Wrodzone błędy odporności w praktyce lekarza pediatry

Wstęp – Małgorzata Pac 1
1. Cytometria w diagnostyce wrodzonych błędów odporności – Barbara Piątosa 7
1.1. Wprowadzenie 7
1.2. Wieloetapowość procesu diagnostyki cytometrycznej 9
1.3. Ciężki złożony niedobór odporności 30
1.4. Zaburzenia produkcji przeciwciał 33
1.5. Złożone niedobory odporności 41
1.6. Wrodzone zaburzenia migracji i adhezji komórek 43
1.7. Wrodzone zaburzenia komórek żernych 43
1.8. Zaburzenia odpowiedzi na zakażenia patogenami wewnątrzkomórkowymi 45
1.9. Zaburzenia immunoregulacji 47
1.10. Uwagi końcowe 49
2. Zastosowanie badań genetycznych we wrodzonych błędach odporności – Katarzyna Bąbol-Pokora 53
2.1. Wprowadzenie 53
2.2. Diagnostyka wrodzonych błędów odporności 54
2.3. Identyfikacja zmiany pojedynczego nukleotydu (SNV) 55
2.4. Identyfikacja zmiany liczby kopii genu (CNV) 59
2.5. Analiza danych 61
3. Wrodzone błędy odporności u dzieci 67
3.1. Ciężkie złożone niedobory odporności (SCID) – Beata Wolska-Kuśnierz 67
3.1.1. Wprowadzenie 67
3.1.2. Objawy kliniczne 68
3.1.3. Chimeryzm matczyno-płodowy 69
3.1.4. Zespół Omenna 70
3.1.5. Atypowe postacie SCID 71
3.1.6. Etapy diagnostyki SCID 71
3.1.7. Defekty genetyczne i patomechanizmy SCID 72
3.1.8. Leczenie 74
3.1.9. Zaburzenia odporności komórkowej i humoralnej inne niż SCID – Małgorzata Pac 76
3.2. Złożone niedobory odporności (CID) 89
3.2.1. Wprowadzenie – Barbara Pietrucha, Małgorzata Pac 89
3.2.2. Zespół ataksja-teleangiektazja i zespół Nijmegen – Barbara Pietrucha 91
3.2.3. Zespół Blooma – Edyta Heropolitańska-Pliszka 100
3.2.4. Zespół DiGeorge’a – Małgorzata Pac 105
3.2.5. Zespół Schimkego – Edyta Heropolitańska-Pliszka 110
3.2.6. Zespoły hiper IgE – Edyta Heropolitańska-Pliszka 114
3.2.7. Złożone niedobory odporności z małopłytkowością – zespół Wiskotta-Aldricha – Małgorzata Pac 120
3.3. Niedobory odporności z przewagą defektu przeciwciał (PAD) – Małgorzata Pac 124
3.3.1. Wprowadzenie 124
3.3.2. Agammaglobulinemia sprzężona z chromosomem X (XLA) 125
3.3.3. Pospolity zmienny niedobór odporności (CVID) 129
3.3.4. Zespoły niedoborów przeciwciał o typie hiper IgM 133
3.3.5. Inne defekty izotypów łańcuchów lekkich immunoglobulin – defekty funkcjonalne z prawidłową zazwyczaj liczbą limfocytów B 135
3.4. Zaburzenia immunoregulacji – Sylwia Kołtan 138
3.4.1. Wprowadzenie 138
3.4.2. Fizjologia regulacji immunologicznej 139
3.4.3. Objawy kliniczne wskazujące na zaburzenia regulacji immunologicznej 139
3.4.4. Diagnostyka wrodzonych błędów odporności związanych z dysregulacją immunologiczną 140
3.4.5. Zespoły chorób i choroby przebiegające z dysregulacją immunologiczną według klasyfikacji IUIS 141
3.5. Wrodzone zaburzenia funkcji fagocytów i/lub nieprawidłowa ich liczba 148
3.5.1. Wprowadzenie – Edyta Heropolitańska-Pliszka 148
3.5.2. Neutropenie – Ewa Bernatowska 150
3.5.3. Przewlekła choroba ziarniniakowa – Edyta Heropolitańska-Pliszka 156
3.6. Zaburzenia odporności wrodzonej i nieswoistej – Bożena Mikołuć 166
3.6.1. Wprowadzenie 166
3.6.2. Choroby z predyspozycją do zakażeń wywołanych przez mykobakterie dziedziczące się według praw Mendla (MSMD) – Małgorzata Pac, Bożena Mikołuć 168
3.6.3. Niedobór białka IRAK-4 173
3.6.4. Niedobór białka MyD88 174
3.6.5. Izolowana wrodzona asplenia 175
3.7. Choroby autozapalne – Beata Wolska-Kuśnierz 178
3.7.1. Wprowadzenie 178
3.7.2. Inflamasomopatie 179
3.7.3. Interferonopatie 183
3.7.4. Zaburzenia szlaku NF-κβ 185
3.7.5. Zaburzenia równowagi makrofagów 185
3.7.6. Inne zespoły autozapalne 186
3.7.7. Kiedy podejrzewać chorobę autozapalną 187
3.7.8. Jak diagnozować choroby autozapalne 188
