Opis produktu
Komentarze
Spis treści
\n\nKsiążka dotyczy wymiaru instytucjonalnego wykonywania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Polsce. Przedmiotem rozważań są zagadnienia z zakresu prawa konstytucyjnego oraz prawa międzynarodowego publicznego, głównie standardów Europejskiej Konwencji Praw Człowieka oraz dokumentów soft law przyjętych przez Radę Europy, a także praktyka funkcjonowania poszczególnych instytucji potwierdzona dokumentami wewnętrznymi. Ponadto zostały przedstawione dobre praktyki występujące w niektórych państwach – zwłaszcza te, które mogą stanowić wzór dla krajowych organów władzy publicznej.
\n\n Autor analizuje m.in.:
jakie normy konstytucyjne odnoszą się do kwestii wykonywania wyroków ETPC,
które instytucje krajowe oraz w jakim zakresie są lub powinny być odpowiedzialne za zapewnienie wykonania wyroków ETPC i czy mają wystarczające kompetencje,
w jaki sposób powinny one korzystać ze swoich uprawnień,
jak kształtuje się zakres nadzoru nad wykonywaniem wyroków ETPC oraz jaki jest jego wpływ na krajowe rozwiązania instytucjonalne.
\n\nW monografii uwzględniono Deklarację Kopenhaską przyjętą w dniach 13–14 kwietnia 2018 r., która odnosi się do przyszłości systemu Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, oraz najnowsze zmiany dotyczące sądownictwa w Polsce.
\n\n Adresaci:\nPublikacja jest przeznaczona dla przedstawicieli doktryny prawa konstytucyjnego, praw człowieka oraz prawa międzynarodowego publicznego, jak również dla urzędników administracji publicznej, sędziów, prokuratorów oraz adwokatów i radców prawnych, szczególnie reprezentujących skarżących przed ETPC. Książka zainteresuje też pracowników organizacji pozarządowych prowadzących działania strategiczne na szczeblu Rady Europy.
\n\n Autor analizuje m.in.:
jakie normy konstytucyjne odnoszą się do kwestii wykonywania wyroków ETPC,
które instytucje krajowe oraz w jakim zakresie są lub powinny być odpowiedzialne za zapewnienie wykonania wyroków ETPC i czy mają wystarczające kompetencje,
w jaki sposób powinny one korzystać ze swoich uprawnień,
jak kształtuje się zakres nadzoru nad wykonywaniem wyroków ETPC oraz jaki jest jego wpływ na krajowe rozwiązania instytucjonalne.
\n\nW monografii uwzględniono Deklarację Kopenhaską przyjętą w dniach 13–14 kwietnia 2018 r., która odnosi się do przyszłości systemu Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, oraz najnowsze zmiany dotyczące sądownictwa w Polsce.
\n\n Adresaci:\nPublikacja jest przeznaczona dla przedstawicieli doktryny prawa konstytucyjnego, praw człowieka oraz prawa międzynarodowego publicznego, jak również dla urzędników administracji publicznej, sędziów, prokuratorów oraz adwokatów i radców prawnych, szczególnie reprezentujących skarżących przed ETPC. Książka zainteresuje też pracowników organizacji pozarządowych prowadzących działania strategiczne na szczeblu Rady Europy.
Cechy
| Rodzaj: | e-book |
| Format pliku: |
 |
| Autor: | Adam Bodnar |
| Język publikacji: | polski |
| Rok wydania: | 2018 |
| Serie: | Monografie |
Wykaz skrótów | str. 17
Wstęp | str. 21
Rozdział I
Odpowiedzialność państwa-strony za wykonanie zobowiązań na podstawie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka | str. 37
1. Odpowiedzialność za wykonanie zobowiązań na podstawie EKPC na gruncie Konstytucji RP | str. 37
1.1. Europejska Konwencja Praw Człowieka jako ratyfikowana umowa międzynarodowa w rozumieniu Konstytucji RP | str. 37
1.2. Konstytucyjny obowiązek przestrzegania umów międzynarodowych dotyczących praw człowieka | str. 40
1.3. Konstytucyjny obowiązek wykonania orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka | str. 47
1.4. Funkcje poszczególnych konstytucyjnych rodzajów władzy w kontekście wykonania wyroków ETPC | str. 51
1.5. Konstytucyjne zasady wpływające na rzetelność i sprawność realizacji obowiązku wykonania orzeczeń ETPC | str. 56
