W publikacji szczegółowo omówiono zagadnienie odpowiedzialności zawodowej lekarza oraz postępowania przed sądami lekarskimi. Zwrócono także uwagę na powiązanie odpowiedzialności zawodowej lekarzy z odpowiedzialnością karną. W poszczególnych rozdziałach omówiono następujące zagadnienia:
postępowanie przed Rzecznikiem Odpowiedzialności Zawodowej oraz przed sądami lekarskimi,
system środków zaskarżenia (odwołanie i zażalenie) służące kontroli orzeczeń pierwszej instancji,
dowody w postępowaniu przed sądem lekarskim oraz opinie biegłych,
standardy wykonywania zawodu lekarza w orzecznictwie sądów lekarskich,
mediacje lekarz-pacjent - praktyka rzeczników i sądów lekarskich.
Publikacja została wzbogacona o liczne orzeczenia Okręgowych Sądów Lekarskich wraz z ich omówieniem i analizą, a także przykłady z orzecznictwa Naczelnego Sądu Lekarskiego i Sądu Najwyższego, który rozpatruje te sprawy w drodze kasacji.
Adresaci:
Książka przeznaczona jest dla przedstawicieli zawodów medycznych - głównie lekarzy, a także reprezentujących ich przedstawicieli zawodów prawniczych: adwokatów i radców prawnych. Zainteresuje również osoby zarządzające i kierujące podmiotami leczniczymi. Książka powinna przyciągnąć uwagę studentów prawa i medycyny.
Rozdział I pt. Zagadnienia ogólne obejmuje wyjaśnienie i uzasadnienie wyboru tematu, określenie zakresu i metodyki badań wraz z opisem dotychczasowego stanu badań w tej dziedzinie. Ponadto w tym rozdziale przedstawione zostały główne problemy poruszone w monografii. Zawiera on również omówienie i uzasadnienie struktury pracy.
W rozdziale II pt. Lekarz jako zawód zaufania publicznego
1. Zawody zaufania publicznego, zawody regulowane oraz wolne zawody. Geneza, funkcjonowanie i aktualne problemy.
Pojęcie zawodu zaufania publicznego nie jest znane w innych krajach europejskich. W Polsce zostało wprowadzone przez art. 17 Konstytucji z dnia 2 kwietnia 1997, który wiąże wykonywanie zawodu zaufania publicznego z istnieniem samorządu zawodowego. Do zawodów zaufania publicznego zalicza się profesje polegające na wykonywaniu zadań o szczególnym charakterze z punktu widzenia zadań publicznych i z troski o realizację interesu publicznego. W wyroku z dnia 22 maja 2001 r. Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że nie każdy samorząd zawodowy, jest tym samorządem, o którym mowa w art. 17 ust. 1 Konstytucji. Jest nim tylko taki, który nie zajmuje się wyłącznie ochroną interesów indywidualnych i zbiorowych swoich członków, lecz także sprawuje nadzór nad należytym i sumiennym wykonywaniem zawodu oraz ustanawia obowiązujące zasady etyki i deontologii tego zawodu, a także współpracuje z odpowiednimi szkołami wyższymi i towarzystwami naukowymi w zakresie kształcenia i przygotowania zawodowego. Trybunał bardzo mocno podkreślił, że należyte wykonywanie konstytucyjnych funkcji samorządu zawodowego wymaga zapewnienia mu możliwości nie tylko decydowania o tym, kto może wykonywać dany zawód, ale także kontrolowania sposobu jego wykonywania .
2. Samorząd zawodowy lekarzy – prawa i obowiązki członków
Rozdział III Model odpowiedzialności zawodowej lekarzy w polskim systemie prawnym
1. Charkter prawny Kodeksu Etyki Lekarskiej
Lekarz jest zobowiązany do przestrzegania dwóch systemów norm: etycznych (etyki zawodowej, lekarskiej) oraz norm prawnych. Ich wzajemna relacja nie jest jednak łatwa do ustalenia. W szczególności należy rozważyć, czy akty deontologiczne, uchwalone przez samorząd lekarski mają moc normatywną (zawierają normy, których nieprzestrzeganie może powodować sankcje) oraz jak rozstrzygnąć sprzeczności między normami etycznymi ujętymi w Kodeksie Etyki oraz w prawie powszechnym (np. w ustawach).
