Drugie wydanie podręcznika „Pielęgniarstwo psychiatryczne” – publikacji o ugruntowanej pozycji na rynku wydawniczym. Wszystkie rozdziały zostały uaktualnione i rozszerzone zgodnie z najnowszą wiedzą naukową i praktyką kliniczną w pielęgniarstwie psychiatrycznym i psychiatrii, a także standardami kształcenia na kierunku pielęgniarstwo.
Podręcznik zawiera trzy części:
1. Podstawy psychiatrii;
2. Ocena stanu psychicznego i komunikowanie się w psychiatrii;
3. Podstawy kliniczne zaburzeń psychicznych i opieka pielęgniarska.
Część pierwsza obejmuje rozdziały przybliżające historię psychiatrii, reformę opieki psychiatrycznej w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem środowiskowego modelu opieki, aspekty etyczne i prawne, metody psychospołeczne stosowane w psychiatrii oraz zagadnienia neuroanatomii i neurofizjologii klinicznej, zdrowia psychicznego i jego zaburzeń, a także podstawy genetyki w psychiatrii.
Część druga zawiera rozdziały dotyczące zasad przeprowadzania badania psychiatrycznego, wywiadu i komunikowania się oraz omawiające zachowania terapeutyczne, bariery w komunikowaniu się i zachowania nieterapeutyczne w relacji z pacjentem z zaburzeniami psychicznymi.
Część trzecia dotyczy podstaw klinicznych zaburzeń psychicznych i opieki pielęgniarskiej w poszczególnych zaburzeniach psychicznych z uwzględnieniem założeń teoretycznych pielęgniarstwa psychiatrycznego.
Podręcznik adresowany jest głównie do studentów pielęgniarstwa. Będzie również ważnym źródłem wiedzy dla studentów innych kierunków medycznych, psychologii i pedagogiki oraz uczestników kursów podyplomowych i specjalizacyjnych dla pielęgniarek, a także pielęgniarek pracujących na oddziałach psychiatrycznych i w środowiskowej opiece.
CZĘŚĆ I. PODSTAWY PSYCHIATRII 1
1. Rys historyczny opieki psychiatrycznej – Wojciech Kosmowski 3
1.1. Poglądy na zaburzenia psychiczne i formy opieki nad chorymi od starożytności do oświecenia 3
1.2. Narodziny nowożytnej psychiatrii naukowej 5
1.3. Eutanazja i eugenika a psychiatria 6
1.4. Nadużycia psychiatrii do celów politycznych w nazizmie i w systemach komunistycznych 7
1.5. Odkrycia na temat obrazu klinicznego, etiologii i sposobów leczenia zaburzeń psychicznych 8
1.6. Nowoczesne klasyfikacje zaburzeń psychicznych 12
2. Ochrona zdrowia psychicznego w Polsce – Marek Balicki 19
2.1. Reforma opieki psychiatrycznej 19
2.2. Współczesność – stan opieki psychiatrycznej w Polsce 28
3. Psychiatria – środowiskowy model opieki – Artur Kochański 39
3.1. Psychiatria środowiskowa – koncepcja 39
3.2. Metody oddziaływań w psychiatrii środowiskowej 48
3.2.1. Środowiskowy system opieki psychiatrycznej 50
3.2.2. System pomocy społecznej 53
3.2.3. System aktywizacji zawodowej 56
3.2.4. Organizacje pozarządowe 58
3.3. Zdrowienie 59
3.3.1. Centra zdrowia psychicznego 60
4. Etyczne i prawne aspekty opieki psychiatrycznej – Wojciech Kosmowski 63
4.1. Źródła norm etycznych w medycynie 63
4.2. Wybrane międzynarodowe kodeksy etyczne 64
4.3. Wybrane zawodowe kodeksy norm etycznych w Polsce 66
4.4. Najważniejsze dylematy etyczne w psychiatrii 67
4.5. Główne akty prawne mające zastosowanie w opiece psychiatrycznej 69
4.6. Inne akty prawne 72