2. Odpowiedzialność za wykonanie orzeczeń ETPC w świetle zasad prawa międzynarodowego publicznego | str. 63
2.1. Uwagi ogólne | str. 63
2.2. Odpowiedzialność za wykonanie wyroku ETPC w świetle art. 46 EKPC | str. 70
2.3. Zakres obowiązku wykonania wyroku w świetle praktyki orzeczniczej ETPC | str. 72
2.4. Rozwój praktyki wskazywania przez ETPC zakresu obowiązku wykonywania wyroku | str. 75
2.5. Ocena praktyki ETPC w zakresie wskazywania środków indywidualnych oraz ogólnych | str. 80
2.6. Niewykonanie wyroku ETPC przez państwo-stronę Konwencji jako naruszenie zobowiązań wynikających z Konwencji stwierdzane przez ETPC | str. 83
2.7. Nieskuteczność procedur wydawania wyroków interpretacyjnych oraz wyroków stwierdzających naruszenie | str. 88
2.8. Trwałe i systemowe niewykonywanie wyroku ETPC – zadanie dla ETPC czy dla dyplomacji? | str. 91
3. Wykonanie wyroku ETPC a zasada subsydiarności, pierwszorzędności i marginesu oceny | str. 93
3.1. Zasada subsydiarności | str. 93
3.2. Zasada pierwszorzędności zobowiązań wynikających z Konwencji | str. 96
3.3. Doktryna marginesu oceny a legitymizacja ETPC | str. 99
3.4. Wolność implementacyjna państwa-strony Konwencji a zasada subsydiarności | str. 101
4. Podsumowanie | str. 104
Rozdział II
Zakres zobowiązania do wykonania orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka | str. 109
1. Standardy Rady Europy | str. 109
2. Rodzaje orzeczeń ETPC w kontekście obowiązku ich wykonania | str. 113
2.1. Wyroki ostateczne | str. 113
2.2. Wyroki w sprawach międzypaństwowych | str. 118
2.3. Ugody i jednostronne deklaracje | str. 120
2.4. Postanowienia dotyczące środków tymczasowych (interim measures) | str. 128
2.5. Postanowienia o niedopuszczalności oraz ich ewentualne wykonanie | str. 130
3. Wyroki dotyczące Unii Europejskiej oraz państw członkowskich | str. 133
4. Skutki wyroków ETPC dla państw-stron postępowania oraz dla innych państw | str. 139
4.1. Skutki inter partes | str. 139
4.2. Skutki res interpretata – uwagi ogólne | str. 140
4.3. Skutek res interpretata – podstawy na gruncie Konwencji | str. 142
4.4. Skutek res interpretata w praktyce Trybunału Konstytucyjnego | str. 143
4.5. Skutek res interpretata w praktyce innych sądów konstytucyjnych | str. 146
4.6. Podsumowanie – warunki pogłębionego skutku res interpretata | str. 149
5. Środki indywidualne | str. 151
5.1. Dostosowanie środków indywidualnych do charakteru sprawy | str. 151
5.2. Zadośćuczynienie za szkodę majątkową i niemajątkową | str. 151
5.3. Restitutio in integrum | str. 154
5.4. Wznowienie postępowania | str. 156
5.5. Ponowne rozpatrzenie sprawy | str. 160
5.6. Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa | str. 161
5.7. Odpowiedzialność karna, dyscyplinarna lub służbowa osób odpowiedzialnych za naruszenie EKPC | str. 162
5.8. Rehabilitacja ofiary lub wykreślenie z rejestru karnego | str. 164
5.9. Gwarancje dyplomatyczne | str. 165
5.10. Dodatkowa kwota zadośćuczynienia jako środek wykonania wyroku | str. 166
6. Środki ogólne | str. 167
6.1. Zróżnicowany charakter środków ogólnych jako przeszkoda w wykonywaniu wyroków | str. 167
6.2. Zmiana przepisów | str. 169
6.3. Zmiana praktyki stosowania przepisów | str. 172
6.4. Zmiana interpretacji przepisów przez sądy | str. 174
6.5. Upowszechnienie wiedzy na temat wyroku | str. 175
6.6. Regres w stosunku do organów i instytucji odpowiedzialnych za naruszenie praw jednostki | str. 177
7. Zmiana w konstytucji państwa-strony Konwencji jako konsekwencja wykonania wyroku ETPC | str. 179
7.1. Dopuszczalność weryfikowania norm konstytucyjnych przez ETPC | str. 179
7.2. Zmiana w Konstytucji RP jako element wykonania wyroku ETPC | str. 185
8. Podsumowanie | str. 190
Rozdział III
Efektywność instytucjonalna w zakresie nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń ETPC przez państwo-stronę Konwencji | str. 193
1. Wprowadzenie | str. 193
2. Od Interlaken do Kopenhagi | str. 197