2. Relacja odpowiedzialności zawodowej a karnej
Odpowiedzialność zawodowa lekarzy nie jest tożsama z odpowiedzialnością karną. Porównując sposób ujęcia podstaw odpowiedzialności zawodowej i karnej, podkreślić należy bardzo ogólny sposób definiowania przewinienia zwodowego. W przepisach dotyczących odpowiedzialności zawodowej nie ma bowiem, jak to ma miejsce w odpowiedzialności karnej opisów poszczególnych czynów. Widać wyraźnie, że w odpowiedzialności zawodowej nie obowiązuje zasada nullum crimen sine lege.
3. Przewinienie zawodowe
Treść art. 53 ustawy o izbach lekarskich: „ Członkowie izb lekarskich podlegają odpowiedzialności zawodowej za naruszenie zasad etyki lekarskiej oraz przepisów związanych z wykonywaniem zawodu lekarza, zwane dalej przewinieniem zawodowym”. Ustawodawca nie dookreśla tu czy naruszenie ma mieć charakter oczywisty czy też rażący. W innych ustawach korporacyjnych – dotyczących adwokatów, sędziów, komorników, mowa jest o naruszeniach mających charakter rażący, oczywisty. Wnioskuje się zatem, iż odpowiedzialność lekarza zdaje się być szersza.
Rozdział IV Zasady procesow. Strony i ich udział w postępowaniu wyjaśniającym (prawa i obowiązki)
1. Zasady procesowe
2. Strony procesu i ich pełnomocnicy
2.1. Obwiniony lekarz
Fakultatywny udział w rozprawie. Obwiniony lekarz może bronić się samodzielnie oraz mieć do trzech obrońców ustanowionych spośród lekarzy (członków izby lekarskiej) lub adwokatów i radców prawnych.
2.2. Pokrzywdzony
Od 2010 r. pokrzywdzony, tak jak w postępowaniu karnym jest stroną postępowania. Stroną przeciwną jest obwiniony lekarz, który może bronić się samodzielnie oraz mieć dwóch obrońców ustanowionych spośród lekarzy (członków izby lekarskiej) lub adwokatów i radców prawnych.
3. Organy odpowiedzialności zawodowej
3.1. Rzecznik Odpowiedzialnosci Zawodowej
3.2. Sądy lekarskie
4. Postępowanie wyjaśniające
Zgodnie z art. 112 ustawy o izbach lekarskich nie stosujemy przepisów o postępowaniu przygotowawczym z k.p.k. Problematyka związana z zarzutami regulowana w przepisach o postępowaniu przygotowawczym k.p.k. nie znajdzie zastosowania. Obecnie zarzuty mogą zostać przedstawione lekarzowi nawet pocztą, bez jego udziału. W świetle przepisów możliwa będzie zatem sytuacja, że ani rzecznik, ani sąd lekarski nie zobaczy obwinionego lekarza. Tu pojawia się wątpliwość. Rzecznik skada wniosek o ukaranie do sądu lekarskiego lub w przypadku braku podstaw do sporządzenia wniosku, Rzecznik wydaje postanowienie o umorzeniu bez konieczności uprzedniego zaznajomienia obwinonego z materiałem postępowania wyjaśniającego i bez postanowienia o zamknięciu postępowania (art. 73 ustwy o izbach).
5. Mediacja
Postępowanie mediacyjne w ramach odpowiedzialnosci zawodowej lekarzy, z uwagi na fakt odwołania się w ustawie o izbach lekarskich do przepisów Kodeksu postępowania karnego trakatowane jest analogicznie do mediacji w sprach karnych. Jest jednak jedna podstawowa różnica, ponieważ w oparciu o ustawę o izbach lekarskich mediacje może prowadzić jedynie lekarz godny zaufania wybrany przez izbe lekarską. Ponadto te przepisy dają możliwość skierowania sprawy do mediacji dopiero po postawieniu zarzutów, wskazując, że mediację prowadzi się między pokrzywdzonym a obwinionym. W dokrynie wskazuje się, iż celowy byłby szerszy dostęp do mediacji, na każdym etapie postępowania wyjaśniającego, również na samym początku. Ponadto brak jest w przepisach o izbach lekarskich możliwości umorzenia postepowania w przypadku zawarcia ugody, co w nieuzasadniony sposób zmniejsza korzyści z mediacji.
