\n\nPrezentowany komentarz przedstawia przede wszystkim praktyczną stronę obowiązywania i stosowania unormowań polskiej ustawy zasadniczej. Publikacja jest przeznaczona głównie dla prawników praktyków, uwzględnia bowiem bogate wypowiedzi orzecznicze sądów powszechnych, administracyjnych, Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego, jak również najważniejsze poglądy doktryny. Zawiera prezentację „w pigułce” argumentów doktrynalnych przemawiających za określonym sposobem wykładni i zastosowaniem regulacji konstytucyjnych.
\n\nOpracowanie zawiera również odniesienie do aktualnych problemów związanych z naruszaniem Konstytucji, obchodzeniem jej postanowień lub nadawaniem im arbitralnej interpretacji.
\n\n Adresaci:\nPublikacja zainteresuje sędziów, adwokatów, prokuratorów, radców prawnych, notariuszy, pracowników administracji rządowej i samorządowej. Będzie stanowiła pomoc dla pracowników naukowych i studentów.
\n\n
\n\nRozmowa z prof. Piotrem Tuleją
\n\n
Wykaz skrótów | str. 13
Wstęp | str. 17
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.) | str. 21
ROZDZIAŁ I. Rzeczpospolita | str. 25
Art. 1. [Rzeczpospolita jako dobro wspólne] | str. 25
Art. 2. [Zasada demokratycznego państwa prawnego] | str. 27
Art. 3. [Państwo unitarne] | str. 33
Art. 4. [Zasada zwierzchnictwa Narodu] | str. 34
Art. 5. [Zasada niepodległości państwa, ochrony praw człowieka, strzeżenia dziedzictwa narodowego i zrównoważonego rozwoju] | str. 40
Art. 6. [Zasada równego dostępu do dziedzictwa kulturalnego] | str. 42
Art. 7. [Działanie na podstawie i w granicach prawa] | str. 45
Art. 8. [Nadrzędność Konstytucji; bezpośrednie jej stosowanie] | str. 48
Art. 9. [Zasada przestrzegania prawa międzynarodowego] | str. 51
Art. 10. [Zasada podziału władz] | str. 55
Art. 11. [Zasada pluralizmu politycznego] | str. 58
Art. 12. [Zasada społeczeństwa obywatelskiego] | str. 62
Art. 13. [Zakaz istnienia organizacji totalitarnych i autorytarnych] | str. 65
Art. 14. [Zasada wolności mediów] | str. 69
Art. 15. [Zasada decentralizacji] | str. 73
Art. 16. [Samorząd terytorialny jako podmiot władzy publicznej] | str. 75
Art. 17. [Inne rodzaje samorządów] | str. 77
Art. 18. [Zasada ochrony małżeństwa i rodziny] | str. 80
Art. 19. [Zasada szczególnej opieki nad weteranami] | str. 84
Art. 20. [Zasada społecznej gospodarki rynkowej] | str. 86
Art. 21. [Zasada ochrony własności i dziedziczenia] | str. 88
Art. 22. [Ograniczenie wolności działalności gospodarczej] | str. 92
Art. 23. [Gospodarstwo rodzinne podstawą ustroju rolnego] | str. 95
Art. 24. [Zasada ochrony pracy] | str. 97
Art. 25. [Zasada równouprawnienia, autonomii kościołów i związków wyznaniowych oraz bezstronności państwa] | str. 98
Art. 26. [Zasada służebnego charakteru i neutralności Sił Zbrojnych] | str. 104
Art. 27. [Zasada uznania języka polskiego za język urzędowy] | str. 108
Art. 28. [Symbole narodowe] | str. 109
Art. 29. [Stolica Rzeczypospolitej Polskiej] | str. 110
ROZDZIAŁ II. Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela | str. 111
Zasady ogólne | str. 111
Art. 30. [Zasada ochrony godności człowieka] | str. 111
Art. 31. [Zasada ochrony wolności, klauzule limitacyjne ograniczania wolności i praw konstytucyjnych] | str. 114
Art. 32. [Zasada równości] | str. 119
Art. 33. [Zasada równouprawnienia płci] | str. 122
Art. 34. [Nabycie obywatelstwa polskiego] | str. 124
Art. 35. [Prawa mniejszości narodowych] | str. 126
Art. 36. [Prawo obywatela polskiego do opieki podczas pobytu za granicą] | str. 128
Art. 37. [Korzystanie z ochrony praw konstytucyjnych] | str. 129
Wolności i prawa osobiste | str. 131
Art. 38. [Prawo do życia] | str. 131