4.7. Postępowanie w przypadku kolizji norm etycznych i prawnych 72
5. Metody psychospołeczne w psychiatrii – Wojciech Kosmowski 75
5.1. Psychoterapia psychoanalityczna (psychodynamiczna) 76
5.2. Psychoterapia poznawczo-behawioralna 77
5.3. Psychoterapia humanistyczna 78
5.4. Psychoterapia systemowa 79
5.5. Socjoterapia 80
5.5.1. Wprowadzenie 80
5.5.2. Metody terapii społecznej 80
6. Podstawy neuroanatomii i neuroizjologii klinicznej – Jan Jaracz 85
6.1. Budowa neuronu i przewodzenie sygnałów 86
6.2. Budowa ośrodkowego układu nerwowego 88
6.3. Systemy funkcjonalne mózgu 92
6.3.1. System przedczołowy 92
6.3.2. Układ limbiczny (mózg emocjonalny) 93
6.4. Systemy neuroprzekaźnikowe 95
6.5. Metody badania mózgu 99
6.5.1. Metody neuroizjologiczne 99
7. Rozwój psychospołeczny człowieka – Lidia Cierpiałkowska 105
7.1. Rozwój psychiczny człowieka 105
7.1.1. Istota zmian rozwojowych: ciągłość czy etapowość rozwoju człowieka 107
7.1.2. Natura a środowisko – co wpływa na rozwój człowieka? 111
7.1.3. Psychoanaliza i teorie relacji z obiektem 113
7.1.4. Modele rozwoju w ujęciu psychologii humanistycznej 120
7.1.5. Koncepcje poznawczo-rozwojowe 122
7.1.6. Rozwój psychospołeczny w koncepcjach systemowych 126
7.1.7. Modele zadań rozwojowych 129
8. Zdrowie psychiczne i jego zaburzenia – Lidia Cierpiałkowska 135
8.1. Dobrostan i jakość życia w koncepcjach psychologii zdrowia 137
8.1.1. Zdrowie psychiczne w modelu ilościowym 139
8.1.2. Modele społeczno-kulturowe zdrowia 141
8.1.3. Modele i koncepcje teoretyczne zdrowia i zaburzeń psychicznych 142
8.2. Psychopatologia ogólna, szczegółowa i rozwojowa 145
8.3. Klasyfikacje zaburzeń psychicznych 148
9. Podstawy genetyki w psychiatrii – Monika Dmitrzak-Węglarz, Joanna Pawlak, Joanna Twarowska-Hauser 157
9.1. Genetyka populacyjna 157
9.1.1. Badania rodzin 158
9.1.2. Badania bliźniąt 158
9.1.3. Badania adopcyjne 159
9.1.4. Współczynnik odziedziczalności i ryzyko względne 160
9.2. Dziedziczenie zaburzeń psychicznych 161
9.2.1. Choroby złożone 161
9.2.2. Poligeniczność i plejotropizm 161
9.2.3. Interakcja gen × środowisko 163
9.2.4. Fenotyp pośredni – endofenotyp 164
9.3. Warianty genetyczne 165
9.3.1. Metody poszukiwania genów predysponujących 166
9.3.2. Analiza sprzężeń 167
9.3.3. Analiza asocjacji 168
9.3.4. Epigenetyka 170
9.4. Farmakogenetyka 171
9.5. Poradnictwo genetyczne w psychiatrii 176
CZĘŚĆ II. OCENA STANU PSYCHICZNEGO I KOMUNIKOWANIE SIĘ W PSYCHIATRII 181
10. Badanie psychiatryczne – Paweł Kapelski, Daria Dembińska 183
10.1. Cele, przebieg i rodzaje badania psychiatrycznego 183
10.2. Badanie stanu psychicznego 185
10.2.1. Wygląd zewnętrzny 185
10.2.2. Stosunek do badającego 185
10.2.3. Zachowanie i aktywność psychoruchowa 185
10.2.4. Mowa i język 186
10.2.5. Nastrój i afekt 186
10.2.6. Postrzeganie 186
10.2.7. Tok myślenia 187
10.2.8. Treść myślenia 187
10.2.9. Krytycyzm 187
10.2.10. Wgląd 188
10.2.11. Funkcje poznawcze 188
10.3. Wybrane narzędzia oceny stanu psychicznego 190
10.4. Ocena stanu psychologicznego 191
10.4.1. Rozmowa 192
10.4.2. Obserwacja 192
10.5. Ocena neuropsychologiczna 193
10.6. Badania laboratoryjne 193
11. Wywiad psychiatryczny – Andrzej Kobus 197