3. Długoterminowa przyszłość systemu Konwencji | str. 202
4. Zadania Komitetu Ministrów RE w zakresie nadzoru nad wykonywaniem wyroków ETPC | str. 204
4.1. Uwagi ogólne | str. 204
4.2. Tryb nadzoru nad wykonywaniem wyroków ETPC na forum Komitetu Ministrów RE | str. 209
4.3. Procedura bliźniaczych ścieżek (twin track procedure) | str. 213
4.4. Mechanizmy dodatkowe stosowane przez Komitet Ministrów RE i Sekretariat | str. 215
4.5. Uwarunkowania polityczne a działalność Komitetu Ministrów RE | str. 217
4.6. Rozważania nad wprowadzeniem sankcji finansowych | str. 221
4.7. Pomysł powołania sprawozdawcy Rady Europy ds. wykonywania wyroków ETPC | str. 222
5. Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy | str. 223
5.1. Uwagi ogólne | str. 223
5.2. Ewolucja kompetencji Komisji ds. Prawnych i Praw Człowieka ZPRE w zakresie wykonywania wyroków | str. 225
5.3. Działalność innych komisji ZPRE | str. 233
5.4. Działalność indywidualnych posłów – delegatów do ZPRE | str. 235
5.5. Sankcje Zgromadzenia Parlamentarnego RE w przypadku niewykonywania wyroków ETPC | str. 236
6. Sekretarz Generalny Rady Europy | str. 238
7. Komisarz Praw Człowieka Rady Europy | str. 241
8. Inne agendy Rady Europy | str. 247
8.1. Uwagi ogólne | str. 247
8.2. Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu | str. 247
8.3. Europejska Komisja przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI) | str. 250
8.4. Komisja Wenecka | str. 253
9. Rola Unii Europejskiej w zapewnieniu wykonywania orzeczeń ETPC | str. 254
10. Podsumowanie | str. 258
Rozdział IV
Rola rządu w zakresie koordynacji procesu wykonywania wyroków ETPC | str. 265
1. Standardy Rady Europy | str. 265
2. Obowiązki władzy wykonawczej w zakresie wykonania wyroków ETPC – przepisy i praktyka krajowa | str. 270
2.1. Podstawy prawne | str. 270
2.2. Nadzór nad wykonywaniem wyroków ETPC | str. 274
2.3. Komunikacja z Komitetem Ministrów RE | str. 278
2.4. Koordynacja wykonywania wyroków ETPC | str. 280
2.5. Program Działań Rządu | str. 287
2.6. Relacje Pełnomocnika MSZ z ministerstwami oraz innymi organami władzy | str. 289
2.7. Zespoły robocze | str. 293
2.8. Sprawozdawczość w ramach rządu RP | str. 294
2.9. Udział Pełnomocnika MSZ w procesie opiniowania projektów ustaw pod kątem zgodności z Konwencją | str. 296
2.10. Tryb działań w zakresie wykonywania wyroków ETPC | str. 297
2.11. Relacje z parlamentem | str. 301
2.12. Współpraca Pełnomocnika MSZ z Ministerstwem Sprawiedliwości w zakresie nadzoru administracyjnego nad sądami | str. 302
2.13. Relacje z organami ochrony prawa, prawniczymi samorządami zawodowymi oraz organizacjami pozarządowymi | str. 307
3. Ocena aktualnych rozwiązań instytucjonalnych w zakresie koordynowania wykonywania wyroków | str. 308
4. Koordynacja w zakresie rozliczeń finansowych ze skarżącymi | str. 314
5. Rola Pełnomocnika MSZ w zakresie koordynacji działalności szkoleniowej oraz rozpowszechniania standardów Konwencji | str. 317
5.1. Standardy Rady Europy | str. 317
5.2. Realizacja zadań w zakresie promocji Konwencji przez Pełnomocnika MSZ | str. 320
6. Podsumowanie | str. 321
Rozdział V
Wykonywanie orzeczeń ETPC w ramach funkcji parlamentu | str. 323
1. Parlament a prawa człowieka | str. 323
2. Podwójna funkcja ustawodawcy w zakresie wykonywania wyroków ETPC | str. 327
3. Działania Rady Europy na rzecz zwiększenia zaangażowania parlamentów narodowych w monitorowanie przestrzegania praw człowieka | str. 329
4. Parlamentarny nadzór nad wykonywaniem wyroków ETPC w niektórych państwach Rady Europy | str. 335
4.1. Uwagi ogólne | str. 335
4.2. Komisja Wspólna ds. Praw Człowieka w Wielkiej Brytanii | str. 335
4.3. Holandia | str. 341
4.4. Włochy | str. 342
4.5. Niemcy | str. 343
4.6. Rumunia | str. 344
4.7. Inne państwa | str. 346
4.8. Porównanie modeli nadzoru parlamentarnego funkcjonujących w innych państwach – wnioski dla Polski | str. 348
5. Nadzór parlamentarny nad wykonywaniem wyroków ETPC w Polsce | str. 350
