Gastroenterologia Praktyczna 3/2016

Diagnostyka obrazowa jelita cienkiego: aktualności Small bowel imaging: an update Jordi Rimola, Julián Panés Streszczenie Obrazowanie jelita cienkiego uległo istotnym technicznym zmianom w ciągu ostatniej dekady. Postępy w zakresie obrazowania metodą przekrojów poprzecznych (aksjalnych) w szczególny sposób wpłynęły na ocenę choroby Crohna. Celem tej publikacji jest przedstawienie postępów w obrazowaniu jelita w chorobie Crohna i innych chorobach jelita cienkiego w odniesieniu do praktyki klinicznej i badań naukowych. Omówiono także postępy techniczne, nowe tendencje i potencjalny udział nowych technologii w obrazowaniu jelita na przekrojach poprzecznych. Słowa kluczowe: choroba Crohna, enterografia rezonansu magnetycznego, tomografia komputerowa, ultrasonografia, krwawienie z przewodu pokarmowego Komentarz: Dr hab. n. med. Joanna Pilch‑Kowalczyk Jak rozpoznawać i leczyć zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego – fakty i mity How to test and treat small intestinal bacterial overgrowth: an evidence‑based approach Ali Rezaie, Mark Pimentel, Satish S. Rao Streszczenie Zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (small intestinal bacterial overgrowth – SIBO) charakteryzuje się występowaniem nadmiernej ilości bakterii i jest związany z obecnością określonych objawów, takich jak: bóle brzucha, wzdęcie czy biegunka. Pomimo tego, że zespół ten opisano już wiele lat temu, wciąż nie ma zgodności co do sposobów monitorowania jego przebiegu oraz standaryzacji metod diagnostycznych. Spośród dotychczas znanych najszerzej stosowane są testy oddechowe (z użyciem glukozy i laktulozy), a także posiewy mikrobiologiczne aspiratów pobranych z jelita cienkiego. Istotnym problemem jest jednak brak standaryzacji metod diagnostycznych i rozbieżności w interpretacji ich wyników. Leczenie SIBO jest przede wszystkim objawowe. Stosuje się antybiotyki o szerokim spektrum działania, np. amoksycylinę, ryfaksyminę lub cyprofloksacynę, najczęściej w 2‑tygodniowych schematach dawkowania, jednak dowody na skuteczność takiego postępowania są umiarkowanie silne. Istnieje wyraźna potrzeba opracowania systemowego podejścia do diagnostyki i leczenia SIBO, a przede wszystkim przeprowadzenia wiarygodnych badań klinicznych na ten temat. W artykule omówiono aktualne dowody na skuteczność metod diagnostycznych i opcji terapeutycznych w SIBO, ze szczególnym uwzględnieniem: 1) możliwości eliminacji/modyfikacji przyczyn rozrostu bakteryjnego, 2) metod uzyskania remisji (dieta, antybiotyki) oraz 3) środków używanych w celu utrzymania remisji klinicznej (leki prokinetyczne, modyfikacje dietetyczne, cykliczna antybiotykoterapia). Słowa kluczowe: zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego, testy oddechowe, aspiraty jelitowe, antybiotyki, dieta elementarna, leki prokinetyczne Rak żołądka: w jaki sposób możemy zmniejszyć częstość występowania tej choroby? Gastric cancer: how can we reduce the incidence of this disease? Caroline M. den Hoed, Ernst J. Kuipers Streszczenie Rak żołądka to powszechnie występująca na świecie choroba o niepomyślnym rokowaniu. Helicobacter pylori odgrywa istotną rolę w rozwoju tego nowotworu. Kolonizacja H. pylori prowadzi do przewlekłego zapalenia błony śluzowej żołądka, które predysponuje do wystąpienia zanikowego zapalenia błony śluzowej żołądka, metaplazji jelitowej, dysplazji oraz raka żołądka. Badania przesiewowe, leczenie oraz zapobieganie kolonizacji H. pylori mogą zmniejszyć częstość występowania raka żołądka. Do innych działań, które mogą wywierać podobny efekt, chociaż w mniejszym stopniu, zalicza się