Podstawa wpisu do księgi wieczystej

Wykaz skrótów | str. 19

Wstęp | str. 27

Rozdział I
Ogólna koncepcja podstawy wpisu do księgi wieczystej | str. 31
1. Uwagi wstępne | str. 31
2. Prawny reżim podstawy wpisu de lege lata | str. 34
3. Modele podstawy wpisu do księgi wieczystej | str. 35
4. Systemy podstawy wpisu do księgi wieczystej we współczesnych porządkach prawnych | str. 39
5. Rozwiązania przyjmowane w toku prac unifikacyjnych a współczesny system podstawy wpisu w prawie polskim | str. 41
6. Zasada legalizmu materialnego w prawie obowiązującym | str. 45
6.1. Ewolucja norm wyrażających zasadę legalizmu materialnego w prawie polskim | str. 45
6.2. Wpływ zasady legalizmu materialnego na postępowanie wieczystoksięgowe | str. 48
6.3. Zasięg zasady legalizmu materialnego | str. 50
6.4. Ocena sposobu wyrażenia zasady legalizmu materialnego w prawie pozytywnym | str. 52
7. Jurydyczna konstrukcja podstawy wpisu do księgi wieczystej | str. 54
7.1. Podstawa wpisu w znaczeniu materialnym i formalnym | str. 54
7.2. Problem delimitacji podstawy wpisu w praktyce wieczystoksięgowej | str. 56
7.3. Podstawa wpisu w postępowaniu notarialnym | str. 60
7.4. Bezpośrednia i pośrednia podstawa wpisu w znaczeniu formalnym | str. 62
7.5. Ustalenie znaczeń terminu „podstawa wpisu” w przepisach prawa obowiązującego | str. 66
8. Przeszkoda do wpisu | str. 66
9. Odpadnięcia i zmiana podstawy wpisu | str. 69

Rozdział II
Wykazywanie podstawy rozstrzygnięcia w sprawie o wpis do księgi wieczystej | str. 74
1. Uwagi wstępne | str. 74
2. Zakres obowiązywania zasady bezpośredniości i autonomii jurysdykcyjnej sądu w postępowaniu wieczystoksięgowym | str. 76
2.1. Zasada bezpośredniości i autonomii jurysdykcyjnej sądu | str. 76
2.2. Odstępstwa od zasady bezpośredniości i autonomii jurysdykcyjnej | str. 79
2.3. Problem tzw. przesłankowego ustalania zmiany stanu prawnego w postępowaniu wieczystoksięgowym | str. 82
3. Byt prawny podstawy wpisu w ujęciu temporalnym | str. 84
4. Moment wykazania podstawy wpisu w postępowaniu wieczystoksięgowym | str. 88
5. Sposób wykazania podstawy wpisu w postępowaniu wieczystoksięgowym | str. 91
6. Fakty notoryjne i znane sądowi z urzędu jako podstawa rozstrzygnięcia w postępowaniu wieczystoksięgowym | str. 99
7. Problem oparcia podstawy wpisu na faktach przyznanych | str. 107
8. Podstawa założenia księgi wieczystej | str. 108
9. Wykazywanie przeszkody do wpisu | str. 113

Rozdział III
Dokument i przepis prawa jako podstawa wpisu do księgi wieczystej | str. 116
1. Uwagi wstępne | str. 116
2. Pojęcie dokumentu stanowiącego podstawę wpisu w prawie polskim | str. 118
3. Podstawowe kategorie dokumentów stanowiących podstawę wpisu | str. 120
4. Strona podmiotowa i przedmiotowa dokumentu | str. 121
5. Treść i język dokumentu | str. 126
6. Wykładnia treści dokumentów stanowiących podstawę wpisu | str. 127
7. Doręczenie dokumentu jako zdarzenie objęte podstawą wpisu w znaczeniu materialnym | str. 133
8. Przepis prawa jako podstawa wpisu | str. 141
8.1. Klasyfikacja przypadków nabycia ex lege z punktu widzenia podstawy wpisu do księgi wieczystej | str. 141
8.2. Podstawa wpisu nieruchomości oznaczonych rodzajowo w normie prawnej | str. 144

