Seges Ecclesiae. Eklezjalny wymiar męczeństwa w nauczaniu św. Augustyna

Bardzo istotnymi przyczynkami, które pozwalają wprowadzić bezpośrednio w sposób podejścia do męczeństwa ze strony Augustyna, są publikacje szeroko znanego w Europie animatora studiów patrystycznych w ramach soborowej odnowy teologii i „powrotu do źródeł", kard. Michele Pellegrino. W ramach swoich wielokierunkowych badań nad antykiem chrześcijańskim kard. Pellegrino wiele uwagi poświęcił problematyce męczeństwa u Ojców Kościoła, a przede wszystkim u Augustyna.

Są to publikacje podejmujące wątek tematyczny „krwi męczenników" o charakterze pewnego rodzaju antologii patrystycznej, czy aspekt chrystyczny31; stanowią one cenne wprowadzenie do odczytania znaczenia heroicznego świadectwa miłości dla wspólnoty Kościoła. Mimo licznych badań brakowało jednak wciąż monograficznego opracowania zagadnienia, które pozwoliłoby na pełniejszy obraz i całościowe spojrzenie na aspekt eklezjalny męczeństwa, z usytuowaniem tematu w szerszej perspektywie teologicznej Augustyna.

To właśnie stało się bezpośrednią inspiracją do podjęcia tej tematyki, odkrywanej przez autora niniejszej rozprawy w trakcie wieloletnich badań nad dziedzictwem doktrynalnym Ojców Kościoła, a zwłaszcza w ciągu 25 lat pracy w Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych w dziale studiów z zakresu męczeństwa w rozumieniu prawno-kanonicznym. W tej dziedzinie niejednokrotnie wypływała konieczność odnoszenia tematu do tradycji teologicznej, tym bardziej że dotyczyło to nauczania Augustyna, którego można uważać za największego teologa męczeństwa epoki patrystycznej. Bazą źródłową dla niniejszego opracowania są pisma Augustyna, które podejmują bezpośrednio problematykę męczeństwa za wiarę. Do nich w pierwszym rzędzie należą teksty, które odzwierciedlają nauczanie pastoralne.

Są to komentarze do Psalmów, które Augustyn nazywał expositiones (przedstawienie treści), sermones czy tractatus (mowy, kazania czy traktaty). Za sprawą Erazma z Rotterdamu otrzymały one nazwę Enarrationes (wyjaśnienia). W rzeczywistości są zbiorem o zróżnicowanym charakterze, powstałym na przestrzeni niemal 30 lat (392-420). Mają postać komentarzy dyktowanych, bądź homilii liturgicznych utrwalanych na bieżąco przez stenografów, czy kilkakrotnie podejmowanych traktatów dotyczących tego samego Psalmu.

Aż sześćdziesiąt pięć spośród tych komentarzy podejmuje problematykę męczeństwa chrześcijańskiego, z czego kilka czyni to w szeroki, pogłębiony sposób.