Rokowania zbiorowe a rynek platform cyfrowych. Tradycyjne narzędzie dla nowych modeli biznesowych

Wykaz skrótów 13

Przedmowa 15

Przedmowa do wydania polskiego 19

Wstęp 27

Rozdział pierwszy

Rokowania zbiorowe a rynek platform cyfrowych – realia a możliwości (José María Miranda Boto) 31

1. Różnorodność sytuacji 31

2. Różne źródła – od prawa w ścisłym znaczeniu po soft law 34

3. (Stare) związki zawodowe i nowi przedstawiciele 38

4. Porozumienia na szczeblu branży czy przedsiębiorstwa? 41

5. Treść rokowań zbiorowych w gospodarce platformowej 45

6. Podsumowanie 48

Część I

POTENCJALNE ŹRÓDŁA REGULACJI

Rozdział drugi

Granice między układami zbiorowymi pracy a ustawodawstwem w ramach rynku platform cyfrowych (Piera Loi) 53

1. Dylemat regulacyjny na rynku platform cyfrowych: ustawodawstwo, układy (porozumienia) zbiorowe czy orzecznictwo? 53

2. Milczenie ustawodawców w kontekście regulacji rynku platform cyfrowych 56

3. Czy nadal możemy mówić o prawie pomocniczym? 59


4. Czy potrzebne są nowe przepisy? Różne podejścia do ustawodawstwa dotyczącego pracy za pośrednictwem platform cyfrowych 62

5. Czy pozostałe kompetencje w zakresie stanowienia prawa należy pozostawić rokowaniom zbiorowym? 66

Rozdział trzeci

Długa droga ku regulacji pracy za pośrednictwem platform cyfrowych w Unii Europejskiej (Luca Ratti) 73

1. Wstęp 73

2. Trzy okresy badań nad pracą za pośrednictwem platform cyfrowych – czas na regulacje? 74

3. Częściowe reakcje – inicjatywy UE 76

4. Wstępna ocena aktualnego planu Komisji Europejskiej w sprawie uregulowania zatrudnienia za pośrednictwem platform cyfrowych 80

4.1. Pierwszy etap konsultacji 80

4.2. Drugi etap konsultacji 82

4.3. Propozycja dyrektywy w zakresie warunków pracy pracowników platformowych 85

4.4. Wytyczne Komisji w sprawie rokowań zbiorowych dla osób prowadzących jednoosobową działalność na własny rachunek 89

5. Zbiorowa samoregulacja pracy za pośrednictwem platform cyfrowych – unijni partnerzy społeczni zostają w tyle 90

6. Podsumowanie – sectari rivulos? 93

Rozdział czwarty

Rokowania zbiorowe dotyczące pracowników platformowych a Europejska Karta Społeczna (Barbara Kresal) 99

1. Wstęp 99

2. Europejska Karta Społeczna 101

3. Praca za pośrednictwem platform cyfrowych 103

4. Prawo do rokowań zbiorowych jako prawo człowieka 106

5. Sprawa ICTU przeciwko Irlandii 108

6. Prawo do rokowań zbiorowych w gospodarce platformowej – obowiązek uznania, szanowania i wspierania 111

7. Podsumowanie 112

Rozdział piąty

Rola sądów krajowych w ochronie pracowników platformowych – analiza porównawcza (Jeremias Adams-Prassl, Sylvaine Laulom,

Yolanda Maneiro Vázquez) 115

1. Wstęp 115

2. Konteksty krajowe 116

2.1. Francja 116

2.2. Hiszpania 118

2.3. Wielka Brytania 119

3. Orzecznictwo 121

3.1. Francja 121

3.2. Hiszpania 124

3.3. Wielka Brytania 127

3.3.1. Historia sporu 127

3.3.2. W Sądzie Najwyższym 130

4. Reakcje 132

4.1. Francja 132

4.2. Hiszpania 134

4.3. Wielka Brytania 136

5. Refleksje końcowe 138

Rozdział szósty

Dlaczego rokowania zbiorowe są dla pracowników platformowych koniecznością i jak do nich doprowadzić? (Tamás Gyulavári, Gábor Kártyás) 139