5.1. Przyczyny rozwoju nadzoru parlamentarnego nad wykonywaniem wyroków ETPC w Polsce | str. 350
5.2. Nadzór parlamentarny nad wykonywaniem wyroków ETPC w latach 2012–2013 | str. 352
5.3. Powołanie stałej podkomisji ds. wykonywania wyroków ETPC | str. 356
5.4. Nadzór parlamentarny nad wykonywaniem wyroków w Sejmie VIII kadencji i w Senacie IX kadencji | str. 362
6. Podsumowanie | str. 364
Rozdział VI
Uwzględnianie standardów ETPC w procesie legislacyjnym oraz w kontroli konstytucyjności prawa w Polsce | str. 367
1. Standardy konstytucyjne | str. 367
2. Standardy Rady Europy | str. 374
3. Dobre praktyki | str. 377
4. Uwzględnianie standardów ETPC w procesie legislacyjnym w Polsce | str. 379
4.1. Uwagi ogólne | str. 379
4.2. Regulamin pracy Rady Ministrów oraz Rządowe Centrum Legislacji | str. 384
4.3. Metodologia pracy legislatora w kontekście zgodności projektu aktu prawnego z Konwencją | str. 388
4.4. Rada Legislacyjna | str. 391
4.5. Konsultacje publiczne | str. 393
4.6. Kontrola projektów ustaw pod kątem zgodności z Konwencją w Sejmie | str. 395
4.7. Kontrola projektów ustaw pod kątem zgodności z Konwencją w Senacie | str. 400
4.8. Uczestnictwo Prezydenta w procesie legislacyjnym | str. 402
5. Kontrola konstytucyjności prawa a standardy ETPC | str. 403
5.1. Normy prawa międzynarodowego jako podstawa prawna kontroli konstytucyjności aktów prawnych | str. 403
5.2. Praktyka Trybunału Konstytucyjnego w zakresie uwzględniania standardów ETPC | str. 404
5.3. Dialog konstytucyjny między ETPC a TK | str. 407
5.4. Dialog multilateralny czy bilateralny? | str. 414
5.5. Trybunał Konstytucyjny jako organ wykonujący środki ogólne z wyroku ETPC | str. 417
5.6. Kontrola konstytucyjności ustaw po kryzysie konstytucyjnym | str. 418
6. Podsumowanie | str. 423
Rozdział VII
Wykonywanie i uwzględnianie orzeczeń ETPC przez organy wymiaru sprawiedliwości i prokuraturę | str. 425
1. Wprowadzenie | str. 425
2. Standardy Rady Europy | str. 429
3. Skuteczne środki odwoławcze | str. 435
4. Wykonywanie orzeczeń ETPC przez sądy i prokuraturę w zakresie środków indywidualnych | str. 443
4.1. Wznowienie postępowania karnego, postępowania lustracyjnego i karnoskarbowego | str. 443
4.2. Wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego oraz postępowania podatkowego | str. 449
4.3. Wznowienie postępowania cywilnego | str. 450
4.4. Alternatywne środki dla mechanizmów wznowieniowych | str. 459
4.5. Ponowne zbadanie sprawy po wyroku ETPC | str. 461
5. Wykonanie orzeczeń ETPC przez sądy i prokuraturę w zakresie środków ogólnych | str. 466
5.1. Zmiana interpretacji przepisów | str. 466
5.2. Zmiana praktyki stosowania przepisów | str. 471
5.3. Szkolenia związane z wykonaniem konkretnych wyroków ETPC | str. 473
6. Uwzględnianie standardów ETPC w orzecznictwie Sądu Najwyższego, sądów powszechnych i sądów administracyjnych | str. 475
6.1. Uwagi ogólne | str. 475
6.2. Sąd Najwyższy | str. 477
6.3. Sądy powszechne | str. 479
6.4. Sądy administracyjne | str. 482
6.5. Europejska Sieć Sądów Najwyższych | str. 487
7. Rola Krajowej Rady Sądownictwa w wykonywaniu wyroków ETPC | str. 488
7.1. Uwagi ogólne | str. 488
7.2. Działania KRS na rzecz przyjęcia rekomendacji zakresie wykonywania wyroków ETPC | str. 490
7.3. Rekomendacje KRS w zakresie wykonywania wyroków | str. 493
7.4. Nadzór administracyjny nad sądami a koordynacja wykonywania wyroków | str. 497
7.5. Podsumowanie – rola KRS we wdrażaniu rekomendacji | str. 498
8. Inne działania dotyczące upowszechnienia standardów Konwencji wśród sędziów i prokuratorów | str. 500
8.1. Koordynatorzy ds. współpracy międzynarodowej i praw człowieka | str. 500
8.2. Bazy orzecznictwa oraz tłumaczenia wyroków | str. 505
8.3. Konkurs na sędziego europejskiego | str. 507
9. Zagrożenia dla niezależności sądownictwa a stosowanie Konwencji przez sądy | str. 507
10. Podsumowanie | str. 512
Rozdział VIII