promowanie zdrowego stylu życia, w tym właściwej diety, zaprzestanie palenia tytoniu, ograniczenie spożywania alkoholu oraz odpowiednią aktywność fizyczną. Powyższe interwencje mogą prowadzić do zmniejszenia częstości występowania raka żołądka zarówno w krajach o wysokiej, jak i niskiej częstości występowania tego nowotworu. Słowa kluczowe: rak żołądka, epidemiologia, zapobieganie, Helicobacter pylori, dieta, badania przesiewowe Komentarz: Prof. dr hab. n. med. Mirosław Jarosz Torbielowaty nowotwór neuroendokrynny trzustki – aspekty praktyczne Cystic pancreatic neuroendocrine neoplasm – practical aspects Adam R. Markowski Streszczenie Guzy torbielowate trzustki są heterogenną grupą zmian o szerokim spektrum budowy morfologicznej i objawów klinicznych. Jednym z nich jest nowotwór neuroendokrynny trzustki o morfologii torbielowatej. Jego rozpoznanie jest wyzwaniem dla lekarza klinicysty, ponieważ zwykle jest bezobjawowy i wykrywany przypadkowo podczas rutynowych badań obrazowych. W przypadkach, w których wykazuje czynność hormonalną, cechuje się zróżnicowanymi objawami klinicznymi. Wyniki badań sugerują, że torbielowate nowotwory neuroendokrynne trzustki nie są morfologicznym wariantem litych nowotworów neuroendokrynnych, lecz odrębną jednostką chorobową charakteryzującą się powolnym i mniej agresywnym przebiegiem. W większości przypadków torbielowate nowotwory neuroendokrynne trzustki mają rozmiar poniżej 30 mm i w konwencjonalnych badaniach obrazowych trudno je odróżnić od innych nowotworów trzustki o dużym potencjale transformacji złośliwej. Decydującą rolę w rozpoznaniu i różnicowaniu odgrywa aktualnie endosonografia z biopsją cienkoigłową oraz oceną histopatologiczną i immunohistochemiczną pobranych tkanek. Bezobjawowe torbielowate nowotwory neuroendokrynne trzustki o niewielkich rozmiarach z niskim indeksem mitotycznym i proliferacyjnym są zmianami o małym ryzyku transformacji złośliwej i wydaje się, że powinny być włączone jedynie do programu nadzoru onkologicznego. Radykalna resekcja chirurgiczna z intencją wyleczenia, obejmująca niekiedy również izolowane przerzuty do wątroby, jest powszechnie uznaną metodą leczenia dużych torbielowatych nowotworów neuroendokrynnych trzustki. W przypadku choroby zaawansowanej w stadium nieoperacyjnym niekiedy wykonuje się resekcję cytoredukcyjną. U pacjentów obciążonych wysokim ryzykiem, w zaawansowanym wieku i ze współistniejącymi poważnymi schorzeniami, rozważa się metody małoinwazyjne, takie jak np. ablacja i embolizacja. Niekiedy stosuje się dodatkowo hormonoterapię i chemioterapię. Abstract Cystic pancreatic tumors are a heterogeneous group of lesions that may present a wide spectrum of clinical manifestations and morphological diversity. One of them is a neuroendocrine neoplasm of the pancreas with cystic features. It diagnosis is a real challenge to clinicians, because of asymptomatic behavior. Cystic pancreatic neuroendocrine neoplasms are detected usually incidentally during routine imaging studies, and if it is hormonally active, is characterized by the presence of a very broad spectrum of clinical symptoms. Results of clinical trials suggest that cystic pancreatic neuroendocrine neoplasm are not a morphological variant of solid tumors, but distinct disease characterized by a slow growing and less aggressive course. In most cases cystic pancreatic neuroendocrine neoplasms are smaller than 30 mm and in conventional imaging studies are difficult to distinguish from other pancreatic tumors with high potential for malignant transformation. Endosonography with fine‑needle aspiration biopsy and then with histopathological