11.1. Główne cele i zasady przeprowadzania wywiadu 197
11.2. Treść, przebieg i fazy wywiadu 198
11.3. Części wywiadu 199
11.4. Częste mechanizmy obronne 204
11.5. Modyikacja wywiadu w zależności od wieku i poziomu rozwoju 206
12. Komunikowanie się z pacjentem z zaburzeniami psychicznymi – Krystyna Górna, Krystyna Jaracz 209
12.1. Komunikowanie się społeczne 209
12.2. Relacja terapeutyczna pielęgniarka–pacjent 212
12.2.1. Faza orientacji 212
12.2.2. Faza identyikacji 213
12.2.3. Faza eksploracji 214
12.2.4. Faza zakończenia relacji 215
12.3. Zachowania terapeutyczne 216
12.3.1. Zachowania początkujące kontakt i komunikację 217
12.3.2. Zachowania podtrzymujące kontakt 218
12.3.3. Zachowania porządkujące komunikację 223
12.3.4. Zachowania pogłębiające komunikację 224
12.3.5. Zachowania konfrontujące z rzeczywistością 228
12.3.6. Zachowania przygotowujące podstawy do dalszej terapii 230
13. Bariery w komunikowaniu się z pacjentem z zaburzeniami psychicznymi – Krystyna Górna, Krystyna Jaracz 233
13.1. Bariery w komunikowaniu się 233
13.1.1. Bariery percepcyjne 233
13.1.2. Bariery społeczne 234
13.1.3. Brak aktywnego słuchania 234
13.2. Zachowania nieterapeutyczne 235
13.2.1. Zachowania niewłaściwie początkujące kontakt i komunikację 235
13.2.2. Zachowania niewłaściwie podtrzymujące komunikację 236
13.2.3. Zachowania niewłaściwie porządkujące komunikację 238
13.2.4. Zachowania niewłaściwie pogłębiające komunikację 240
13.2.5. Zachowania niewłaściwie konfrontujące z rzeczywistością 241
13.3. Zachowania sprzeczne z etyką 244
13.4. Bariery w komunikowaniu się ze strony pielęgniarki i ze strony pacjenta 244
13.5. Zjawisko przeniesienia i przeciwprzeniesienia (ze strony pacjenta) 245
CZĘŚĆ III. PODSTAWY KLINICZNE ZABURZEŃ PSYCHICZNYCH I OPIEKA PIELĘGNIARSKA 247
14. Założenia teoretyczne i specyika pielęgniarstwa psychiatrycznego – Krystyna Górna, Krystyna Jaracz, Katarzyna Gołębiewska, Justyna Kiejda 249
14.1. Proces pielęgnowania w zaburzeniach psychicznych 249
14.1.1. Specyfika opieki pielęgniarskiej w psychiatrii 251
14.1.2. Etapy procesu pielęgnowania 253
14.2. Dokumentowanie opieki pielęgniarskiej 258
14.3. Środowiskowa psychiatryczna opieka pielęgniarska 266
15. Schizofrenia i inne zaburzenia psychotyczne – Filip Rybakowski, Krystyna Górna, Krystyna Jaracz 273
15.1. Postawy kliniczne – Filip Rybakowski 273
15.1.1. Klasyfikacja, częstość występowania 273
15.1.2. Etiopatogeneza 276
15.1.3. Objawy kliniczne 277
15.1.4. Przebieg i rokowanie 278
15.1.5. Różnicowanie 278
15.1.6. Leczenie 280
15.1.7. Pozafarmakologiczne metody leczenia schizofrenii 281
15.2. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Krystyna Jaracz 281
16. Choroby afektywne – Aleksandra Suwalska, Dorota Łojko, Krystyna Górna, Katarzyna Gołębiewska, Krystyna Jaracz, Justyna Kiejda 309
16.1. Podstawy kliniczne – Aleksandra Suwalska, Dorota Łojko 309
16.1.1. Klasyf ikacja, częstość występowania 309
16.1.2. Etiopatogeneza 310
16.1.3. Czynniki biologiczne 311
16.1.4. Czynniki psychospołeczne 311
16.1.5. Objawy kliniczne 312
16.1.6. Przebieg i rokowanie 313
16.1.7. Leczenie 315
16.2. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Katarzyna Gołębiewska, Krystyna Jaracz, Justyna Kiejda 320