Wykonywanie orzeczeń ETPC w działalności organów kontroli państwowej i ochrony prawa oraz organizacji społeczeństwa obywatelskiego | str. 515
1. Wprowadzenie | str. 515
2. Standardy Rady Europy | str. 517
2.1. Uwagi ogólne | str. 517
2.2. Polityczne uwarunkowania udziału krajowych instytucji praw człowieka oraz organizacji pozarządowych w wykonywaniu orzeczeń ETPC | str. 519
2.3. Podstawy normatywne udziału krajowych instytucji praw człowieka oraz organizacji pozarządowych w postępowaniu nadzorczym Komitetu Ministrów RE | str. 524
2.4. Przejrzystość komunikacji z Komitetem Ministrów RE | str. 530
3. Rola krajowych instytucji ochrony praw człowieka | str. 532
3.1. Rzecznik Praw Obywatelskich | str. 532
3.2. Zaangażowanie RPO w postępowanie przed Komitetem Ministrów RE oraz współpraca z Komisarzem Praw Człowieka RE | str. 545
3.3. Rzecznik Praw Dziecka | str. 551
3.4. Najwyższa Izba Kontroli | str. 553
3.5. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych | str. 554
4. Rola prawniczych samorządów zawodowych | str. 556
5. Organizacje pozarządowe a proces wykonywania orzeczeń ETPC | str. 561
5.1. Uwagi ogólne | str. 561
5.2. Litygacja strategiczna oraz opinie przyjaciela sądu jako metoda promowania standardów ETPC | str. 562
5.3. Udział skarżących oraz organizacji pozarządowych w postępowaniu przed Komitetem Ministrów RE | str. 567
6. Podsumowanie | str. 572
Podsumowanie i wnioski | str. 575
Bibliografia | str. 581
Enforcement of the European Court of Human Rights’ judgments in Poland – institutional dimension. Summary | str. 637
Wstęp | str. 21
Rozdział I
Odpowiedzialność państwa-strony za wykonanie zobowiązań na podstawie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka | str. 37
1. Odpowiedzialność za wykonanie zobowiązań na podstawie EKPC na gruncie Konstytucji RP | str. 37
1.1. Europejska Konwencja Praw Człowieka jako ratyfikowana umowa międzynarodowa w rozumieniu Konstytucji RP | str. 37
1.2. Konstytucyjny obowiązek przestrzegania umów międzynarodowych dotyczących praw człowieka | str. 40
1.3. Konstytucyjny obowiązek wykonania orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka | str. 47
1.4. Funkcje poszczególnych konstytucyjnych rodzajów władzy w kontekście wykonania wyroków ETPC | str. 51
1.5. Konstytucyjne zasady wpływające na rzetelność i sprawność realizacji obowiązku wykonania orzeczeń ETPC | str. 56
2. Odpowiedzialność za wykonanie orzeczeń ETPC w świetle zasad prawa międzynarodowego publicznego | str. 63
2.1. Uwagi ogólne | str. 63
2.2. Odpowiedzialność za wykonanie wyroku ETPC w świetle art. 46 EKPC | str. 70
2.3. Zakres obowiązku wykonania wyroku w świetle praktyki orzeczniczej ETPC | str. 72
2.4. Rozwój praktyki wskazywania przez ETPC zakresu obowiązku wykonywania wyroku | str. 75
2.5. Ocena praktyki ETPC w zakresie wskazywania środków indywidualnych oraz ogólnych | str. 80
2.6. Niewykonanie wyroku ETPC przez państwo-stronę Konwencji jako naruszenie zobowiązań wynikających z Konwencji stwierdzane przez ETPC | str. 83
2.7. Nieskuteczność procedur wydawania wyroków interpretacyjnych oraz wyroków stwierdzających naruszenie | str. 88
2.8. Trwałe i systemowe niewykonywanie wyroku ETPC – zadanie dla ETPC czy dla dyplomacji? | str. 91
3. Wykonanie wyroku ETPC a zasada subsydiarności, pierwszorzędności i marginesu oceny | str. 93
3.1. Zasada subsydiarności | str. 93
3.2. Zasada pierwszorzędności zobowiązań wynikających z Konwencji | str. 96
3.3. Doktryna marginesu oceny a legitymizacja ETPC | str. 99
3.4. Wolność implementacyjna państwa-strony Konwencji a zasada subsydiarności | str. 101
4. Podsumowanie | str. 104
Rozdział II
Zakres zobowiązania do wykonania orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka | str. 109
1. Standardy Rady Europy | str. 109
2. Rodzaje orzeczeń ETPC w kontekście obowiązku ich wykonania | str. 113
2.1. Wyroki ostateczne | str. 113
2.2. Wyroki w sprawach międzypaństwowych | str. 118
