Formułowanie pytań prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Praktyczny przewodnik

Wykaz skrótów | str. 15

Wstęp | str. 17

CZĘŚĆ I
Instytucja odesłania prejudycjalnego

Rozdział I
Miejsce odesłania prejudycjalnego w systemie prawa Unii i zasady jego funkcjonowania | str. 31
1. Prawo (i obowiązek) każdego sądu krajowego do stosowania prawa Unii i zapewnienia jego pełnej skuteczności | str. 31
1.1. Zasada skutku bezpośredniego | str. 32
1.2. Zasada pierwszeństwa prawa unijnego | str. 33
1.2.1. Uwagi ogólne | str. 33
1.2.2. Obowiązek dokonywania wykładni zgodnej | str. 34
1.2.3. Obowiązek niestosowania przepisów krajowych sprzecznych z prawem unijnym | str. 35
1.2.4. Obowiązek przyznania jednostkom możliwości uzyskania odszkodowania | str. 38
1.3. