Teoria praktyki

W roku jubileuszu Szkoły postanowiliśmy oddać w ręce Czytelników pięć wybranych prac magisterskich, które powstały na Wydziale Reżyserii. Trzy z nich – rozprawy Krzysztofa Kieślowskiego, Marcela Łozińskiego i Wojciecha Wiszniewskiego – dotyczą filmu dokumentalnego, dwie pozostałe – Grzegorza Królikiewicza i Edwarda Żebrowskiego – filmu fabularnego. To teksty unikatowe, napisane przez artystów znanych i cenionych, stanowiące dziś częsty punkt odniesienia dla praktyków i teoretyków kina oraz fascynującą lekturę dla jego miłośników. Znakomici twórcy polskiego kina przedstawiają w nich autorskie koncepcje, stworzone u progu artystycznej kariery, które w niedalekiej przyszłości zostały zrealizowane i zweryfikowane podczas prac nad kolejnymi projektami. Postanowiliśmy więc połączyć je z pięcioma komplementarnymi esejami filmoznawczymi, w których historycy i teoretycy kina dokonali analizy późniejszych dzieł autorów w kontekście tez wyłożonych w magisterskich dysertacjach. Wyjątkowość tej publikacji polega na mariażu praktyki z teorią oraz z refleksją historycznofilmową. Każdy z autorów pomieszczonych w tomie dysertacji w momencie przystąpienia do obrony pracy magisterskiej miał już za sobą pewne doświadczenia twórcze. Zwykle nie ograniczyły się one do realizacji krótkometrażowych etiud szkolnych. Podstawę nadania tytułu magistra sztuki filmowej stanowiły dzieła, które zapowiadały wielkość ich twórców lub były jej świadectwem. Kieślowski prezentował podczas egzaminu film dokumentalny Z miasta Łodzi (1969) i reportaż telewizyjny Zdjęcie (1968), Łoziński – zrealizowane dla warszawskiej Wytwórni Filmów Dokumentalnych Wizytę (1974) i Zderzenie czołowe (1975), Wiszniewski – nakręconą w Wytwórni Filmów Oświatowych Wandę Gościmińską – włókniarkę (1975), Królikiewicz – dokument historyczny Wierność (1969), Żebrowski – telewizyjny film Szansa (1970). Refleksje młodych twórców stanowiły wypadkową nabytego już doświadczenia, zakładanych perspektyw rozwoju sztuki filmowej i własnej działalności artystycznej oraz dominujących wówczas koncepcji teoretycznych. Każdą z wydanych w niniejszym tomie prac czytać można jako zapis ponadczasowej refleksji artystycznej oraz jako dokument czasu. Zawierają bowiem diagnozę stanu, w jakim w chwili ich pisania znajdowało się polskie kino i szerzej – rodzima kultura. Pięć dysertacji wybranych spośród setek, które powstały na Wydziale Reżyserii przez siedem dekad, prezentuje różne style i odmienne podejścia do kina, ukazuje odmienne temperamenty i sposoby myślenia: od ściśle semiotycznych rozważań Żebrowskiego, poprzez niezwykle krytyczny opis medialnej rzeczywistości pióra Wiszniewskiego, po własne propozycje klasyfikacji i koncepcje ontologiczne w pracach Kieślowskiego, Wiszniewskiego i Królikiewicza. Choć rozprawy te powstały w warunkach ograniczonej wolności komunistycznej Polski, to udało się w nich przekazać poglądy osobne, później na różne sposoby rozwijane. Dla współczesnego czytelnika – filmowca i kinofila – do dziś stanowić mogą ważny przyczynek do namysłu nad istotą kina. Dobrej lektury i wielu twórczych inspiracji!