Rozdział IV
Postać dokumentu stanowiącego podstawę wpisu | str. 155
1. Uwagi wstępne | str. 155
2. Forma czynności prawnej a postać dokumentu | str. 157
3. Postać dokumentu stanowiącego podstawę wpisu w ujęciu komparatystycznym | str. 159
4. Zasada wykazywania podstawy wpisu oryginałem dokumentu w prawie polskim | str. 160
5. Podstawowe kategorie dokumentów wtórnych | str. 165
6. Odpisy kwalifikowane poświadczane publicznie | str. 169
7. Elementy konstytutywne dokumentu wtórnego kwalifikowanego i skutki jego wadliwości prawnej | str. 172
8. Odpisy uwierzytelnione przez organ | str. 175
9. Dokumenty wtórne zastępujące oryginał | str. 176
10. Legitymacyjna funkcja wypisu | str. 178
11. Kontrowersje dotyczące notarialnego odpisu dokumentu urzędowego jako podstawy wpisu | str. 184
12. Spór o dopuszczalność wpisu na podstawie odpisu poświadczonego przez kwalifikowanego pełnomocnika | str. 186
13. Weryfikacja oryginału dokumentu przedłożonego w odpisie | str. 197
14. Odpis aktu notarialnego jako podstawa wpisu do księgi wieczystej | str. 198
15. Wpis do księgi wieczystej na podstawie odpisu tytułu wykonawczego | str. 200
16. Kwestia wpisu do księgi wieczystej na podstawie wyciągu aktu notarialnego | str. 205
17. Dokumenty wtórne drugiego stopnia stanowiące podstawę wpisu | str. 206

Rozdział V
Ogólne zagadnienia związane z dokumentem urzędowym jako podstawą wpisu | str. 209
1. Uwagi wprowadzające | str. 209
2. Pojęcie i rodzaje dokumentów urzędowych | str. 211
3. Elementy konstytutywne dokumentu urzędowego | str. 213
4. Zakres badania dokumentu urzędowego w postępowaniu wieczystoksięgowym | str. 214
5. Zastosowanie w postępowaniu wieczystoksięgowym domniemań prawnych i innych elementów legalnej oceny dowodów | str. 215
6. Badanie przez sąd wieczystoksięgowy wewnętrznych uprawnień do sporządzenia dokumentu urzędowego | str. 219
7. Weryfikacja wpisu na listę tłumacza przysięgłego | str. 223
8. Zagraniczny dokument urzędowy w postępowaniu wieczystoksięgowym | str. 225

Rozdział VI
Orzeczenie sądowe jako podstawa wpisu | str. 229
1. Uwagi wstępne | str. 229
2. Orzeczenie sądu jako środek dowodowy | str. 234
3. Podmiotowe granice związania orzeczeniem sądu stanowiącym podstawę wpisu do księgi wieczystej | str. 239
3.1. Zakres podmiotowy związania orzeczeniem sądu będącego podstawą wpisu | str. 239
3.2. Problem mocy wiążącej orzeczeń dotyczących pierwotnego nabycia prawa | str. 242
3.3. Podstawa wykazania w postępowaniu wieczystoksięgowym mocy wiążącej orzeczenia wobec następców prawnych strony postępowania | str. 248
4. Zakres kontroli orzeczenia przez sąd wieczystoksięgowy | str. 251
5. Orzeczenie uchylające lub zmieniające w roli podstawy wpisu | str. 254
6. Wyrok ustalający jako podstawa wpisu | str. 257
6.1. Spór o dopuszczalność oparcia podstawy wpisu na wyroku ustalającym | str. 257
6.2. Wnioski płynące z różnicy między powództwem ustalającym a powództwem o uzgodnienie | str. 262
6.3. Wyjątkowa dopuszczalność wpisu na podstawie wyroku ustalającego | str. 268
8. Wpis na podstawie dokumentów wykazujących prawo do spadku | str. 280
8.1. Rodzaje dokumentów stwierdzających nabycie spadku i ich legitymacyjny charakter | str. 280
8.2. Problem ujawnienia udziału w nieruchomości spadkowej przed działem spadku | str. 282
8.3. Ujawnienia udziału w nieruchomości spadkowej przed działem spadku de lege ferenda | str. 289
8.4. Problem określenia podstawy wpisu w przypadku tzw. ustawowego zapisu windykacyjnego | str. 291
9. Wyrok rozwodowy jako podstawa wpisu | str. 294
10. Wpis do księgi wieczystej na podstawie dokumentów rejestrowych | str. 297
11. Orzeczenie sądu karnego jako podstawa wpisu | str. 299