2.3. Ugody i jednostronne deklaracje | str. 120
2.4. Postanowienia dotyczące środków tymczasowych (interim measures) | str. 128
2.5. Postanowienia o niedopuszczalności oraz ich ewentualne wykonanie | str. 130
3. Wyroki dotyczące Unii Europejskiej oraz państw członkowskich | str. 133
4. Skutki wyroków ETPC dla państw-stron postępowania oraz dla innych państw | str. 139
4.1. Skutki inter partes | str. 139
4.2. Skutki res interpretata – uwagi ogólne | str. 140
4.3. Skutek res interpretata – podstawy na gruncie Konwencji | str. 142
4.4. Skutek res interpretata w praktyce Trybunału Konstytucyjnego | str. 143
4.5. Skutek res interpretata w praktyce innych sądów konstytucyjnych | str. 146
4.6. Podsumowanie – warunki pogłębionego skutku res interpretata | str. 149
5. Środki indywidualne | str. 151
5.1. Dostosowanie środków indywidualnych do charakteru sprawy | str. 151
5.2. Zadośćuczynienie za szkodę majątkową i niemajątkową | str. 151
5.3. Restitutio in integrum | str. 154
5.4. Wznowienie postępowania | str. 156
5.5. Ponowne rozpatrzenie sprawy | str. 160
5.6. Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa | str. 161
5.7. Odpowiedzialność karna, dyscyplinarna lub służbowa osób odpowiedzialnych za naruszenie EKPC | str. 162
5.8. Rehabilitacja ofiary lub wykreślenie z rejestru karnego | str. 164
5.9. Gwarancje dyplomatyczne | str. 165
5.10. Dodatkowa kwota zadośćuczynienia jako środek wykonania wyroku | str. 166
6. Środki ogólne | str. 167
6.1. Zróżnicowany charakter środków ogólnych jako przeszkoda w wykonywaniu wyroków | str. 167
6.2. Zmiana przepisów | str. 169
6.3. Zmiana praktyki stosowania przepisów | str. 172
6.4. Zmiana interpretacji przepisów przez sądy | str. 174
6.5. Upowszechnienie wiedzy na temat wyroku | str. 175
6.6. Regres w stosunku do organów i instytucji odpowiedzialnych za naruszenie praw jednostki | str. 177
7. Zmiana w konstytucji państwa-strony Konwencji jako konsekwencja wykonania wyroku ETPC | str. 179
7.1. Dopuszczalność weryfikowania norm konstytucyjnych przez ETPC | str. 179
7.2. Zmiana w Konstytucji RP jako element wykonania wyroku ETPC | str. 185
8. Podsumowanie | str. 190
Rozdział III
Efektywność instytucjonalna w zakresie nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń ETPC przez państwo-stronę Konwencji | str. 193
1. Wprowadzenie | str. 193
2. Od Interlaken do Kopenhagi | str. 197
3. Długoterminowa przyszłość systemu Konwencji | str. 202
4. Zadania Komitetu Ministrów RE w zakresie nadzoru nad wykonywaniem wyroków ETPC | str. 204
4.1. Uwagi ogólne | str. 204
4.2. Tryb nadzoru nad wykonywaniem wyroków ETPC na forum Komitetu Ministrów RE | str. 209
4.3. Procedura bliźniaczych ścieżek (twin track procedure) | str. 213
4.4. Mechanizmy dodatkowe stosowane przez Komitet Ministrów RE i Sekretariat | str. 215
4.5. Uwarunkowania polityczne a działalność Komitetu Ministrów RE | str. 217
4.6. Rozważania nad wprowadzeniem sankcji finansowych | str. 221
4.7. Pomysł powołania sprawozdawcy Rady Europy ds. wykonywania wyroków ETPC | str. 222
5. Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy | str. 223
5.1. Uwagi ogólne | str. 223
5.2. Ewolucja kompetencji Komisji ds. Prawnych i Praw Człowieka ZPRE w zakresie wykonywania wyroków | str. 225
5.3. Działalność innych komisji ZPRE | str. 233
5.4. Działalność indywidualnych posłów – delegatów do ZPRE | str. 235
5.5. Sankcje Zgromadzenia Parlamentarnego RE w przypadku niewykonywania wyroków ETPC | str. 236
6. Sekretarz Generalny Rady Europy | str. 238
7. Komisarz Praw Człowieka Rady Europy | str. 241
8. Inne agendy Rady Europy | str. 247
8.1. Uwagi ogólne | str. 247
8.2. Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu | str. 247
8.3. Europejska Komisja przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI) | str. 250
8.4. Komisja Wenecka | str. 253
9. Rola Unii Europejskiej w zapewnieniu wykonywania orzeczeń ETPC | str. 254
10. Podsumowanie | str. 258
Rozdział IV