Rozdział V Postępowanie dowodowe
1. Charakterystyka dowodów i postępowania dowodowego przed sądem lekarskim
1.1. Źródła i środki dowodowe
1.2. Postępowanie dowodowe
Zmiana charakteru postępowania dowodowego w nowym k.p.k. po 1 lipca 2015r. (art. 167 § 1 k.p.k.) nie wpłynie istotnie na postępowanie przed sądem lekarskim. Należy zwrócić uwagę na art. 59 ustawy o izbach lekarskich, który stanowi, iż organ prowadzący postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy przeprowadza dowody na wniosek stron lub z urzędu. W świetle powyższych przepisów wnioski dowodowe mogą być powoływane przez sąd lekarski z urzędu. Zatem nie jest to kwestia nieuregulowana, do której należałoby stosować nowe przepisy k.p.k. dotyczące ograniczenia sądu w przedmiocie inicjatywy dowodowej. Sąd lekarski bez przeszkód może prowadzić inicjatywę dowodową, jak również wykorzystywać materiał dowodowy zgromadzony w postępowaniu karnym, tym bardziej że samodzielnie nie może przeprowadzać niektórych czynności.
2. Dokumentacja medyczna jako dowód z dokumentu
Ma to szczególne znaczenie w przypadku postępowań przed sądami lekarskimi. Nieprawidłowości dokumentacji medycznej ograniczają jej wartość dowodową. Nie można nigdy przewidzieć, jakim celom posłuży w przyszłości dany dokument medyczny, ani określić z wyprzedzeniem, w którym przypadku właściwe prowadzenie dokumentacji medycznej okaże się szczególnie istotne.
3. Dowód z zeznań świadków
4. Dowód z opinii biegłego
Istotne zmiany wiążą się z opinią biegłego. Nowelizacja k.p.k. pozwala, aby dowody były przeprowadzane przez strony. Daje również możliwość powoływania nieograniczonej liczby nieformalnych prywatnych „rzeczoznawców” przez strony kwestionujące opinie biegłych sądowych lub powołanych ad hoc przez organy procesowe i multiplikowanie sprzecznych nieraz opinii procesowych i pozaprocesowych (prywatnych) w tej samej sprawie. Niewątpliwie nie służy to ustaleniu prawdy materialnej. Tym bardziej, że rzetelność pisemnych opinii prywatnych nie jest zabezpieczona żadnymi gwarancjami, które k.p.k. przewiduje w stosunku do biegłych powołanych przez sąd. Jednak sąd lekarski, w myśl zasady swobodnej oceny dowodów sam może określić której opinii biegłego da wiarę a której nie i dlaczego.
5. Inne dowody
Rozdział VI Postępowanie przed sądem lekarskim
1. Postępowanie przed sądem I instancji
1.1. Rozprawa
Do czasu nowelizacji k.p.k. w postępowaniu w przedmiocie odpowiedzialnosci zawodowej do tej pory odpowiednio stosowano przepisy dotyczące postępowania uproszczonego. W znowelizowanym k.p.k. nie ma ich w związku z czym należy stosować przepisy odnoszące się do postępowania zwykłego. Oznacza to, że Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej i Naczelny Rzecznik Odpowiedzialnosci Zawdowej muszą być obecni na rozprawie, gdyż w zwykłym trybie procedowania, obecność oskarżyciela jest obowiązkowa.
1.2. Orzeczenia sądu lekarskiego
Wynikiem rozprawy przed sądem lekarskim może być umorzenie, uniewinnienie obwinionego lekarza lub uznanie go winnym i ukaranie m.in. upomnieniem, naganą, utratą pełnienia funkcji kierowniczych, kara pieniężną lub zawieszeniem prawa wykonywania zawodu na okres od 6 miesięcy do 3 lat oraz pozbawieniem prawa wykonywania zawodu bez możliwości ubiegania się o ponowny wpis na listę lekarzy. Od orzeczeń sądów lekarskich pierwszej instancji odwołanie do NSL.
2. Postępowanie odwoławcze
NSL rozpatruje sprawy w granicach odwołania. Wynikiem rozprawy przed Naczelnym Sądem Lekarskim może być utrzymanie w mocy, uchylić lub zmienić orzeczenia okręgowego sądu lekarskiego.
3. Środki zasakarżenia – zwyczajne i nadzwyczajne
3.1. Kasacja
3.2. Wznowienie postępowania
4. Postępowanie wykonawcze
5. Zatarcie skazania
