Kontakty z dzieckiem. Prawa i obowiązki

Wykaz skrótów 13

Wstęp 17

Rozdział I
Zagadnienia ogólne związane z problematyką kontaktów… z dzieckiem 23
1. Istota oraz cele instytucji 23
1.1. Istota instytucji 23
1.2. Więź rodzicielska 26
1.3. Cele instytucji 27
1.3.1. Cel psychologiczny 28
1.3.2. Cel społeczno-polityczny 29
1.3.3. Cel prawny 31
2. Geneza instytucji kontaktów – rys historyczny 33
2.1. Uwagi ogólne 33
2.2. Pierwotne źródła instytucji kontaktów 34
3. Ewolucja instytucji kontaktów w Polsce 41
3.1. Instytucja kontaktów przed nowelizacją z 6.11.2008 r. 41
3.1.1. Instytucja kontaktów w dekrecie z 22.05.1946 r. – Prawo rodzinne 41
3.1.2. Instytucja kontaktów w Kodeksie rodzinnym z 1950 r. 42
3.1.3. Instytucja kontaktów w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym z 1964 r. 42
3.2. Instytucja kontaktów po nowelizacji z 6.11.2008 r. 46
4. Standardy międzynarodowe 51
5. Pojęcie kontaktów z dzieckiem 55
5.1. Zakres przedmiotowy 55
5.1.1. Zakres przedmiotowy w ujęciu semantycznym 56
5.1.2. Zakres przedmiotowy w ujęciu prawnoporównawczym 62
5.1.3. Wnioski częściowe 66
5.2. Zakres podmiotowy 68
5.2.1. Dziecko 69
5.2.2. Rodzice 72
5.2.3. Osoby z art. 1136 k.r.o. 78
5.2.3.1. Rodzeństwo 79
5.2.3.2. Dziadkowie 83
5.2.3.3. Powinowaci w linii prostej 87
5.2.3.4. Inne osoby 87
5.3. Zakres czasowy 90
5.3.1. Moment powstania prawa do kontaktów 90
5.3.1.1. Uwagi ogólne 90
5.3.1.2. Koncepcje związane z rozwojem opieki prenatalnej 92
5.3.2. Moment zakończenia prawa do kontaktów 94
5.3.2.1. Uwagi ogólne 94
5.3.2.2. Analogiczne stosunki rodzinnoprawne 95
5.3.2.3. Trwanie prawa i obowiązku kontaktów 98
6. Wnioski 101

Rozdział II
Ustalenie kształtu kontaktów z dzieckiem 105
1. Porozumienie rodziców 105
2. Rozstrzygnięcia w przedmiocie kontaktów z dzieckiem 111
3. Ustawowe formy kontaktów z dzieckiem 111
3.1. Bezpośrednie formy kontaktów z dzieckiem 113
3.1.1. Przebywanie z dzieckiem 113
3.1.1.1. Odwiedziny 114
3.1.1.2. Spotkania 114
3.1.1.3. Zabieranie dziecka poza miejsce stałego pobytu 115
3.1.2. Bezpośrednie porozumiewanie się 117
3.2. Pośrednie formy kontaktów z dzieckiem 120
3.2.1. Korespondencja 121
3.2.2. Porozumiewanie się na odległość 122
3.2.3. Prawo do informacji 125
3.2.4. Stopień zaangażowania zmysłów w poszczególnych postaciach kontaktów 129
3.3. Problemy związane z postaciami kontaktów 130
3.3.1. Nowa partnerka lub partner rodzica 130
3.3.2. Problemy zdrowotne rodzica lub dziecka 132
3.3.3. Problem dorastania dziecka 132
3.4. Katalog kontaktów w ujęciu prawnoporównawczym 135
4. Ingerencja w prawo i obowiązek kontaktów 137
4.1. Ograniczenie utrzymywania kontaktów z dzieckiem 138
4.1.1. Formy ograniczeń 138
4.1.2. Obecność innych osób 142
4.1.3. Nadzór kuratora 142
4.1.4. Zobowiązanie do określonego postępowania 144
4.1.5. Ograniczenie kontaktów w ujęciu prawnoporównawczym 148
4.2. Zakaz utrzymywania kontaktów z dzieckiem 150
4.2.1. Czas trwania zakazu 152
4.2.2. Zakaz kontaktów w ujęciu prawnoporównawczym 154
4.3. Prawo do relokacji jako ograniczenie prawa do kontaktów 156
4.3.1. Istota i pojęcie relokacji 156
4.3.2. Sprzeczność interesów rodziców dziecka 160
4.3.3. Pojęcie „wirtualnej wizyty” 164
5. Zaprzestanie utrzymywania kontaktów z dzieckiem 165
6. Zawieszenie utrzymywania kontaktów z dzieckiem 166
7. Wnioski 171