16.2.1. Opieka pielęgniarska w zespole depresyjnym 320
16.2.2. Opieka pielęgniarska w zespole maniakalnym 331
17. Zaburzenia spowodowane zażywaniem substancji psychoaktywnych – Krzysztof Nicpoń, Marcin Ziółkowski, Damian Czarnecki, Krzysztof Opozda, Krystyna Górna 349
17.1. Podstawy kliniczne – Krzysztof Nicpoń, Marcin Ziółkowski, Damian Czarnecki, Krzysztof Opozda 349
17.1.1. Charakterystyka substancji psychoaktywnych 352
17.1.2. Epidemiologia 356
17.1.3. Etiologia 357
17.1.4. Diagnostyka 358
17.1.5. Leczenie 358
17.2. Opieka pielęgniarska – Marcin Ziółkowski, Damian Czarnecki, Krzysztof Opozda, Krystyna Górna 360
18. Zaburzenia jedzenia – Filip Rybakowski, Krystyna Górna, Justyna Kiejda 387
18.1. Podstawy kliniczne – Filip Rybakowski 387
18.1.1. Etopatogeneza 389
18.1.2. Objawy kliniczne 391
18.1.3. Współchorobowość. Przebieg i rokowanie 394
18.1.4. Leczenie 395
18.2. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Justyna Kiejda 396
18.2.1. Anoreksja, bulimia – problemy pielęgnacyjne, cele opieki i interwencje pielęgniarskie 397
18.2.2. Otyłość – problemy pielęgnacyjne, cele opieki i interwencje pielęgniarskie 407
19. Zaburzenia lękowe związane ze stresem i pod postacią somatyczną – Dorota Łojko, Aleksandra Suwalska, Ewa Wilczek- -Rużyczka, Katarzyna Wojtas 411
19.1. Podstawy kliniczne – Dorota Łojko, Aleksandra Suwalska 411
19.1.1. Klasyikacja, częstość występowania 411
19.1.2. Etiopatogeneza 413
19.1.3. Objawy kliniczne 414
19.1.4. Leczenie 419
19.2. Opieka pielęgniarska – Ewa Wilczek-Rużyczka, Katarzyna Wojtas 420
19.2.1. Problemy, cele opieki i interwencje pielęgniarskie wobec pacjenta z zaburzeniami lękowymi związanymi ze stresem i pod postacią somatyczną 420
20. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne – Małgorzata Wojtanowska-Bogacka, Krystyna Górna, Krystyna Jaracz, Urszula Baron 431
20.1. Podstawy kliniczne – Małgorzata Wojtanowska-Bogacka 431
20.1.1. Rys historyczny 431
20.1.2. Klasyikacja 432
20.1.3. Epidemiologia 433
20.1.4. Etiopatogeneza 433
20.1.5. Badania neuropsychologiczne 436
20.1.6. Badania immunologiczne 436
20.1.7. Objawy kliniczne 437
20.1.8. Przebieg i rokowanie 438
20.1.9. Różnicowanie 439
20.1.10. Spektrum zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych 441
20.1.11. Leczenie 442
20.1.12. Strategie farmakoterapeutyczne 442
20.2. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Krystyna Jaracz, Urszula Baron 445
21. Zaburzenia osobowości – Wojciech Kosmowski, Aleksandra Cieślik 455
21.1. Podstawy kliniczne – Wojciech Kosmowski 455
21.1.1. Rozpowszechnienie 456
21.1.2. Etiopatogeneza 456
21.1.3. Obraz kliniczny poszczególnych zaburzeń osobowości 458
21.1.4. Badania dodatkowe w diagnostyce zaburzeń osobowości 462
21.1.5. Przebieg i rokowanie 463
21.1.6. Profilaktyka i leczenie 463
21.1.7. Psychoterapia zaburzeń osobowości 464
21.1.8. Farmakoterapia zaburzeń osobowości 464
21.2. Opieka pielęgniarska – Aleksandra Cieślik 465
22. Zaburzenia wieku rozwojowego – Agnieszka Słopień, Krystyna Górna, Urszula Baron, Katarzyna Gołębiewska, Krystyna Jaracz, Justyna Kiejda 475
22.1. Zaburzenia ze spektrum autyzmu 475
22.1.1. Podstawy kliniczne – Agnieszka Słopień 475