Rozdział VII
Dokumenty administracji publicznej i dokumenty quasi -urzędowe jako podstawa wpisu | str. 303
1. Uwagi wstępne | str. 303
2. Wpis na podstawie decyzji administracyjnej | str. 308
2.1. Kategorie decyzji administracyjnych stanowiących podstawę wpisu | str. 308
2.2. Badanie decyzji administracyjnej przez sąd wieczystoksięgowy | str. 310
2.3. Zakres związania sądu wieczystoksięgowego decyzją administracyjną | str. 315
2.4. Problem dopuszczalności wpisu do księgi wieczystej na podstawie decyzji weryfi kacyjnych | str. 321
2.5. Wpis na podstawie niektórych decyzji szczególnych | str. 328
3. Zaświadczenie w praktyce wieczystoksięgowej | str. 331
4. Wpisy tymczasowe dokonywane na podstawie dokumentów administracji publicznej | str. 340
5. Dokumenty quasi -urzędowe jako podstawa ujawniania prawa w księdze wieczystej | str. 343
5.1. Dokumenty bankowe | str. 343
5.2. Dokumenty funduszu sekurytyzacyjnego i dokumenty pocztowe | str. 349

Rozdział VIII
Podstawa wpisu hipoteki przymusowej i ustawowej | str. 352
1. Uwagi wstępne | str. 352
2. Rodzaje dokumentów stanowiących podstawę wpisu hipoteki przymusowej | str. 355
3. Treść dokumentu stanowiącego podstawę wpisu hipoteki przymusowej | str. 363
4. Zasada tożsamości podmiotowej | str. 367
5. Kontrowersje dotyczące dopuszczalności wpisu tzw. hipoteki przymusowej zbiorczej | str. 372
6. Partycja zabezpieczenia a podstawa wpisu hipoteki przymusowej | str. 375
7. Zmiana treści podstawy wpisu hipoteki przymusowej | str. 379
8. Podstawa ujawnienia hipoteki ustawowej | str. 380
9. Podstawa wykreślenia hipoteki przymusowej | str. 382

Rozdział IX
Podstawa oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej | str. 385
1. Uwagi wstępne | str. 385
2. Modele oznaczania nieruchomości w księdze wieczystej | str. 388
3. Kształtowanie się katastralnego modelu oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej | str. 389
4. Zakres dopuszczalnych odstępstw od katastralnego modelu oznaczania nieruchomości | str. 391
5. Reżim prawny oznaczania nieruchomości w księdze wieczystej | str. 392
6. Kataster jako podstawa oznaczenia praw podmiotowych do nieruchomości | str. 393
6.1. Pojęcie katastru | str. 393
6.2. Ewolucja polskiego systemu katastralnego | str. 397
6.3. Wpływ ewolucji katastru na przyjęty model oznaczania nieruchomości | str. 400
6.4. Prawne znaczenie wpisu do katastru dla systemu wieczystoksięgowego | str. 402
7. Sposób oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej | str. 404
7.1. Jednostki powierzchniowe podziału kraju służące do przestrzennej identyfikacji nieruchomości | str. 404
7.2. Elementy identyfikujące nieruchomość w księdze wieczystej | str. 406
7.3. Identyfikatory działki, budynku i lokalu | str. 409
7.4. Graficzne oznaczenie nieruchomości i sposób ujawnienia granic działki w terenie | str. 411
8. Skutki prawne niepełnego oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej | str. 413
9. Dokumenty katastralne jako podstawa oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej | str. 415
9.1. Pojęcie dokumentów katastralnych | str. 415
9.2. Otwarty katalog dokumentów katastralnych stanowiących podstawę wpisu | str. 416
9.3. Wypisy i wyrysy katastralne jako podstawa wieczystoksięgowego oznaczenia nieruchomości | str. 419
9.4. Problem wykazania genealogii działki ewidencyjnej | str. 422
9.5. Klauzula wieczystoksięgowa | str. 427
10. Dokumenty pozakatastralne jako podstawa oznaczenia nieruchomości w księdze wieczystej | str. 429
11. Forma dokumentów stanowiących podstawę wpisu w dziale I-O księgi wieczystej | str. 432