1. Wstęp 139

2. Zalety rokowań zbiorowych 140

3. Układy zbiorowe pracy a inne źródła prawa pracy 143

4. Czas pracy – popularny temat rokowań 145

4.1. Czas pracy w porozumieniach zbiorowych w ramach rynku

platform cyfrowych – przykłady 147

5. Cele i przeszkody w prawie Unii Europejskiej 151

6. Przeszkody na szczeblu krajowym – przykład Węgier 154

7. Wnioski – cele i przeszkody 157

Rozdział siódmy

Dobrowolne zobowiązania jako alternatywne instrumenty normotwórcze? Przykład niemieckiego kodeksu postępowania „Paid Crowdsourcing for the Better” (Judith Brockmann) 159

1. Wstęp 159

2. Kodeks postępowania w świetle inicjatyw dotyczących pracy w tłumie w Niemczech 160

2.1. The Frankfurt Paper on Platform-Based Work 161

2.2. Wyzwania dla partnerstwa społecznego i rokowań zbiorowych w gospodarce platformowej 162

2.3. Opracowanie kodeksu postępowania 164

3. Kodeks postępowania – krótka prezentacja 164

3.1. Treść 164

3.2. Sygnatariusze 168

3.3. Sprawy stare i nowe 169

4. Analiza prawna 170

4.1. Charakter prawny 170

4.2. Zakres i stosowanie 171

4.3. Dostęp do praw 173

5. Wnioski i perspektywy 174

Część II

PODMIOTY I PRZEDMIOT ROKOWAŃ ZBIOROWYCH

Rozdział ósmy

„Inteligentny” związek zawodowy – nowe strategie dla cyfrowego

rynku pracy (Felicia Roșioru) 179

1. Wstęp 179

2. Przeszkody w zbiorowej reprezentacji pracowników platformowych – uwagi wstępne 182

2.1. Przeszkody prawne uniemożliwiające zbiorową reprezentację osób pracujących za pośrednictwem platform internetowych 183

2.2. Przeszkody faktyczne uniemożliwiające zbiorową reprezentację osób pracujących za pośrednictwem platform internetowych 187

3. „Inteligentne” związki zawodowe i „inteligentne” strategie 189

3.1. Budowanie społeczności online 190

3.2. Podnoszenie świadomości a reputacja platformy 194

4. Podsumowanie – od „inteligentnych” strategii do „inteligentnej” treści układów zbiorowych 198

Rozdział dziewiąty

Algorytmy, dyskryminacja i rokowania zbiorowe (Teresa Coelho Moreira) 201

1. Wprowadzenie 201

2. Dyskryminacja przez algorytmy 204

3. Dyskryminacja przez algorytmy i rokowania zbiorowe 213

4. Podsumowanie 216

Rozdział dziesiąty

Ochrona pracowników platformowych przed wypowiedzeniem umowy – nie dla wszystkich? (Jakub Tomšej) 217

1. Wstęp 217

2. Wypowiedzenie stosunku pracy w prawie europejskim 218

3. Ustalenia z obszaru gospodarki platformowej 220

4. Uczciwość i przejrzystość promowane w nowym rozporządzeniu? 222

5. Stosowanie rozporządzenia 225

6. Wnioski – czy rozwiązaniem są negocjacje zbiorowe? 227

Rozdział jedenasty

Podmiotowy wymiar rokowań zbiorowych w gospodarce platformowej – perspektywa hiszpańska (Daniel Pérez del Prado) 231