3.8. Zaburzenia funkcjonowania układu dopełniacza – Aleksandra Lewandowicz-Uszyńska, Bożena Mikołuć 193
3.8.1. Definicja i epidemiologia 193
3.8.2. Objawy kliniczne 198
3.8.3. Niedobory klasycznego szlaku układu dopełniacza 199
3.8.4. Niedobór składowej C1 dopełniacza 199
3.8.5. Niedobór składowej C4 dopełniacza 200
3.8.6. Niedobór składowej C2 dopełniacza 200
3.8.7. Niedobór składowych C5–C9 dopełniacza 200
3.8.8. Niedobory szlaku alternatywnego dopełniacza 201
3.8.9. Niedobory składników szlaku lektyn 202
3.8.10. Niedobór fikoliny-3 203
3.8.11. Zespół Malpuecha, Michelsa, Mingarellego i Carnevale (zespół 3MC) 203
3.8.12. Nieprawidłowości w białkach regulacyjnych 204
3.8.13. Zespół hemolityczno-mocznicowy (HUS) 206
3.8.14. Leczenie 207
3.9. Choroby związane z niewydolnością szpiku kostnego – Sylwia Kołtan 214
3.9.1. Wprowadzenie 214
3.9.2. Zespoły chorób i choroby związane z niewydolnością szpiku kostnego według klasyfikacji IUIS 214
3.9.3. Patogeneza wrodzonych błędów odporności związanych z uszkodzeniem szpiku kostnego 215
3.9.4. Objawy kliniczne we wrodzonych błędach odporności związanych z uszkodzeniem szpiku kostnego 215
3.9.5. Diagnoza wrodzonych błędów odporności związanych z uszkodzeniem szpiku kostnego 217
3.9.6. Leczenie wrodzonych błędów odporności związanych z uszkodzeniem szpiku kostnego 217
3.10. Fenokopie wrodzonych błędów odporności – Bożena Mikołuć 218
3.10.1. Wprowadzenie 218
3.10.2. Etiologia i patogeneza wrodzonych błędów odporności 219
3.10.3. Fenokopie wrodzonych błędów odporności spowodowane mutacjami somatycznymi 221
3.10.4. Fenokopie wrodzonych błędów odporności związane z obecnością przeciwciał 227
4. Obraz kliniczny wrodzonych błędów odporności okiem innych specjalistów 237
4.1. Wybrane choroby układu oddechowego we wrodzonych błędach odporności – Katarzyna Grzela 237
4.1.1. Wprowadzenie 237
4.1.2. Powikłania infekcyjne 238
4.1.3. Powikłania nieinfekcyjne 241
4.1.4. Nowotwory 243
4.2. Powikłania nowotworowe we wrodzonych błędach odporności – Bożenna Dembowska-Bagińska, Anna Wakulińska 245
4.2.1. Definicja 245
4.2.2. Etiopatogeneza 245
4.2.3. Objawy 250
4.2.4. Diagnostyka i różnicowanie 252
4.2.5. Leczenie 254
4.3. Zmiany skórne we wrodzonych błędach odporności – Edyta Heropolitańska-Pliszka 258
4.3.1. Wprowadzenie 258
4.3.2. Zakażenia bakteryjne skóry 258
4.3.3. Zakażenia grzybicze skóry 261
4.3.4. Zakażenia wirusowe skóry 263
4.3.5. Atopowe zapalenie skóry/wyprysk 265
4.3.6. Erytrodermia 267
4.3.7. Ziarniniaki skóry 268
4.3.8. Inne zmiany skórne 268
4.3.9. Podsumowanie 269
4.4. Choroby przewodu pokarmowego we wrodzonych błędach odporności – Maciej Dądalski 272
4.4.1. Wprowadzenie 272
4.4.2. Selektywny niedobór IgA 276
4.4.3. Pospolity zmienny niedobór odporności 278
4.4.4. Agammaglobuli nemia sprzężona z chromosomem X 279
4.4.5. Zespół IPEX 279
4.4.6. Przewlekła choroba ziarniniakowa 280
4.4.7. Defekt szlaku interleukiny 10 281
4.4.8. Zespół hiper IgM sprzężony z chromosomem X 281
4.4.9. Podsumowanie 282
5. Leczenie wrodzonych błędów odporności 285
5.1. Leczenie substytucyjne preparatami immunoglobuliny ludzkiej – Edyta Heropolitańska-Pliszka, Małgorzata Pac 285
5.1.1. Wprowadzenie 285
5.1.2. Charakterystyka IgG 287
5.1.3. Ogólne zasady leczenia preparatami immunoglobulin 288
5.1.4. Leczenie preparatami immunoglobulin do podawania drogą dożylną 289
5.1.5. Leczenie preparatami immunoglobulin do podawania podskórnego 290
5.1.6. Dawkowanie preparatów immunoglobulin 293
5.1.7. Wnioski 293
5.2. Profilaktyka antybiotykowa u dzieci z wrodzonymi błędami odporności – Nel Dąbrowska-Leonik 295
