Roszczenia restytucyjne właścicieli nieruchomości przejętych przez państwo w latach 1944–1989

Wykaz skrótów | str. 11
Przedmowa  | str. 13
Rozdział I
Ewolucja standardów konstytucyjnych w okresie powojennym | str. 23

Uwagi ogólne dotyczące prawa własności | str. 23
Okres od 1944 do 1989 r. | str. 24

2.1. Lata 1944–1952 | str. 24
2.2. Lata 1952–1964 | str. 33
2.3. Lata 1965–1989 | str. 38

Okres po 1989 r. | str. 42

3.1. Przełom konstytucyjny z 1989 r. | str. 42
3.2. Konstytucja z 1997 r. | str. 44
3.2.1. Prawo do własności jako prawo konstytucyjne  | str. 44
3.2.2. Konstytucyjna dopuszczalność ingerencji w prawo własności | str. 48
3.3. Dopuszczalność badania zgodności z Konstytucją powojennych aktów nacjonalizacyjnych | str. 70

Podsumowanie | str. 71

Rozdział II
Wywłaszczenia | str. 73

Istota instytucji wywłaszczenia | str. 73
Przesłanki i tryb wywłaszczenia | str. 75

2.1. Rozporządzenie – Prawo o postępowaniu wywłaszczeniowem z 1934 r. | str. 75
2.2. Dekret o wywłaszczeniu majątków zajętych na cele użyteczności publicznej w okresie wojny 1939–1945 | str. 77
2.3. Dekret z 26.04.1949 r. o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych | str. 79
2.4. Ustawa z 12.03.1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości | str. 82

Zwrot wywłaszczonej nieruchomości | str. 83

3.1. Przesłanki zwrotu wywłaszczonej nieruchomości przewidziane w ustawie o gospodarce nieruchomościami | str. 83
3.2. Kluczowe orzecznictwo w przedmiocie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości | str. 85
3.3. Zmiana celu wywłaszczenia  | str. 94
3.4. Istota roszczenia o zwrot wywłaszczonej nieruchomości i droga do jego dochodzenia  | str. 96
3.5. Legitymacja czynna do złożenia wniosku o zwrot | str. 101
3.6. Legitymacja bierna w sprawie o zwrot nieruchomości | str. 105
3.7. Zwrot prawa użytkowania wieczystego | str. 108
3.8. Decyzja o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości | str. 109
3.9. Formalnoprawna podstawa zwrotu nieruchomości | str. 111
3.10.  Pierwszeństwo nabycia nieruchomości | str. 113
3.11.  Podsumowanie | str. 114
Rozdział III
Reforma rolna | str. 115

Źródła prawa reformy rolnej | str. 115

1.1. Dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej | str. 115
1.2. Reforma rolna jako rewolucja społeczno-ustrojowa | str. 118
1.3. Definicja nieruchomości ziemskiej | str. 121
1.3.1. Nieruchomość ziemska w przepisach prawnych z okresu międzywojennego | str. 121
1.3.2. Definicja nieruchomości ziemskiej wynikająca z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego i sądów | str. 123
1.3.3. Dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej w praktyce | str. 128
1.3.4. Kwestia dopuszczalności obecnego stosowania w praktyce przepisów dekretu o przeprowadzeniu reformy rolnej | str. 130

Akty prawne uzupełniające dekret o przeprowadzeniu reformy rolnej | str. 149

2.1. Dekret o przejęciu niektórych nieruchomości ziemskich na cele reformy rolnej i osadnictwa | str. 149
2.2. Ustawa o sprzedaży państwowych nieruchomości rolnych oraz uporządkowaniu niektórych spraw, związanych z przeprowadzeniem reformy rolnej i osadnictwa rolnego | str. 150
2.3. Dekret o zarządzie Ziem Odzyskanych | str. 152
2.4. Ustawa o obrocie nieruchomościami rolnymi | str. 154
2.5. Ustawa o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego | str. 156
2.6. Dekret o przejęciu niektórych lasów na własność Skarbu Państwa | str. 162
2.7. Pozostałe poboczne regulacje dotyczące reformy rolnej | str. 165

Praktyczne skutki wprowadzenia reformy rolnej | str. 166
Podsumowanie | str. 169

Rozdział IV
Nacjonalizacja przemysłu | str. 171

Uwagi wstępne | str. 171
Ustawa o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej | str. 171
Nieprawidłowości przy przejmowaniu przedsiębiorstw i roszczenia osób pokrzywdzonych w wyniku nacjonalizacji | str. 179