1. Wstęp – gospodarka platformowa i praca za pośrednictwem platform w Hiszpanii 231

2. Zakres podmiotowy rokowań zbiorowych w gospodarce platformowej – dla kogo i w czyim imieniu? 234

2.1. Punkt wyjścia – trzy różne kategorie 234

2.2. Spory prawne i pojawienie się „ustawy o kurierach” 238

2.3. Podmioty uczestniczące w rokowaniach zbiorowych w kontekście gospodarki platformowej 245

3. Wnioski – kolejne kroki 247

Rozdział dwunasty

Wady północnoamerykańskiego modelu rokowań zbiorowych dotyczących pracowników platformowych – perspektywa turecka (Kübra Doğan Yenisey) 251

1. Wstęp 251

2. Heterogeniczność platform i modeli reprezentacji zbiorowej 254

2.1. Przegląd istniejących modeli 254

2.2. Porównanie północnoamerykańskiego i tureckiego modelu

rokowań zbiorowych 256

3. Określenie jednostki negocjacyjnej a pracownicy platformowi 258

3.1. Bliskość geograficzna i dematerializacja produkcji 259

3.2. Stabilność 260

3.3. Solidarność i logika konkurencji 261

3.4. Zasada większości a pracownicy platformowi 262

4. Wnioski 264

Rozdział trzynasty

Rozszerzanie zakresu podmiotowego rokowań zbiorowych

jako szansa dla pracowników platformowych? Relacje zbiorowe w gospodarce platformowej z polskiej perspektywy (Marta Kozak-Maśnicka,

Łukasz Pisarczyk) 265

1. Uwagi wstępne 265

2. Rozwój gospodarki platformowej w Polsce 267

3. Nadużywanie statusu niepracowniczego oraz kryzys relacji zbiorowych 271

4. Status prawny pracowników platformowych 272

5. Status prawny pracowników platformowych w sferze wolności

i praw zbiorowych 275

6. Procedury zbiorowe 280

7. Praktyka relacji zbiorowych 281

8. Zakończenie 287

Rozdział czternasty

Prawo do rokowań zbiorowych ekonomicznie zależnych podobnych do pracowników (employee-like) (Elisabeth Brameshuber) 289

1. Wstęp 289

2. Stan prawny na szczeblu unijnym 291

2.1. Prawo konkurencji jako ograniczenie układów zbiorowych 291

2.2. Prawo podstawowe do rokowań zbiorowych zgodnie z art. 28 KPP i art. 11 EKPC 291

2.3. Rozwiązanie napięć między art. 101 TFUE a art. 28 KPP w odniesieniu do układów zbiorowych pracy dla niektórych osób niebędących pracownikami 294

2.3.1. Podejście teleologiczne 295

2.3.2. Porównywalność sytuacji jako punkt wyjścia 296

3. Prawo do rokowań zbiorowych dla osób niebędących pracownikami na szczeblu krajowym 299

3.1. Formalne uznanie trzeciej kategorii gwarantującej również (niektóre) prawa zbiorowe 300

3.2. Przykłady państw uznających szczególny status prawny, w tym stworzony na potrzeby gospodarki platformowej, w których nie nastąpiło jednak uznanie praw zbiorowych niepracowników 302

3.3. Zawieranie układów zbiorowych pracy przez EDELW lub zastosowanie do nich tych układów 304

3.4. Możliwość zawierania porozumień specjalnych bez typowych skutków prawnych (zwłaszcza bez skuteczności erga omnes) 306

4. (Potrzebne) działania na szczeblu unijnym 307

4.1. Inicjatywa Komisji w sprawie rokowań zbiorowych dla osób prowadzących jednoosobową działalność na własny rachunek 308

4.1.1. Zakres podmiotowy 309

4.1.2. Krytyczna ocena proponowanych wariantów 310

4.2. Inicjatywa Komisji w sprawie pracy za pośrednictwem platform cyfrowych i projekt dyrektywy w sprawie pracy platformowej 312

4.3. Porozumienia zawierane (wskutek rokowań zbiorowych) przez partnerów społecznych na szczeblu UE jako rozwiązanie polityczne 313

5. Podsumowanie 315

Autorzy 317