – rozporządzająca
7. Ciągłość (trwałość) stosunku dożywocia
8. Zbywalność uprawnień objętych prawem dożywocia
IV. Powstanie stosunku dożywocia
1. Umowa
2. Przedwstępna umowa o dożywocie
3. Rozwiązanie przedwstępnej umowy o dożywocie
4. Pozaumowne źródła stosunku dożywocia
V. Forma umowy o dożywocie
VI. Podmioty stosunku dożywocia
1. Dożywotnik
2. Obciążenie nieruchomości kilkoma prawami dożywocia
3. Nabywca nieruchomości.
4. Nabywca nieruchomości rolnych, cudzoziemiec.
VII. Treść stosunku dożywocia
1. Treść stosunku dożywocia z perspektywy praw dożywotnika
2. Stosunek dożywocia obejmujący świadczenia wskazane w przepisie art. 908§2 k.c.
3. Treść stosunku dożywocia obejmująca inne świadczenia – niewymienione w przepisie art. 908§1 i 2 k.c.
4. Dodatkowe postanowienia umowne
4.1. Zastrzeżenie świadczenia na rzecz osoby trzeciej i zwolnienie z długu
4.2. Zadatek
4.3. Umowne prawo odstąpienia i odstępne
5. Wybór prawa właściwego dla stosunku dożywocia
VIII. Charakter prawny prawa dożywocia – geneza regulacji.
IX. Charakter prawny prawa dożywocia.
1. Odpowiednie stosowanie przepisów o ograniczonych prawach rzeczowych
2. Prawo pierwszeństwa.
2.1. Kolizja praw ciążących na rzecz
2.2. Pierwszeństwo dożywocia
2.3. Zmiana pierwszeństwa
3. Pozostałe przepisy ogólne o ograniczonych prawach rzeczowych
4. Odpowiednie zastosowanie przepisów odnoszących się do poszczególnych ograniczonych praw rzeczowych.
X. Przedmiot dożywocia (przedmiot świadczenia dożywotnika).
1. Nieruchomość
2. Udział we współwłasności nieruchomości
2.1. Los dożywocia ustanowionego na udziale w przypadku zniesienia współwłasności nieruchomości
3. Użytkowanie wieczyste
3.1. Los dożywocia ustanowionego na użytkowaniu wieczystym w przypadku wygaśnięcia prawa użytkowania wieczystego.
4. Własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu
XI. Ochrona wierzyciela przed niewypłacalnością dłużnika powstałą na skutek zawarcia umowy o dożywocie
1. Ochrona wierzyciela alimentacyjnego
2. Ochrona innych wierzycieli
2.1. Pokrzywdzenie wierzyciela
2.2. Świadomość pokrzywdzenia
XII. Dożywocie na tle innych stosunków prawnych
1. Dożywocie – darowizna
2. Dożywocie – renta
3. Dożywocie - odwrócony kredyt hipoteczny
4. Dożywocie – umowa z następcą

Rozdział III – wykonywanie dożywocia.

I. Uwagi ogólne
II. Wykonywanie zobowiązań wynikających ze stosunku dożywocia
1. Wykonywanie zobowiązań przedmiotowo istotnych – dożywotnie utrzymania zbywcy
1.1. Wykonanie zobowiązania do dożywotniego utrzymania w przypadku nieoznaczenia w umowie zakresu świadczeń.
1.2. Zakres świadczeń spełnianych w ramach określonego zbioru zobowiązań
1.3. Przyjęcie dożywotnika jako domownika, zapewnienie dożywotnikowi mieszkania
1.4. Dostarczenie dożywotnikowi wyżywienia, ubrania, światła oraz opału
1.5. Zapewnienie pomocy i pielęgnowania w chorobie oraz sprawienia pogrzebu
2. Osobiste wykonanie świadczeń objętych treścią dożywocia
3. Samodzielne zaspokajania potrzeb przez dożywotnika
4. Kolizja roszczeń o dożywotnie utrzymanie z roszczeniami alimentacyjnymi wobec dożywotnika
5. Wykonywanie zobowiązań podmiotowo istotnych
5.1. Obciążenie nieruchomości użytkowaniem, służebnością mieszkania lub inna służebnością osobistą – uwagi ogólne
5.2. Wykonanie zobowiązania do obciążenia nieruchomości użytkowaniem, służebnością mieszkania lub inną służebnością oraz wykonanie tych praw
5.3. Wykonanie zobowiązania do spełnienia powtarzających się świadczeń w pieniądzach lub rzeczach oznaczonych co do gatunku
5.4. Wykonanie zobowiązań innych niż wymienione w przepisie art. 908§2 k.c.
III. Wykonywanie dożywocia przy wielości nabywców lub dożywotników
1. Wykonywanie dożywocia przy wielopodmiotowość po stronie nabywców.
2. Wykonywanie dożywocia przy wielości dożywotników lub wielości praw dożywocia.
IV. Kolejność zarachowywania poszczególnych świadczeń, miejsce i termin spełnienia świadczenia
V. Wykonanie zastępcze
VI. Odpowiedzialność zbywcy nieruchomości (dożywotnika) za wady nieruchomości
1. Odpowiedzialność za wady fizyczne
2. Odpowiedzialność za wady prawne
VII. Odpowiedzialność nabywcy nieruchomości za świadczenia ze stosunku dożywocia
1. Zbycie nieruchomości
2. Odpowiedzialność doczasowego nabywcy nieruchomości.
3. Odpowiedzialność kolejnego nabywcy.
VIII. Zmiana treści dożywocia
1. Zmiana treści dożywocia na skutek braku możliwości osobistej styczności
1.1. Podstawy zmiany.
1.2. Sposób zmiany.
2. Zmiana treści dożywocia w przypadku zbycia nieruchomości przez nabywcę
3. Charakter żądania i rozstrzygnięcia w przedmiocie zmiany treści dożywocia na dożywotnią rentę.
IX. Przedawnienie roszczeń objętych treścią stosunku dożywocia.
X. Ochrona uprawnień dożywotnika w postępowaniu cywilnym.
1. Dochodzenie uprawnień dożywotnika w procesie.
2. Wykonywanie dożywocia w egzekucji świadczeń pieniężnych z obciążonej nieruchomości
3. Realizacja uprawnień objętych treścią dożywocia w postępowaniu upadłościowym.
4. Kolizja wykonywania dożywocia z wykonywaniem przez nabywcę zobowiązań, którym przysługuje pierwszeństwo przed świadczeniami objętymi treścią prawa dożywocia.