22.1.2. Zaburzenia ze spektrum autyzmu. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Urszula Baron 488
22.2. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Zachowania destrukcyjne lub zaburzenia dyssocjalne 495
22.2.1. Podstawy kliniczne – Agnieszka Słopień 495
22.2.2. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi. Zaburzenia zachowania – zachowania destrukcyjne lub zaburzenia dyssocjalne. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Katarzyna Gołębiewska, Krystyna Jaracz, Justyna Kiejda 510
23. Zaburzenia psychiczne wieku podeszłego – Anna Leszczyńska-Rodziewicz, Artur Kochański, Krystyna Górna, Amelia Patrzała, Krystyna Jaracz 531
23.1. Podstawy kliniczne – Anna Leszczyńska-Rodziewicz, Artur Kochański 531
23.1.1. Zaburzenia afektywne 532
23.1.2. Zaburzenia świadomości 534
23.1.3. Otępienie 537
23.1.4. Zaburzenia psychotyczne wieku podeszłego 540
23.1.5. Zaburzenia lękowe 542
23.1.6. Zaburzenia osobowości na podłożu organicznego uszkodzenia OUN 542
23.1.7. Nadużywanie substancji psychoaktywnych 543
23.2. Zaburzenia otępienne. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Amelia Patrzała, Krystyna Jaracz 543
23.3. Inne zaburzenia psychiczne wieku podeszłego. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Amelia Patrzała 562
23.3.1. Opieka pielęgniarska w zaburzeniach depresyjnych 562
23.3.2. Opieka pielęgniarska w zaburzeniach świadomości 578
23.3.3. Opieka pielęgniarska w zaburzeniach psychotycznych 590
23.3.4. Opieka pielęgniarska w zaburzeniach lękowych 591
23.3.5. Opieka pielęgniarska w zaburzeniach psychicznych wieku podeszłego – zaburzenia osobowości na podłożu organicznym 591
24. Zaburzenia psychiczne w wybranych chorobach somatycznych – Jan Jaracz, Krystyna Jaracz, Krystyna Górna, Katarzyna Gołębiewska 595
24.1. Podstawy kliniczne – Jan Jaracz 596
24.1.1. Zaburzenia psychiczne w chorobach somatycznych we współczesnych klasyfikacjach chorób 596
24.1.2. Przyczyny zaburzeń psychicznych w przebiegu chorób somatycznych 597
24.1.3. Wpływ zaburzeń psychicznych na przebieg chorób somatycznych 599
24.1.4. Rozpoznawanie zaburzeń psychicznych w chorobach somatycznych 600
24.1.5. Zaburzenia psychiczne w wybranych chorobach neurologicznych 601
24.1.6. Zaburzenia wydzielania wewnętrznego, stanu odżywienia i przemiany metabolicznej 607
24.2. Opieka pielęgniarska – Krystyna Jaracz, Krystyna Górna, Katarzyna Gołębiewska 612
25. Zaburzenia psychoseksualne – Zbigniew Bielan, Krystyna Górna, Urszula Baron 617
25.1. Podstawy kliniczne – Zbigniew Bielan 617
25.1.1. Dysfunkcja seksualna niespowodowana zaburzeniami organicznymi ani chorobą somatyczną 620
25.1.2. Zaburzenie pożądania seksualnego o charakterze hipoaktywnym (hypoactive sexual desire dysfunction) 621
25.1.3. Zaburzenie kompulsywnych zachowań seksualnych (compulsive sexual behaviour disorder) 625
25.1.4. Zaburzenia preferencji seksualnych 629
25.1.5. Złożone zaburzenia preferencji seksualnych 633
25.1.6. Zaburzenia psychologiczne i zaburzenia zachowania związane z rozwojem i orientacją seksualną 635
25.1.7. Terapia seksuologiczna 637
25.2. Opieka pielęgniarska – Krystyna Górna, Urszula Baron 639
Skorowidz 653
, 