Art. 39. [Zakaz eksperymentów naukowych na ludziach bez ich zgody] | str. 136
Art. 40. [Zakaz tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania i karania] | str. 141
Art. 41. [Nietykalność i wolność osobista] | str. 145
Art. 42. [Odpowiedzialność karna; prawo do obrony; domniemanie niewinności] | str. 150
Art. 43. [Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości] | str. 154
Art. 44. [Bieg przedawnienia] | str. 158
Art. 45. [Prawo do sądu] | str. 160
Art. 46. [Przepadek rzeczy] | str. 163
Art. 47. [Prawo do ochrony prywatności] | str. 167
Art. 48. [Prawa rodziców; ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich] | str. 170
Art. 49. [Tajemnica komunikowania się] | str. 172
Art. 50. [Nienaruszalność mieszkania] | str. 175
Art. 51. [Prawo ochrony danych osobowych] | str. 177
Art. 52. [Wolność przemieszczania się] | str. 180
Art. 53. [Wolność sumienia i wyznania] | str. 181
Art. 54. [Wolność słowa] | str. 186
Art. 55. [Zakaz ekstradycji] | str. 189
Art. 56. [Prawo azylu i status uchodźcy] | str. 191
Wolności i prawa polityczne | str. 195
Art. 57. [Wolność zgromadzeń] | str. 195
Art. 58. [Wolność zrzeszania się] | str. 198
Art. 59. [Zrzeszenia i ich prawa; prawo do strajku] | str. 201
Art. 60. [Prawo dostępu do służby publicznej] | str. 205
Art. 61. [Prawo dostępu do informacji publicznej] | str. 207
Art. 62. [Czynne prawo wyborcze] | str. 211
Art. 63. [Prawo do petycji] | str. 213
Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne | str. 215
Art. 64. [Prawo do własności, innych praw majątkowych, prawo dziedziczenia] | str. 215
Art. 65. [Wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz miejsca pracy] | str. 218
Art. 66. [Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy; prawo do urlopu] | str. 222
Art. 67. [Prawo do zabezpieczenia społecznego] | str. 226
Art. 68. [Ochrona zdrowia] | str. 229
Art. 69. [Pomoc osobom niepełnosprawnym] | str. 233
Art. 70. [Prawo do nauki] | str. 235
Art. 71. [Prawo rodziny do pomocy ze strony państwa] | str. 238
Art. 72. [Ochrona praw dziecka] | str. 241
Art. 73. [Wolność twórczości artystycznej, badań naukowych, nauczania i korzystania z dóbr kultury] | str. 244
Art. 74. [Bezpieczeństwo ekologiczne i ochrona środowiska] | str. 246
Art. 75. [Zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych] | str. 248
Art. 76. [Ochrona konsumentów] | str. 251
Środki ochrony wolności i praw | str. 253
Art. 77. [Prawo do wynagrodzenia szkody] | str. 253
Art. 78. [Zasada dwuinstancyjności postępowania] | str. 257
Art. 79. [Skarga konstytucyjna] | str. 260
Art. 80. [Wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich] | str. 264
Art. 81. [Ustawowe ograniczenia dochodzenia wskazanych praw] | str. 266
Obowiązki | str. 267
Art. 82. [Obowiązek wierności Rzeczypospolitej Polskiej] | str. 267
Art. 83. [Obowiązek przestrzegania prawa Rzeczypospolitej Polskiej] | str. 269
Art. 84. [Obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych] | str. 272
Art. 85. [Obowiązek obrony Ojczyzny] | str. 275
Art. 86. [Obowiązek dbałości o stan środowiska] | str. 279
ROZDZIAŁ III. Źródła prawa | str. 281
Art. 87. [Źródła prawa powszechnie obowiązującego] | str. 281
Art. 88. [Wejście w życie aktów normatywnych] | str. 286
Art. 89. [Ratyfikacja umów międzynarodowych] | str. 288
Art. 90. [Podstawy prawne przekazania organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów państwowych] | str. 293
Art. 91. [Umowa międzynarodowa w krajowym porządku prawnym] | str. 297
Art. 92. [Upoważnienie do wydawania rozporządzeń] | str. 299
Art. 93. [Źródła prawa wewnętrznie obowiązującego] | str. 302
Art. 94. [Akty prawa miejscowego] | str. 304