Rozdział X
Szczególne podstawy oznaczania w księdze wieczystej budynków i lokali | str. 434
1. Uwagi wstępne | str. 434
2. Podstawa oznaczania budynków w księdze wieczystej | str. 435
3. Oświadczenie wnioskodawcy jako podstawa oznaczenia budynku | str. 438
4. Podstawa oznaczenia lokalu w księdze wieczystej | str. 444
4.1. Wpis lokalu i jego oznaczenia do księgi wieczystej | str. 444
4.2. Krytyka zastosowanego de lege lata modelu podstawy oznaczenia lokalu w księdze wieczystej | str. 445
4.3. Przestrzenne oznaczenie lokalu w systemie wieczystoksięgowym | str. 449
4.4. Oznaczenie lokalu w postanowieniu o zniesieniu współwłasności | str. 454
5. Problem konstytucyjności niektórych podstaw oznaczania budynków i lokali w księdze wieczystej | str. 456
6. Zaświadczenie o samodzielności lokalu w reżimie podstaw wpisu do księgi wieczystej | str. 460
7. Postulaty de lege ferenda dotyczące oznaczenia lokali w księdze wieczystej | str. 468
8. Wpis w dziale I-O księgi wieczystej na podstawie zaświadczenia spółdzielni mieszkaniowej | str. 471
8.1. Ratio legis zaświadczenia spółdzielni mieszkaniowej o położeniu i powierzchni lokali i domów spółdzielczych | str. 471
8.2. Zakres zastosowania zaświadczenia spółdzielni mieszkaniowej jako podstawy oznaczania lokalu w księdze wieczystej | str. 473
8.3. Podmiot wydający zaświadczenie | str. 474
8.4. Treść zaświadczenia spółdzielni mieszkaniowej | str. 475
8.5. Charakter prawny i forma zaświadczenia spółdzielni | str. 478
8.6. Reprezentacja spółdzielni w zakresie wydawania zaświadczeń o położeniu i powierzchni lokalu | str. 481
8.7. Oznaczanie lokali spółdzielczych de lege ferenda | str. 483
9. Znaczenie uchwały zarządu spółdzielni określającej przedmiot odrębnej własności lokali dla wpisu w dziale I-O księgi wieczystej | str. 484