5.2.1. Wprowadzenie 295
5.2.2. Zasady profilaktyki antybiotykowej w wybranych wrodzonych błędach odporności 297
5.3. Przeszczepianie macierzystych komórek krwiotwórczych – Katarzyna Drabko 302
5.3.1. Wprowadzenie 302
5.3.2. Czym jest transplantacja komórek krwiotwórczych 302
5.3.3. Etapy transplantacji komórek krwiotwórczych 303
5.3.4. Zjawisko chimeryzmu potransplantacyjnego 303
5.3.5. Postępy w transplantacji komórek krwiotwórczych 303
5.3.6. Jakie wrodzone błędy odporności powinny być kwalifikowane do transplantacji komórek krwiotwórczych 304
5.3.7. Kiedy przeprowadzać transplantację komórek krwiotwórczych 305
5.3.8. Rola lekarza rodzinnego w opiece nad chorym ze SCID przed przeszczepieniem i po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych 305
5.4. Przeszczepienie ludzkiej grasicy – Małgorzata Pac 307
5.5. Leczenie biologiczne we wrodzonych błędach odporności – Beata Wolska-Kuśnierz 310
5.5.1. Wprowadzenie 310
5.5.2. Deplecja limfocytów B 313
5.5.3. Blokowanie dopełniacza 315
5.5.4. Hamowanie ścieżki aktywacji mTOR 315
5.5.5. „Suplementacja” CTLA-4 316
5.5.6. Hamowanie kinazy PI3Kδ 317
5.5.7. Hamowanie kinaz JAK 317
5.5.8. Blokowanie IFN-γ 318
5.5.9. Blokowanie CXCR4 318
5.5.10. Blokowanie interleukin (IL-1, IL-6, IL-18) 319
5.5.11. Blokowanie TNF 320
6. Szczepienia ochronne u dzieci z wrodzonymi błędami odporności oraz u pacjentów leczonych immunosupresyjnie – Ewa Bernatowska 323
6.1. Wprowadzenie 323
6.2. Szczepionki żywe 324
6.3. Szczepionki inaktywowane 327
6.4. Szczepienia ochronne w wybranych niedoborach odporności 327
6.4.1. Niedobory odporności komórkowej i humoralnej 327
6.4.2. Złożone niedobory odporności związane z cechami innych zespołów 329
6.4.3. Niedobory odporności z przewagą niedoborów humoralnych 331
6.4.4. Choroby związane z dysregulacją układu odporności 332
6.4.5. Wrodzone niedobory liczby i funkcji komórek fagocytarnych 333
6.4.6. Defekty wewnątrzkomórkowe i niedobory odporności nieswoistej 334
6.4.7. Choroby autozapalne 335
6.4.8. Niedobory układu dopełniacza 335
6.4.9. Fenokopie wrodzonych błędów układu immunologicznego 335
6.4.10. Wtórne niedobory odporności 336
6.5. Szczepienia u pacjentów po przeszczepieniu krwiotwórczych komórek macierzystych 337
6.6. Ochrona pacjenta z wrodzonymi błędami odporności – kontakty domowe 337
6.7. Szczepienia u pacjentów leczonych immunosupresyjnie 338
6.8. Dawki leków immunosupresyjnych a realizacja szczepień ochronnych żywymi szczepionkami 339
6.8.1. Przeciwwskazania do szczepienia żywymi szczepionkami 339
6.8.2. Szczepienia żywymi szczepionkami dozwolone w wybranych okolicznościach 339
6.8.3. Przeciwwskazania do realizacji szczepień żywymi szczepionkami w trakcie podawania leków immunosupresyjnych w terapii ciągłej 340
6.9. Inne zalecenia 340
7. Organizacja opieki specjalistycznej nad dziećmi z wrodzonymi błędami odporności – Sylwia Kołtan 343
7.1. Wprowadzenie 343
7.2. Kadra medyczna 344
7.3. Ośrodki realizujące opiekę szpitalną i ambulatoryjną nad dziećmi z wrodzonymi błędami odporności 345
7.4. Finansowanie diagnostyki i leczenia dzieci z wrodzonymi błędami odporności 345
8. Zakażenie SARS-CoV-2 i przebieg COVID-19 u dzieci z wrodzonymi błędami odporności – Sylwia Kołtan, Małgorzata Pac 347
8.1. Wprowadzenie 347
8.2. Ryzyko zakażenia SARS-CoV-2 u dzieci z wrodzonymi błędami odporności 348
8.3. Przebieg COVID-19 u dzieci z wrodzonymi błędami odporności 349
8.4. Powikłania po przebyciu COVID-19 u dzieci z wrodzonymi błędami odporności 350
8.5. Profilaktyka zakażeń SARS-CoV-2 u chorych z wrodzonymi błędami odporności 351
8.6. Aktualne zalecenia 353
Skorowidz 355