ROZDZIAŁ IV. Sejm i Senat | str. 307
Art. 95. [Władza ustawodawcza; kontrolna funkcja Sejmu] | str. 307
Wybory i kadencja | str. 309
Art. 96. [Skład Sejmu; przymiotniki wyborcze] | str. 309
Art. 97. [Skład Senatu; przymiotniki wyborcze] | str. 311
Art. 98. [Kadencja parlamentu, wybory, możliwość skrócenia kadencji] | str. 312
Art. 99. [Bierne prawo wyborcze do Sejmu i Senatu] | str. 315
Art. 100. [Zasady kandydowania na posła i senatora] | str. 317
Art. 101. [Stwierdzenie ważności wyborów do Sejmu i Senatu] | str. 318
Posłowie i senatorowie | str. 320
Art. 102. [Zakaz łączenia mandatu posła i senatora] | str. 320
Art. 103. [Zakaz łączenia mandatu posła z innymi funkcjami lub stanowiskami publicznymi (incompatibilitas)] | str. 320
Art. 104. [Mandat wolny, ślubowanie] | str. 322
Art. 105. [Immunitet poselski] | str. 325
Art. 106. [Wykonywanie mandatu posła] | str. 329
Art. 107. [Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej] | str. 330
Art. 108. [Mandat senatorski] | str. 332
Organizacja i działanie | str. 332
Art. 109. [Zasada permanencji; pierwsze posiedzenie Sejmu i Senatu] | str. 332
Art. 110. [Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie] | str. 334
Art. 111. [Komisja śledcza] | str. 336
Art. 112. [Regulamin Sejmu] | str. 340
Art. 113. [Zasada jawności prac Sejmu] | str. 342
Art. 114. [Zgromadzenie Narodowe] | str. 344
Art. 115. [Interpelacje i zapytania poselskie] | str. 345
Art. 116. [Stan wojny] | str. 346
Art. 117. [Użycie Sił Zbrojnych za granicą; zasady pobytu obcych wojsk na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej] | str. 348
Art. 118. [Inicjatywa ustawodawcza] | str. 348
Art. 119. [Proces ustawodawczy w Sejmie] | str. 351
Art. 120. [Proceduralne przesłanki ważności uchwalania ustaw] | str. 355
Art. 121. [Rola Senatu w procesie ustawodawczym] | str. 358
Art. 122. [Rola Prezydenta w procesie ustawodawczym] | str. 361
Art. 123. [Pilny projekt ustawy] | str. 366
Art. 124. [Organizacja i działanie Senatu] | str. 368
Referendum | str. 369
Art. 125. [Referendum ogólnokrajowe] | str. 369
ROZDZIAŁ V. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej | str. 372
Art. 126. [Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej] | str. 372
Art. 127. [Zasady i tryb wyboru Prezydenta] | str. 376
Art. 128. [Początek kadencji Prezydenta, zarządzanie wyborów prezydenckich] | str. 379
Art. 129. [Ważność wyborów prezydenckich] | str. 381
Art. 130. [Przysięga prezydencka] | str. 385
Art. 131. [Zastępstwo Prezydenta] | str. 388
Art. 132. [Niepołączalność] | str. 393
Art. 133. [Rola Prezydenta w zakresie stosunków międzynarodowych] | str. 396
Art. 134. [Zwierzchnictwo Prezydenta nad Siłami Zbrojnymi] | str. 401
Art. 135. [Rada Bezpieczeństwa Narodowego] | str. 405
Art. 136. [Zarządzanie mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych] | str. 407
Art. 137. [Prezydent a nadawanie i zrzeczenie się obywatelstwa] | str. 410
Art. 138. [Nadawanie orderów i odznaczeń] | str. 413
Art. 139. [Prawo łaski] | str. 414
Art. 140. [Orędzie Prezydenta] | str. 418
Art. 141. [Rada Gabinetowa] | str. 419
Art. 142. [Akty prawne Prezydenta] | str. 422
Art. 143. [Kancelaria Prezydenta] | str. 424
Art. 144. [Kontrasygnata aktów urzędowych Prezydenta] | str. 426
Art. 145. [Odpowiedzialność Prezydenta przed Trybunałem Stanu] | str. 432
ROZDZIAŁ VI. Rada Ministrów i administracja rządowa | str. 436
Art. 146. [Zadania i niektóre kompetencje Rady Ministrów] | str. 436
Art. 147. [Skład Rady Ministrów] | str. 442
Art. 148. [Zadania i kompetencje Prezesa Rady Ministrów] | str. 445
