Przymusowe umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym w świetle współczesnych standardów ochrony praw człowieka

Wykaz skrótów | str. 11

Wstęp | str. 15

Rozdział I
Przymusowe umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym a ewolucja pojęcia niepełnosprawności | str. 27
1. Zaburzenia psychiczne, upośledzenie umysłowe oraz zaburzenia osobowości jako pojęcia medyczne i prawne | str. 27
1.1. Zaburzenia psychiczne w medycynie | str. 27
1.1.1. Choroba psychiczna | str. 30
1.1.2. Niepełnosprawność intelektualna | str. 32
1.1.3. Zaburzenia osobowości | str. 34
1.1.4. Zaburzenia preferencji seksualnych | str. 36
1.2. „Zaburzenia psychiczne” jako pojęcie prawne | str. 37
2. Zaburzenia psychiczne a ewolucja pojęcia niepełnosprawności | str. 41
2.1. Zaburzenia psychiczne jako przyczyna niepełnosprawności | str. 41
2.2. Modele niepełnosprawności | str. 43
2.2.1. Model moralny | str. 43
2.2.2. Model medyczny | str. 44
2.2.3. Model społeczny | str. 46
2.2.4. Model funkcjonalny | str. 49
2.3. Niepełnosprawność jako pojęcie prawne | str. 51
2.3.1. Niepełnosprawność jako pojęcie konstytucyjne | str. 51
2.3.2. Termin „niepełnosprawność” w prawie międzynarodowym | str. 53
2.3.3. Niepełnosprawność w ustawodawstwie polskim | str. 57
3. Ewolucja pojęcia niepełnosprawności a przymusowe umieszczanie w zakładach psychiatrycznych osób z zaburzeniami psychicznymi | str. 61
3.1. Rys historyczny | str. 62
3.2. Przymusowe umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym współcześnie | str. 68
4. Przymusowe umieszczanie w zakładach psychiatrycznych osób z zaburzeniami psychicznymi w Polsce – ramy prawne | str. 71
4.1. Rys historyczny | str. 71
4.2. Współczesne ramy prawne | str. 75
4.2.1. Tryb cywilny | str. 75
4.2.2. Tryb karny | str. 78
4.2.3. Tryby „hybrydowe” | str. 79
4.2.4. Obserwacje psychiatryczne | str. 81

Rozdział II
Przymusowe umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym jako pozbawienie wolności | str. 83
1. Wolność osobista we współczesnym prawie międzynarodowym | str. 83
2. Wolność w Konstytucji RP | str. 87
2.1. Wolność w Konstytucji RP oraz wcześniejszych ustawach zasadniczych | str. 87
2.2. Wolność jako kategoria konstytucyjna | str. 90
2.3. Wolność jako zasada konstytucyjna | str. 99
2.4. Istnienie „ogólnego prawa podmiotowego do wolności” | str. 103
2.5. Wolność osobista jako wolność podstawowa | str. 106
2.5.1. Wolność osobista jako jedna z konstytucyjnych wolności podstawowych | str. 106
2.5.2. Treść wolności osobistej w świetle art. 41 Konstytucji RP i orzecznictwa TK | str. 109
2.5.3. Wolność osobista a autonomia w kwestiach medycznych | str. 114
2.5.4. Podmioty wolności osobistej | str. 115
3. Pojęcie pozbawienia wolności | str. 120
3.1. Pojęcie pozbawienia wolności w prawie międzynarodowym | str. 120
3.2. Pojęcie pozbawienia wolności w Konstytucji RP | str. 124
4. Przymusowe umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym jako forma pozbawienia wolności | str. 129
4.1. Kryteria obiektywne | str. 129
4.2. Kryteria subiektywne | str. 133
4.3. Szczególna sytuacja dzieci | str. 138

Rozdział III
Warunki dopuszczalności przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym | str. 149
1. Dopuszczalność przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym w świetle prawa międzynarodowego i Konstytucji RP | str. 149
1.1. Uwagi wstępne | str. 149
1.2. KPON i absolutny zakaz przymusowego umieszczania w zakładach psychiatrycznych | str. 150
1.3. KPON a standardy konstytucyjne i Rady Europy | str. 167
1.3.1. Wpływ KPON na interpretację EKPC i Konstytucji RP | str. 167
1.3.2. Zakaz przymusowego umieszczania w zakładach psychiatrycznych a standardy Rady Europy i konstytucyjne | str. 170
1.3.3. Zakaz przymusowego umieszczania w zakładach psychiatrycznych a pozytywne obowiązki państwa | str. 175
1.4. W stronę ujednolicenia standardów | str. 185
2. Ogólne warunki dopuszczalności przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym | str. 186
2.1. Standardy Rady Europy | str. 186
2.2. Standardy ONZ | str. 192
2.3. Standardy konstytucyjne | str. 193
3. Materialne przesłanki dopuszczalności przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym | str. 197
3.1. Istnienie zaburzeń psychicznych | str. 197
3.2. Rzetelna i aktualna opinia biegłych | str. 201
3.3. Dostateczna powaga zaburzeń psychicznych | str. 209
3.3.1. Stwarzanie zagrożenia dla samego siebie | str. 210
3.3.2. Stwarzanie zagrożenia dla innych | str. 230
3.4. Brak łagodniejszych alternatyw | str. 255
3.5. Granice czasowe pozbawienia wolności | str. 263
4. Obserwacje psychiatryczne | str. 269
5. Przymusowe umieszczanie dzieci w zakładach psychiatrycznych | str. 278