3.1. Odszkodowanie | str. 179
3.2. Wadliwe przejęcia przedsiębiorstw na podstawie art. 3 ust. 1 lit. B ustawy | str. 181
3.3. Wadliwe przejęcia przedsiębiorstw z uwagi na naruszenie art. 3 ust. 6 | str. 182
3.4. Wadliwe przejęcia przedsiębiorstw z uwagi na treść art. 6 ustawy | str. 183

Roszczenia (prawowitych i byłych) właścicieli nieruchomości w związku z wadliwymi przejęciami przedsiębiorstw | str. 190
Przejmowanie przedsiębiorstw w zarząd państwowy | str. 192
Roszczenia właścicieli przedsiębiorstw przejętych na podstawie ustawy z 25.02.1958 r. | str. 195
Dekret o majątkach opuszczonych i poniemieckich | str. 196
Podsumowanie | str. 201

Rozdział V
Dekret o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy | str. 203

Geneza i ogólna charakterystyka dekretu | str. 203
Praktyka stosowania dekretu | str. 207

2.1. Grunty | str. 207
2.2. Budynki | str. 210

Inne regulacje prawne dotyczące dekretu warszawskiego | str. 211

3.1. Promesy | str. 211
3.2. Ustawa z 12.03.1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości | str. 212
3.3. Uchwała nr 11 Rady Ministrów z 27.01.1965 r. w sprawie oddania niektórych terenów na obszarze m.st. Warszawy w wieczyste użytkowanie | str. 213
3.4. Ustawa z 29.04.1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości | str. 215
3.5. Ustawa z 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami | str. 218

Aktualna sytuacja prawna dawnych właścicieli nieruchomości „dekretowych” | str. 219

4.1. Organ właściwy do stwierdzenia nieważności decyzji dekretowej | str. 226
4.2. Strony postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji dekretowej | str. 227
4.3. Zbywanie wierzytelności dekretowych | str. 227
4.4. Skutek stwierdzenia nieważności decyzji | str. 229
4.5. Odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkody wywołane decyzją dekretową | str. 233
4.6. Nieruchomość zamienna  | str. 237

Mała ustawa reprywatyzacyjna dla Warszawy, przekształcenie prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów oraz Komisja do spraw reprywatyzacji nieruchomości warszawskich | str. 238
Podsumowanie | str. 243

Rozdział VI
Dochodzenie roszczeń restytucyjnych | str. 245

Uwagi wstępne | str. 245
Ocena zgodności z Konstytucją ustawy z 11.08.2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego | str. 248

2.1. Geneza i założenia nowelizacji | str. 248
2.2. Rozstrzygnięcie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie P 46/13 jako wyrok zakresowy | str. 250
2.3. Nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego jako „wykonanie” wyroku w sprawie P 46/13 | str. 254
2.4. Teoria rozproszonej kontroli konstytucyjności przepisów rangi ustawowej | str. 255
2.5. Nowelizacja Kodeksu postępowania administracyjnego z 11.08.2021 r. a zasada lojalności państwa w stosunku do obywatela  | str. 258

Obecne możliwości restytucyjne dotyczące własności nieruchomości | str. 262

3.1. Zwrot wywłaszczonej nieruchomości | str. 262
3.2. Reforma rolna | str. 264
3.3. Dekret o lasach  | str. 265
3.4. Nacjonalizacja przemysłu | str. 266
3.5. Majątki opuszczone i porzucone | str. 268
3.6. Dekret warszawski | str. 270

Zasiedzenie jako okoliczność wyłączająca roszczenie restytucyjne | str. 274

4.1. Związek funkcjonalny zasiedzenia ze zwrotem znacjonalizowanej nieruchomości | str. 274
4.2. Ratio legis instytucji zasiedzenia | str. 276
4.3. Ramy prawne zasiedzenia w Kodeksie cywilnym | str. 277
4.4. Zasiedzenie przez Skarb Państwa (gminę) upaństwowionej nieruchomości | str. 282
4.4.1. Koncepcja braku cechy posiadania we władaniu Skarbu Państwa  | str. 282
4.4.2. Koncepcja siły wyższej jako okoliczności zawieszającej bieg terminu zasiedzenia | str. 285
4.5. Koncepcja niezgodności z Konstytucją instytucji zasiedzenia na rzecz Skarbu Państwa  | str. 294

Podsumowanie | str. 305

Wnioski końcowe | str. 307
Bibliografia  | str. 311
Wykaz aktów prawnych | str. 319
Orzecznictwo | str. 327