Rozdział XI
Uproszczone podstawy wpisu do księgi wieczystej | str. 488
1. Uwagi wstępne | str. 488
2. Ewolucja norm regulujących uproszczone podstawy wpisu w księdze wieczystej | str. 494
2.1. Uproszczone podstawy wpisu w ujęciu historycznoprawnym | str. 494
2.2. Spór o znaczenie prawne zgody na wpis przewidzianej w art. 21 § 1 prawa o księgach wieczystych | str. 498
2.3. Geneza obligatoryjnej bezwarunkowości zgody na wpis | str. 500
3. Zasada oświadczenia jednej strony | str. 502
3.1. Zasada oświadczenia jednej strony w reżimie prawnym podstaw wpisu do księgi wieczystej | str. 502
3.2. Stopień uproszczenia podstawy wpisu wynikający z zasady oświadczenia jednej strony | str. 504
3.3. Zakres zastosowania zasady oświadczenia jednej strony | str. 508
3.4. Podmiot i treść oświadczenia wyrażanego stosowanie do zasady oświadczenia jednej strony | str. 513
4. Podstawowe założenia konstrukcyjne zgody na wpis | str. 515
4.1. Pojęcie zgody na wpis | str. 515
4.2. Aspekt podmiotowy i treść zgody na wpis | str. 521
4.3. Forma zgody na wpis | str. 525
4.4. Problem dopuszczalności posługiwania się odpisem zgody | str. 526
5. Charakter prawny zgody na wpis | str. 527
6. Problem abstrakcyjności zgody na wpis | str. 537
7. Zakres zastosowania zgody na wpis | str. 538
7.1. Zgoda na wpis jako odstępstwo od zasady legalizmu materialnego | str. 538
7.2. Zgoda na wpis prawa względnego | str. 539
7.3. Charakter prawny zgody osoby trzeciej na wpis ustępstwa pierwszeństwa | str. 548
7.4. Zgoda właściciela na ujawnienie roszczenia z umowy deweloperskiej | str. 550
7.5. Zgoda na przeniesienie hipoteki na opróżnione miejsce hipoteczne | str. 551
7.6. Kontrowersje dotyczące zgody właściciela jako podstawy wykreślenia hipoteki | str. 552
7.7. Dopuszczalność konstruowania zgody na wpis poza przypadkami art. 32 ust. 2 zd. 1 u.k.w.h| str. 556
8. Związanie zgodą na wpis | str. 557
8.1. Problem odwoływalności zgody na wpis | str. 557
8.2. Granice czasowe związania zgodą na wpis | str. 561
9. Zasięg podmiotowy zgody na wpis | str. 563
10. Prawna niedopuszczalność zastrzeżenia warunku lub terminu w treści zgody na wpis | str. 566
11. Skutki prawne braku lub wadliwości zgody na wpis | str. 571
12. Problem prawnego ujęcia zgody na wpis de lege ferenda | str. 573
13. Nominalna koncepcja podstawy wpisu | str. 577

Rozdział XII
Forma czynności prawych stanowiących podstawę wpisu | str. 581
1. Uwagi wstępne | str. 581
2. Ewolucja normatywnego określenia formy dokumentu stanowiącego podstawę wpisu | str. 586
3. Reguła formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym | str. 588
3.1. Forma ad intabulationem | str. 588
3.2. Zakres zastosowania formy pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym wymaganej ad intabulationem | str. 589
3.3. Forma dokumentów stanowiących pośrednią podstawę wpisu | str. 593
3.4. Przepisy szczególne w stosunku do normy określającej formę podstawy wpisu do księgi wieczystej | str. 597
3.5. Notarialne poświadczenie podpisu | str. 600
3.6. Problem sanowania braku odpowiedniej formy lub braku dokumentu stwierdzającego czynność prawną | str. 602
3.7. Problem dawnych dokumentów sporządzonych w zwykłej formie pisemnej | str. 604
3.8. Skutki wpisu dokonanego na podstawie dokumentu sporządzonego z naruszeniem wymagań formy ad intabulationem | str. 605
4. Akt notarialny jako podstawa wpisu do księgi wieczystej | str. 606
4.1. Forma aktu notarialnego | str. 606
4.2. Podmiotowy aspekt aktu notarialnego | str. 609
4.3. Elementy konstrukcyjne aktu notarialnego | str. 612
4.4. Elementy czynności prawnej obligatoryjnie wyrażane w formie aktu notarialnego | str. 616
4.5. Znaczenie aktu notarialnego jako dokumentu urzędowego | str. 621
5. Forma czynności prawnych stanowiących podstawę wpisu w ujęciu kolizyjnoprawnym | str. 625
5.1. Reguły kolizyjne określające prawo właściwe dla formy czynności prawnej stanowiącej podstawę wpisu | str. 625
5.2. Czynności notarialne dokonane zagranicą jako podstawa wpisu do polskiej księgi wieczystej | str. 629
5.3. Prawo właściwe dla określenia formy czynności prawnej dokonywanej przed polskim konsulem | str. 632