Art. 149. [Zadania i kompetencje ministrów; status wchodzących w skład Rady Ministrów przewodniczących określonych w ustawach komitetów] | str. 449
Art. 150. [Zakaz działalności sprzecznej z obowiązkami publicznymi] | str. 455
Art. 151. [Przysięga członków Rady Ministrów] | str. 457
Art. 152. [Status prawny wojewody] | str. 459
Art. 153. [Służba cywilna] | str. 461
Art. 154. [Zasadnicza procedura powoływania Rady Ministrów; pierwsza procedura rezerwowa] | str. 464
Art. 155. [Trzecia procedura powoływania Rady Ministrów] | str. 469
Art. 156. [Odpowiedzialność konstytucyjna i karna członków Rady Ministrów] | str. 472
Art. 157. [Odpowiedzialność członków Rady Ministrów przed Sejmem] | str. 475
Art. 158. [Wotum nieufności dla Rady Ministrów] | str. 478
Art. 159. [Wotum nieufności dla ministra] | str. 481
Art. 160. [Wotum zaufania dla Rady Ministrów] | str. 484
Art. 161. [Zmiany w składzie Rady Ministrów] | str. 486
Art. 162. [Dymisja Rady Ministrów] | str. 489
ROZDZIAŁ VII. Samorząd terytorialny | str. 493
Art. 163. [Zadania samorządu terytorialnego] | str. 493
Art. 164. [Struktura samorządu terytorialnego] | str. 497
Art. 165. [Status prawny jednostek samorządu terytorialnego] | str. 501
Art. 166. [Rodzaje zadań jednostek samorządu terytorialnego, spory kompetencyjne między samorządem terytorialnym a administracją rządową] | str. 504
Art. 167. [Dochody jednostek samorządu terytorialnego] | str. 508
Art. 168. [Podatki i opłaty lokalne] | str. 513
Art. 169. [Organy jednostek samorządu terytorialnego] | str. 514
Art. 170. [Referendum lokalne] | str. 516
Art. 171. [Nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego] | str. 519
Art. 172. [Prawo jednostek samorządu terytorialnego do zrzeszania się] | str. 521
ROZDZIAŁ VIII. Sądy i Trybunały | str. 523
Art. 173. [Zasada niezależności władzy sądowniczej] | str. 523
Art. 174. [Orzekanie w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej] | str. 525
Sądy | str. 526
Art. 175. [Struktura sądów w Rzeczypospolitej Polskiej] | str. 526
Art. 176. [Instancyjność postępowania sądowego] | str. 529
Art. 177. [Sądy powszechne] | str. 532
Art. 178. [Sędziowie; niezawisłość sędziowska] | str. 534
Art. 179. [Powoływanie sędziów] | str. 538
Art. 180. [Nieusuwalność sędziów] | str. 541
Art. 181. [Immunitet i przywilej nietykalności sędziowskiej] | str. 544
Art. 182. [Udział obywateli w wymierzaniu sprawiedliwości] | str. 546
Art. 183. [Nadzór Sądu Najwyższego] | str. 548
Art. 184. [Struktura i zadania sądów administracyjnych] | str. 551
Art. 185. [Powoływanie Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego] | str. 553
Art. 186. [Zadania Krajowej Rady Sądownictwa] | str. 554
Art. 187. [Skład Krajowej Rady Sądownictwa] | str. 556
Trybunał Konstytucyjny | str. 559
Art. 188. [Właściwość Trybunału Konstytucyjnego] | str. 559
Art. 189. [Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych] | str. 564
Art. 190. [Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego] | str. 566
Art. 191. [Wnioski do Trybunału Konstytucyjnego] | str. 570
Art. 192. [Inicjowanie rozstrzygnięcia sporów kompetencyjnych] | str. 573
Art. 193. [Pytania prawne do Trybunału Konstytucyjnego] | str. 574
Art. 194. [Skład i wybór sędziów Trybunału Konstytucyjnego] | str. 578
Art. 195. [Status sędziów Trybunału Konstytucyjnego] | str. 582
Art. 196. [Immunitet i przywilej nietykalności sędziów Trybunału Konstytucyjnego] | str. 584
Art. 197. [Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym] | str. 587
Trybunał Stanu | str. 588
Art. 198. [Zakres właściwości Trybunału Stanu] | str. 588
Art. 199. [Skład Trybunału Stanu i niezawisłość członków Trybunału Stanu] | str. 591
Art. 200. [Immunitet i przywilej nietykalności członków Trybunału Stanu] | str. 593