Rola rządu w zakresie koordynacji procesu wykonywania wyroków ETPC | str. 265
1. Standardy Rady Europy | str. 265
2. Obowiązki władzy wykonawczej w zakresie wykonania wyroków ETPC – przepisy i praktyka krajowa | str. 270
2.1. Podstawy prawne | str. 270
2.2. Nadzór nad wykonywaniem wyroków ETPC | str. 274
2.3. Komunikacja z Komitetem Ministrów RE | str. 278
2.4. Koordynacja wykonywania wyroków ETPC | str. 280
2.5. Program Działań Rządu | str. 287
2.6. Relacje Pełnomocnika MSZ z ministerstwami oraz innymi organami władzy | str. 289
2.7. Zespoły robocze | str. 293
2.8. Sprawozdawczość w ramach rządu RP | str. 294
2.9. Udział Pełnomocnika MSZ w procesie opiniowania projektów ustaw pod kątem zgodności z Konwencją | str. 296
2.10. Tryb działań w zakresie wykonywania wyroków ETPC | str. 297
2.11. Relacje z parlamentem | str. 301
2.12. Współpraca Pełnomocnika MSZ z Ministerstwem Sprawiedliwości w zakresie nadzoru administracyjnego nad sądami | str. 302
2.13. Relacje z organami ochrony prawa, prawniczymi samorządami zawodowymi oraz organizacjami pozarządowymi | str. 307
3. Ocena aktualnych rozwiązań instytucjonalnych w zakresie koordynowania wykonywania wyroków | str. 308
4. Koordynacja w zakresie rozliczeń finansowych ze skarżącymi | str. 314
5. Rola Pełnomocnika MSZ w zakresie koordynacji działalności szkoleniowej oraz rozpowszechniania standardów Konwencji | str. 317
5.1. Standardy Rady Europy | str. 317
5.2. Realizacja zadań w zakresie promocji Konwencji przez Pełnomocnika MSZ | str. 320
6. Podsumowanie | str. 321
Rozdział V
Wykonywanie orzeczeń ETPC w ramach funkcji parlamentu | str. 323
1. Parlament a prawa człowieka | str. 323
2. Podwójna funkcja ustawodawcy w zakresie wykonywania wyroków ETPC | str. 327
3. Działania Rady Europy na rzecz zwiększenia zaangażowania parlamentów narodowych w monitorowanie przestrzegania praw człowieka | str. 329
4. Parlamentarny nadzór nad wykonywaniem wyroków ETPC w niektórych państwach Rady Europy | str. 335
4.1. Uwagi ogólne | str. 335
4.2. Komisja Wspólna ds. Praw Człowieka w Wielkiej Brytanii | str. 335
4.3. Holandia | str. 341
4.4. Włochy | str. 342
4.5. Niemcy | str. 343
4.6. Rumunia | str. 344
4.7. Inne państwa | str. 346
4.8. Porównanie modeli nadzoru parlamentarnego funkcjonujących w innych państwach – wnioski dla Polski | str. 348
5. Nadzór parlamentarny nad wykonywaniem wyroków ETPC w Polsce | str. 350
5.1. Przyczyny rozwoju nadzoru parlamentarnego nad wykonywaniem wyroków ETPC w Polsce | str. 350
5.2. Nadzór parlamentarny nad wykonywaniem wyroków ETPC w latach 2012–2013 | str. 352
5.3. Powołanie stałej podkomisji ds. wykonywania wyroków ETPC | str. 356
5.4. Nadzór parlamentarny nad wykonywaniem wyroków w Sejmie VIII kadencji i w Senacie IX kadencji | str. 362
6. Podsumowanie | str. 364
Rozdział VI
Uwzględnianie standardów ETPC w procesie legislacyjnym oraz w kontroli konstytucyjności prawa w Polsce | str. 367
1. Standardy konstytucyjne | str. 367
2. Standardy Rady Europy | str. 374
3. Dobre praktyki | str. 377
4. Uwzględnianie standardów ETPC w procesie legislacyjnym w Polsce | str. 379
4.1. Uwagi ogólne | str. 379
4.2. Regulamin pracy Rady Ministrów oraz Rządowe Centrum Legislacji | str. 384
4.3. Metodologia pracy legislatora w kontekście zgodności projektu aktu prawnego z Konwencją | str. 388
4.4. Rada Legislacyjna | str. 391
4.5. Konsultacje publiczne | str. 393
4.6. Kontrola projektów ustaw pod kątem zgodności z Konwencją w Sejmie | str. 395
4.7. Kontrola projektów ustaw pod kątem zgodności z Konwencją w Senacie | str. 400
4.8. Uczestnictwo Prezydenta w procesie legislacyjnym | str. 402
5. Kontrola konstytucyjności prawa a standardy ETPC | str. 403
5.1. Normy prawa międzynarodowego jako podstawa prawna kontroli konstytucyjności aktów prawnych | str. 403
5.2. Praktyka Trybunału Konstytucyjnego w zakresie uwzględniania standardów ETPC | str. 404
5.3. Dialog konstytucyjny między ETPC a TK | str. 407