Rozdział III
Charakter prawny instytucji kontaktów z dzieckiem 173
1. Uwagi wprowadzające 173
1.1. Relacja stosunków rodzinnoprawnych i cywilnoprawnych 174
1.2. Ochrona wynikająca z uznania kontaktów za prawo podmiotowe 176
2. Charakter rodzinnoprawny instytucji kontaktów 182
2.1. Wzajemność prawa i obowiązku kontaktów 188
2.2. Prawo do kontaktów 191
2.3. Roszczenie o kontakty 193
2.4. Obowiązek kontaktów 201
2.4.1. Obowiązek niezakłócania kontaktów 208
2.4.2. Triada praw i obowiązków kontaktów z dzieckiem 209
2.4.3. Niewykonywanie obowiązku przez rodzica 213
2.4.4. Niewykonywanie obowiązku przez dziecko 216
2.4.5. Stanowisko dziecka 219
2.4.6. Prawo dziecka do nieutrzymywania kontaktów 224
2.4.6.1. Uwarunkowania filozoficzne 224
2.4.6.2. Odmowa kontaktów przez dziecko 226
2.5. Sankcja rodzinnoprawna 228
2.6. Sankcja wynikająca z prawa procesowego 232
2.7. Odpowiednie prawo i obowiązek innych niż rodzice osób 237
2.7.1. Kształt prawa i obowiązku w relacji innej niż rodzicielska 239
2.7.2. Hierarchia osób uprawnionych 243
3. Naturalny charakter prawa do kontaktów 244
3.1. Uwagi wstępne 244
3.2. Koncepcje naturalno- i pozytywnoprawne 245
3.3. Koncepcje naturalnoprawne w Niemczech 247
3.4. Koncepcje naturalnoprawne w Izraelu 251
3.5. Koncepcje naturalnoprawne w Stanach Zjednoczonych 253
3.6. Podstawowe grupy rodzicielstwa 255
3.7. Konsekwencje przyjęcia charakteru naturalnego prawa do kontaktów 258
3.8. Domniemanie prawa i obowiązku kontaktów 262
4. Osobisty charakter prawa do kontaktów 267
4.1. Udział osób trzecich 269
4.2. Prawo do kontaktów podczas pobytu rodzica za granicą (zjawisko tzw. eurosieroctwa) 272
5. Wnioski 276

Rozdział IV
Relacja instytucji kontaktów i władzy rodzicielskiej 279
1. Uwagi wprowadzające 279
2. Ewolucja relacji władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem 281
2.1. Stanowisko judykatury dotyczące relacji przed nowelizacją z 2008 r. 281
2.2. Stanowisko doktryny dotyczące relacji przed nowelizacją z 2008 r. 287
2.3. Stanowisko judykatury dotyczące relacji po nowelizacji z 2008 r. 297
2.4. Stanowisko doktryny dotyczące relacji po nowelizacji z 2008 r. 298
3. Zależność władzy rodzicielskiej i kontaktów z dzieckiem 307
3.1. Ingerencja sądu we władzę rodzicielską oraz w prawo i obowiązek kontaktów 307
3.2. Piecza nad osobą dziecka a prawo do kontaktów z nim 311
3.2.1. Uwagi wstępne 311
3.2.2. Pojęcie pieczy nad osobą dziecka 312
3.2.3. Obowiązek posłuszeństwa 315
3.2.4. Osobista styczność jako element pieczy 316
3.2.5. Wnioski częściowe 323
4. Kontakty z dzieckiem w rodzinie pełnej 326
4.1. Uwagi ogólne 326
4.2. Kontakty jako „uśpione roszczenie” 331
5. Relacja instytucji kontaktów i władzy rodzicielskiej… w ujęciu prawnoporównawczym 337
6. Wnioski 341

Rozdział V
Prawo i obowiązek kontaktów z dzieckiem… w instytucji przysposobienia i pieczy zastępczej 345
1. Uwagi ogólne 345
2. Prawo do kontaktu preadopcyjnego 348
2.1. Pojęcie osobistej styczności 350
2.2. Obligatoryjność osobistej styczności 357
2.3. Wnioski częściowe 366
3. Prawo do kontaktów postadopcyjnych 373
3.1. Prawo do kontaktów w instytucji przysposobienia niepełnego 373
3.2. Prawo do kontaktów w instytucji przysposobienia pełnego 375
3.3. Prawo do kontaktów w instytucji przysposobienia
całkowitego 377
3.3.1. Znaczenie zgody anonimowej 378
3.3.2. Nieprzysługiwanie prawa do kontaktów 380
3.3.3. Poszukiwanie nieprzysługujących kontaktów 387
3.3.4. Nienawiązanie się więzi pomiędzy przysposabiającymi a przysposobionym 391
3.3.5. Uprawnienia rodziców wynikające z więzów krwi 397
3.3.6. Ochrona naturalnej więzi rodzicielskiej 406
3.3.7. Prawo do kontaktów przysługujące przysposobionemu 412
3.3.8. Prawo do kontaktów a instytucja „adopcji otwartej” 415
3.3.9. Prawo do kontaktów a ochrona tajemnicy przysposobienia 417
3.3.10. Prawo do kontaktów a leczenie niepłodności 422
3.4. Wnioski częściowe 426
4. Prawo i obowiązek kontaktów w instytucji pieczy zastępczej 430
4.1. Tymczasowy charakter pieczy zastępczej 434
4.2. Prawo do kontaktów w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej 436
4.3. Prawo do kontaktów w aktach wykonawczych dotyczących pieczy zastępczej 438
4.4. Prawo do kontaktów a instytucja władzy rodzicielskiej w warunkach pieczy dzielonej 440
5. Wnioski 443

Podsumowanie 445

Postulaty de lege lata i de lege ferenda 451

Wykaz literatury 457

Wykaz orzecznictwa 487

Wykaz aktów prawnych 491