Art. 201. [Określenie w ustawie organizacji i trybu postępowania przed Trybunałem Stanu] | str. 596
ROZDZIAŁ IX. Organy kontroli państwowej i ochrony prawa | str. 598
Najwyższa Izba Kontroli | str. 598
Art. 202. [Pozycja ustrojowa Najwyższej Izby Kontroli. Kolegialność działania] | str. 598
Art. 203. [Zakresy i kryteria kontroli Najwyższej Izby Kontroli] | str. 600
Art. 204. [Kompetencje Najwyższej Izby Kontroli wobec Sejmu] | str. 603
Art. 205. [Powołanie i kadencja Prezesa Najwyższej Izby Kontroli] | str. 605
Art. 206. [Immunitet i przywilej nietykalności Prezesa Najwyższej Izby Kontroli] | str. 607
Art. 207. [Określenie w ustawie organizacji i trybu działania Najwyższej Izby Kontroli] | str. 609
Rzecznik Praw Obywatelskich | str. 611
Art. 208. [Kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich] | str. 611
Art. 209. [Powoływanie, niepołączalność stanowisk i apolityczność Rzecznika Praw Obywatelskich] | str. 612
Art. 210. [Niezawisłość i niezależność Rzecznika Praw Obywatelskich] | str. 615
Art. 211. [Immunitet i przywilej nietykalności Rzecznika Praw Obywatelskich] | str. 616
Art. 212. [Obowiązek informacyjny Rzecznika Praw Obywatelskich] | str. 618
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji | str. 619
Art. 213. [Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji – zadania i kompetencje] | str. 619
Art. 214. [Powoływanie członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji; zakazy dotyczące członków Rady] | str. 624
Art. 215. [Zasady i tryb działania Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji] | str. 627
ROZDZIAŁ X. Finanse publiczne | str. 629
Art. 216. [Gospodarka finansowa] | str. 629
Art. 217. [Podatki i inne daniny publiczne] | str. 632
Art. 218. [Organizacja Skarbu Państwa] | str. 634
Art. 219. [Budżet państwa] | str. 636
Art. 220. [Równowaga budżetowa] | str. 639
Art. 221. [Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej] | str. 641
Art. 222. [Termin przedstawienia Sejmowi ustawy budżetowej] | str. 641
Art. 223. [Poprawki Senatu do ustawy budżetowej] | str. 642
Art. 224. [Uprawnienia Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie ustawy budżetowej] | str. 642
Art. 225. [Skrócenie kadencji Sejmu] | str. 644
Art. 226. [Sprawozdanie Rady Ministrów z wykonania ustawy budżetowej] | str. 645
Art. 227. [Narodowy Bank Polski] | str. 647
ROZDZIAŁ XI. Stany nadzwyczajne | str. 651
Art. 228. [Rodzaje stanów nadzwyczajnych] | str. 651
Art. 229. [Stan wojenny] | str. 658
Art. 230. [Stan wyjątkowy] | str. 659
Art. 231. [Wprowadzenie stanu wojennego lub wyjątkowego] | str. 660
Art. 232. [Stan klęski żywiołowej] | str. 661
Art. 233. [Ograniczenia wolności i praw jednostki w czasie stanów nadzwyczajnych] | str. 662
Art. 234. [Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z mocą ustawy] | str. 665
ROZDZIAŁ XII. Zmiana Konstytucji | str. 668
Art. 235. [Tryb ustawodawczy przy zmianie Konstytucji] | str. 668
ROZDZIAŁ XIII. Przepisy przejściowe i końcowe | str. 674
Art. 236. [Ustawy konieczne do stosowania Konstytucji] | str. 674
Art. 237. [Likwidacja kolegiów do spraw wykroczeń] | str. 675
Art. 238. [Kadencyjność konstytucyjnych organów w okresie przejściowym] | str. 676
Art. 239. [Zasady dotyczące postępowań toczących się przed
Trybunałem Konstytucyjnym] | str. 677
Art. 240. [Pokrywanie deficytu budżetowego w okresie przejściowym] | str. 678
Art. 241. [Przepisy przejściowe i dostosowujące] | str. 678
Art. 242. [Uchylenie dotychczas obowiązujących przepisów rangi konstytucyjnej] | str. 680
Art. 243. [Wejście w życie Konstytucji] | str. 681
Literatura | str. 683
O autorach | str. 685
