Poszukiwanie tożsamości kulturowej w Europie Środkowo-Wschodniej 1919-2014. The Search for Cultural Identity in East-Central Europe 1919-2014

Monografii Poszukiwanie tożsamości kulturowej w Europie Środkowo-Wschodniej patronuje Milan Kundera, autor opublikowanego w 1983 r. artykułu Zachód porwany albo tragedia Europy Środkowej, tekstu, który ożywił dyskusję dotyczącą geopolitycznej i geokulturowej specyfiki tej części Starego Kontynentu. Prezentowany tom stanowi „polifoniczny” głos w tej debacie, dotyczącej istoty i roli modeli tożsamościowych wytwarzanych w sferze kultury w zmieniających się społeczno-politycznych konfiguracjach współczesnego świata. Okres transformacji polityczno-ekonomicznej w Europie po upadku muru berlińskiego cechowały z jednej strony dążenia integracyjne w ramach Wspólnoty Europejskiej, z drugiej zaś odnowa zainteresowania paradygmatem regionalnej, narodowej i lokalnej tożsamości. W środowiskach rozsianych po wschodnich terytoriach Starego Kontynentu można było zaobserwować nawrót do tradycji porzuconych/utraconych w czasach dziewiętnastowiecznego imperializmu, w okresie zimnej wojny i w dobie globalizacji. Poszukiwanie tożsamości kulturowej stanowi próbę diagnozy procesów reinterpretacji starych oraz kreowania nowych narodowych i lokalnych narracji, zarówno w odniesieniu do okresu międzywojennego, jak i do czasów żelaznej kurtyny oraz dwudziestu pięciu lat, które upłynęły od czasu zniesienia zimnowojennego podziału Europy. Nie mniej istotne dla dyskursu książki są indywidualne doświadczenia twórców, postrzegane w kontekście coraz silniej sygnalizowanego oporu wobec globalnej homogenizacji i neokolonializmu w sferze kultury. Zjawiska glokalizacji, łagodzące skutki dominacji zachodnich wzorców kulturowych, stają się tu ważnym punktem odniesienia, umożliwiającym dowartościowanie lokalnej odrębności i kulturowej tradycji. Nie aspirując do rozwiązania dylematów związanych ze zdefiniowaniem granic Europy Środkowo-Wschodniej, składające się na tom artykuły mają skłonić odbiorcę do zastanowienia się nad skomplikowaną mapą artystycznych zjawisk powstałych w Europie Środka, w regionie naznaczonym traumą dwóch wojen światowych, politycznym zniewoleniem poszczególnych nacji, konfliktami etniczno-religijnymi, długotrwałą destabilizacją i migracjami ludności. Kluczowe zagadnienie, wyłaniające się z dyskursu książki, to pytanie o specyfikę tego makroregionu, o jego kulturowe i artystyczne (nie tylko geopolityczne) wyróżniki.