and immunohistochemical evaluation of collected tissue specimen plays currently the decisive role in the recognition and differential diagnosis. Small and asymptomatic cystic pancreatic neuroendocrine neoplasms with low mitotic index and low proliferative index are lesions with low risk of malignant transformation, and it seems that it should be included only in the oncological surveillance program. Aggressive radical approach with curative intent, including in some cases, resection of isolated liver metastases, is a widely approved method of treatment for large cystic pancreatic neuroendocrine neoplasms with suspected malignancy. In the case of advanced and non‑resectable disease, cytoreductive resection can sometimes be performed. Minimally invasive techniques such as ablation and embolization are considered in a high‑risk patients with clinical manifestations of disease or aged patients with severe underlying diseases. Hormonal therapy and chemotherapy is also sometimes used in addition to another main treatment. Słowa kluczowe: torbielowaty nowotwór neuroendokrynny trzustki, diagnostyka, leczenie Key words: cystic pancreatic neuroendocrine neoplasm, diagnosis, treatment Przerzut raka wątrobowokomórkowego do łopatki po transplantacji wątroby Metastasis of hepatocellular carcinoma to scapula after liver transplantation Piotr Wosiewicz, Marek Hartleb, Robert Król, Maciej Kajor Streszczenie Opisano 49‑letniego pacjenta z metabolicznie wyrównaną marskością na podłożu stłuszczenia wątroby z pojedynczą zmianą ogniskową, która w wyniku przeprowadzonej diagnostyki okazała się rakiem wątrobowokomórkowym (HCC), spełniającym mediolańskie kryteria kwalifikacyjne do transplantacji wątroby. Po 17 miesiącach od transplantacji pojawiły się dolegliwości bólowe lewego barku, których źródłem był przerzut HCC do lewej łopatki. Jest to prawdopodobnie pierwszy opis przypadku nawrotu HCC w łopatce po transplantacji wątroby. Chorzy kwalifikowani do transplantacji wątroby z powodu HCC powinni być oceniani pod kątem przerzutów do kości, najlepiej za pomocą metody PET. Abstract A 49‑year‑old male presented with focal lesion in the metabolically compensated liver cirrhosis that after careful diagnostics appeared to be hepatocellular carcinoma (HCC), fulfilling Milan criteria for liver transplantation. Seventeen months after transplantation the patient complained at the pain localized in the left shoulder, which was caused by HCC metastasis to the scapula. To the best of our knowledge it is the first case of post transplant recurrence of HCC in scapula. This case report shows that before liver transplantation the patients should be screened for bone metastases – preferably with PET. Słowa kluczowe: rak wątrobowokomórkowy, przerzuty, łopatka Key words: hepatocellular carcinoma, metastases, scapula "Gastroenterologia Praktyczna" to rzetelne i obiektywne czasopismo dla lekarzy praktyków. Każdy numer tworzy zespół wybitnych polskich specjalistów. Tematyka poruszanych zagadnień obejmuje praktyczne aspekty gastroenteroogii dorosłych i dzieci, hepatologię i endoskopię. Treść czasopisma stanowią tłumaczenia i omówienia artykułów ze światowej literatury medycznej, prace przeglądowe oraz opisy przypadków. W każdym numerze zawarty jest także dział "Gastroenterologia Pediatryczna", dotykający istotnych kwestii z zakresu gastroenterologii dziecięcej oraz Program Edukacyjny, w którym do zdobycia jest aż 100 punktów edukacyjnych. Dodatkowo ukazują się również bezpłatne dla prenumeratorów, specjalne wydania tematyczne. Czasopismo ma własną stronę internetową: www.gastroenterologia-praktyczna.pl