5.4. Dialog multilateralny czy bilateralny? | str. 414
5.5. Trybunał Konstytucyjny jako organ wykonujący środki ogólne z wyroku ETPC | str. 417
5.6. Kontrola konstytucyjności ustaw po kryzysie konstytucyjnym | str. 418
6. Podsumowanie | str. 423
Rozdział VII
Wykonywanie i uwzględnianie orzeczeń ETPC przez organy wymiaru sprawiedliwości i prokuraturę | str. 425
1. Wprowadzenie | str. 425
2. Standardy Rady Europy | str. 429
3. Skuteczne środki odwoławcze | str. 435
4. Wykonywanie orzeczeń ETPC przez sądy i prokuraturę w zakresie środków indywidualnych | str. 443
4.1. Wznowienie postępowania karnego, postępowania lustracyjnego i karnoskarbowego | str. 443
4.2. Wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego oraz postępowania podatkowego | str. 449
4.3. Wznowienie postępowania cywilnego | str. 450
4.4. Alternatywne środki dla mechanizmów wznowieniowych | str. 459
4.5. Ponowne zbadanie sprawy po wyroku ETPC | str. 461
5. Wykonanie orzeczeń ETPC przez sądy i prokuraturę w zakresie środków ogólnych | str. 466
5.1. Zmiana interpretacji przepisów | str. 466
5.2. Zmiana praktyki stosowania przepisów | str. 471
5.3. Szkolenia związane z wykonaniem konkretnych wyroków ETPC | str. 473
6. Uwzględnianie standardów ETPC w orzecznictwie Sądu Najwyższego, sądów powszechnych i sądów administracyjnych | str. 475
6.1. Uwagi ogólne | str. 475
6.2. Sąd Najwyższy | str. 477
6.3. Sądy powszechne | str. 479
6.4. Sądy administracyjne | str. 482
6.5. Europejska Sieć Sądów Najwyższych | str. 487
7. Rola Krajowej Rady Sądownictwa w wykonywaniu wyroków ETPC | str. 488
7.1. Uwagi ogólne | str. 488
7.2. Działania KRS na rzecz przyjęcia rekomendacji zakresie wykonywania wyroków ETPC | str. 490
7.3. Rekomendacje KRS w zakresie wykonywania wyroków | str. 493
7.4. Nadzór administracyjny nad sądami a koordynacja wykonywania wyroków | str. 497
7.5. Podsumowanie – rola KRS we wdrażaniu rekomendacji | str. 498
8. Inne działania dotyczące upowszechnienia standardów Konwencji wśród sędziów i prokuratorów | str. 500
8.1. Koordynatorzy ds. współpracy międzynarodowej i praw człowieka | str. 500
8.2. Bazy orzecznictwa oraz tłumaczenia wyroków | str. 505
8.3. Konkurs na sędziego europejskiego | str. 507
9. Zagrożenia dla niezależności sądownictwa a stosowanie Konwencji przez sądy | str. 507
10. Podsumowanie | str. 512
Rozdział VIII
Wykonywanie orzeczeń ETPC w działalności organów kontroli państwowej i ochrony prawa oraz organizacji społeczeństwa obywatelskiego | str. 515
1. Wprowadzenie | str. 515
2. Standardy Rady Europy | str. 517
2.1. Uwagi ogólne | str. 517
2.2. Polityczne uwarunkowania udziału krajowych instytucji praw człowieka oraz organizacji pozarządowych w wykonywaniu orzeczeń ETPC | str. 519
2.3. Podstawy normatywne udziału krajowych instytucji praw człowieka oraz organizacji pozarządowych w postępowaniu nadzorczym Komitetu Ministrów RE | str. 524
2.4. Przejrzystość komunikacji z Komitetem Ministrów RE | str. 530
3. Rola krajowych instytucji ochrony praw człowieka | str. 532
3.1. Rzecznik Praw Obywatelskich | str. 532
3.2. Zaangażowanie RPO w postępowanie przed Komitetem Ministrów RE oraz współpraca z Komisarzem Praw Człowieka RE | str. 545
3.3. Rzecznik Praw Dziecka | str. 551
3.4. Najwyższa Izba Kontroli | str. 553
3.5. Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych | str. 554
4. Rola prawniczych samorządów zawodowych | str. 556
5. Organizacje pozarządowe a proces wykonywania orzeczeń ETPC | str. 561
5.1. Uwagi ogólne | str. 561
5.2. Litygacja strategiczna oraz opinie przyjaciela sądu jako metoda promowania standardów ETPC | str. 562
5.3. Udział skarżących oraz organizacji pozarządowych w postępowaniu przed Komitetem Ministrów RE | str. 567
6. Podsumowanie | str. 572
Podsumowanie i wnioski | str. 575
Bibliografia | str. 581
Enforcement of the European Court of Human Rights’ judgments in Poland – institutional dimension. Summary | str. 637