Rozdział IV
Przymusowe umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym – aspekty proceduralne | str. 285
1. Uwagi ogólne | str. 285
2. Obowiązek prawnego uregulowania procedury | str. 286
3. Organ decydujący o detencji | str. 290
4. Prawo do informacji | str. 294
5. Prawo do odwołania się do sądu | str. 302
5.1. Prawo do odwołania się do sądu w aktach międzynarodowych i Konstytucji RP | str. 302
5.2. Pojęcie sądu | str. 305
5.2.1. Niezależność sądu | str. 306
5.2.2. Bezstronność sądu | str. 309
5.2.3. Właściwość sądu | str. 311
5.3. Zakres i ograniczenia prawa do odwołania się do sądu | str. 314
5.4. Cel postępowania odwoławczego | str. 317
6. Odpowiednie ukształtowanie postępowania sądowego | str. 319
6.1. Uwagi ogólne | str. 319
6.2. Prawo do bycia wysłuchanym | str. 324
6.3. Prawo do pełnomocnika z urzędu | str. 332
6.4. Prawo do dostosowań proceduralnych | str. 338
6.5. Kwestia jawności postępowania | str. 351
6.6. Postępowanie w sprawie przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym a standardy w zakresie zasad odpowiedzialności karnej | str. 355
7. Prawo do szybkiego uzyskania orzeczenia | str. 370
8. Prawo do dwuinstancyjnego postępowania sądowego | str. 376
9. Prawo do kontroli zasadności kontynuowania pozbawienia wolności w rozsądnych odstępach czasu | str. 381
10. Prawo do odszkodowania z tytułu bezprawnego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym | str. 394

Rozdział V
Warunki pobytu w zakładzie psychiatrycznym i sposób traktowania pacjentów | str. 405
1. Uwagi ogólne | str. 405
2. Warunki pobytu w zakładzie psychiatrycznym | str. 407
2.1. Warunki bytowe | str. 407
2.2. Warunki terapeutyczne | str. 421
3. Przymusowe leczenie | str. 432
3.1. Dopuszczalność przymusowego leczenia | str. 432
3.2. Gwarancje proceduralne w przypadku przymusowego leczenia | str. 447
3.3. Szczególnie inwazyjne sposoby leczenia | str. 455
3.3.1. Elektrowstrząsy | str. 455
3.3.2. Psychochirurgia | str. 461
4. Warunki stosowania przymusu bezpośredniego | str. 474
4.1. Pojęcie przymusu bezpośredniego | str. 474
4.2. Przesłanki stosowania przymusu bezpośredniego | str. 475
4.3. Dopuszczalne środki przymusu | str. 480
4.4. Sposób stosowania przymusu bezpośredniego | str. 488
5. Prawo do ochrony prywatności pacjentów przymusowo umieszczonych w zakładach psychiatrycznych | str. 494

Rozdział VI
Pozytywne obowiązki państwa w zakresie zapewnienia wolnościowych alternatyw dla przymusowego umieszczenia w zakładzie psychiatrycznym | str. 507
1. Pojęcie deinstytucjonalizacji i jej znaczenie dla poszanowania wolności i praw osób z zaburzeniami psychicznymi | str. 507
1.1. Znaczenie reform systemu opieki zdrowotnej i społecznej nad osobami z niepełnosprawnością | str. 507
1.2. Pojęcie deinstytucjonalizacji | str. 510
1.3. Deinstytucjonalizacja – rys historyczny | str. 514
2. Deinstytucjonalizacja w prawie międzynarodowym i prawie UE | str. 518
2.1. Standardy poprzedzające KPON | str. 518
2.2. „Prawo do bycia włączonym w społeczeństwo” w KPON | str. 523
2.3. Wpływ KPON na rozwój standardów międzynarodowych | str. 530
2.4. Deinstytucjonalizacja w działaniach Unii Europejskiej | str. 542
3. Deinstytucjonalizacja w świetle Konstytucji RP | str. 550
4. Deinstytucjonalizacja w Polsce | str. 563

Zakończenie | str. 567

Bibliografia | str. 577