Rozdział XIII
Kategorie niektórych czynności prawnych stanowiących podstawę wpisu | str. 635
1. Uwagi wstępne | str. 635
2. Wpis na podstawie jednostronnych czynności prawnych | str. 641
3. Problem dopuszczalności i konsekwencji prawnych oparcia podstawy wpisu na oświadczeniu wiedzy | str. 645
4. Umowa ustalająca jako podstawa wpisu usuwającego niezgodność księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym | str. 650
4.1. Charakter prawny roszczenia o uzgodnienie stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym | str. 650
4.2. Elementy konstrukcyjne umowy ustalającej | str. 656
4.3. Zastosowanie koncepcji umowy ustalającej do korekty stanu prawnego nieruchomości | str. 661
5. Podstawa wpisu ujawniającego stosunki małżeńskie majątkowe podmiotów prawa księgowego | str. 666
5.1. Niezgodność księgi wieczystej ze stanem prawnym wynikającym z małżeńskich stosunków majątkowych | str. 666
5.2. Oświadczenie małżonków jako podstawa wpisu korygującego | str. 668
5.3. Pierwotny wpis własności nieruchomości na rzecz obojga małżonków | str. 674
6. Przeniesienie własności nieruchomości rolnej objętej tzw. prawem wykupu | str. 678
7. Ujawnianie w księdze wieczystej zmian podmiotowych spółki cywilnej | str. 682
7.1. Zmiany podmiotowe będące następstwem wypowiedzenia udziału w spółce cywilnej | str. 682
7.2. Podstawa wpisu kontraktowych zmian składu osobowego spółki cywilnej | str. 690

Rozdział XIV
Czynność prawna jako podstawa wpisu hipoteki | str. 701
1. Uwagi wstępne | str. 701
2. Podstawa wpisu hipoteki umownej | str. 705
3. Podstawa wpisu hipoteki zabezpieczającej wierzytelności instytucji finansowych | str. 709
4. Podstawa wpisu hipoteki kreowanej w jednostronnej czynności prawnej | str. 717
5. Podstawa wpisu translatywnego nabywcy hipoteki | str. 717
6. Podstawa wykreślenia hipoteki | str. 722
6.1. Wygaśnięcie wierzytelności a wygaśnięcie hipoteki | str. 722
6.2. Dowody spełnienia świadczenia w postępowaniu wieczystoksięgowym | str. 726
6.3. Podstawa wykreślenia hipoteki w przypadku surogatów zapłaty | str. 732
6.4. Problem częściowego wykreślenia hipoteki | str. 733
6.5. Szczególne podstawy wykreślenia hipoteki | str. 735
6.6. Podstawa wykreślenia hipoteki w przypadku utraty bytu prawnego przez wierzyciela | str. 738
6.7. Podstawa wykreślenia hipoteki po utracie bytu prawnego przez dłużnika osobistego | str. 740
6.8. Oświadczenia właściciela nieruchomości jako podstawa wykreślenia hipoteki | str. 741

Rozdział XV
Dawne dowody nabycia własności jako podstawa ujawniania praw podmiotowych do nieruchomości | str. 743
1. Uwagi ogólne | str. 743
2. Dokumenty sporządzane w związku z reformą rolną | str. 746
3. Wpis do księgi wieczystej na podstawie umów sporządzonych w okresie przedunifikacyjnym | str. 748
4. Dokumenty sporządzone podczas okupacji w latach 1939–1945 | str. 751
4.1. Ramy prawne obrotu cywilnoprawnego na terenach zajętych przez III Rzeszę | str. 751
4.2. Prawne znaczenie aktów notarialnych sporządzanych przez notariuszy w okresie okupacji niemieckiej | str. 753
4.3. Umowy zawarte na obszarze okupacji niemieckiej z naruszeniem formy aktu notarialnego | str. 756
5. Podstawy wpisu związane z przejęciem nieruchomości poniemieckich i opuszczonych | str. 758
6. Ujawnienie w księdze wieczystej nacjonalizacji gruntów rolnych i leśnych oraz gruntów warszawskich | str. 761
7. Podstawy wpisu związane z nacjonalizacją nieruchomości przedsiębiorstw, fundacji i związków wyznaniowych | str. 768
8. Ujawnienie w księdze wieczystej prawa własności nieruchomości na podstawie aktu własności ziemi | str. 770
8.1. Uwłaszczenia samoistnych posiadaczy nieruchomości rolnych | str. 770
8.2. Problem związania sądu aktem własności ziemi | str. 774
8.3. Doniosłość prawna wzajemnie wykluczających się aktów własności ziemi | str. 775
9. Problem ujawniania w księdze wieczystej małżonka nieujętego w akcie własności ziemi | str. 777

Bibliografia | str. 783