Rozdział IV – ustanie stosunku dożywocia.

I. Ustanie stosunku dożywocia – uwagi ogólne
II. Rozwiązanie umowy o dożywocie.
III. Rozwiązanie umowy o dożywocie na zgodne oświadczenia obu stron
1. Rozwiązanie umowy o dożywocie na zgodne oświadczenia stron w przypadku ustanowienia dożywocia na rzecz osoby bliskiej zbywcy
2. Rozwiązanie umowy w przypadku wielopodmiotowości stron umowy o dożywocie
2.1. Rozwiązanie dożywocia z dożywotnikiem – zbywcą udziału w nieruchomości
2.2. Rozwiązanie dożywocia z dożywotnikiem – zbywcą nieruchomości objętej współwłasnością łączną
3. Rozwiązanie umowy dożywocia za zgodą stron w przypadku dalszego zbycia nieruchomości
4. Skutki rozwiązania umowy za zgodą stron.
4.1. Powrotne przeniesienie własności, zwolnienie nabywcy z długu obejmującego zobowiązanie do spełniania świadczeń objętych treścią dożywocia
4.2. Rozwiązanie dożywia przy braku po stronie dożywotnika przymiotu uprawniającego do powrotnego przeniesienia własności nieruchomości
4.3. Skutki rozwiązania umowy w zakresie spełnionych świadczeń z treści dożywocia
4.4. Skutki rozwiązania za zgodą stron umowy o dożywocie wobec innych osób niż strony umowy
IV. Ustanie dożywocia na skutek jednostronnego oświadczenia woli strony tego stosunku
1. Ustanie stosunku dożywocia na skutek umownego prawa odstąpienia
2. Ustanie stosunku dożywocia na skutek ustawowego prawa odstąpienia
2.1. Odstąpienie od umowy dożywocia w oparciu o przepisy ogólne
2.2. Odstąpienie od umowy dożywocia na skutek wykonywania uprawnień z tytułu rękojmi
3. Umowne i ustawowe prawo wypowiedzenia stosunku dożywocia
V. Rozwiązanie stosunku dożywocia przez sąd.
1. Przesłanki rozwiązania stosunku dożywocia
1.1. Osobiste relacje między stronami stosunku dożywocia
1.2. Niewykonanie zobowiązania jako podstawa do rozwiązania dożywocia
1.3. Odpowiedzialność za wystąpienie wypadków wyjątkowych
2. Legitymacja do wystąpienia z powództwem o rozwiązanie stosunku dożywocia
3. Rozwiązanie dożywocia zastrzeżonego na rzecz zbywcy nieruchomości oraz osoby mu bliskiej
4. Wpływ wielopodmiotowości stosunku dożywocia na możliwość jego rozwiązania
4.1. Rozwiązanie stosunku dożywocia w przypadku współwłasności łącznej
4.2. Rozwiązanie stosunku dożywocia w przypadku współwłasności udziałowej
5. Wpływ utraty zdolności prawnej po stronie nabywcy i dożywotnika na możliwość rozwiązania stosunku dożywocia
6. Wpływu dalszego zbycia nieruchomości obciążonej dożywociem na możliwość rozwiązania stosunku dożywocia
7. Charakter prawny orzeczenia rozwiązującego stosunek dożywocia
8. Skutki rozwiązania stosunku dożywocia
8.1. Zobowiązanie do przeniesienia własności
8.2. Rozwiązanie dożywocia przy ograniczeniu nabywania nieruchomości przez dożywotnika
8.3. Zobowiązanie dożywotnika do zwrotu świadczeń uzyskanych w wykonaniu dożywocia
8.4. Wzajemne roszczenia wynikające z rozwiązania stosunku dożywocia
8.5. Los obciążeń ustanowionych na nieruchomości w czasie trwania dożywocia po jego rozwiązaniu
VI. Ustanie dożywocia na skutek śmierci dożywotnika
1. Śmierć dożywotnika wywołana okolicznościami, za które nabywca ponosi odpowiedzialność
2. Zawarcie umowy dożywocia w okolicznościach pozwalających na ustalenie chwili śmierci dożywotnika
3. Ustanie dożywocia przed osiągnieciem poziomu ekwiwalentności świadczeń uzyskanych przez dożywotnika
3.1. Śmierć dożywotnika przed rozpoczęciem spełniania świadczeń przez nabywcę
3.2. Śmierć dożywotnika po rozpoczęciu spełniania świadczeń przez nabywcę
VII. Wpływ utraty bytu prawnego przedmiotu obciążonego dożywociem na stosunek dożywocia.

Rozdział V – zakończenie
Wykaz literatury.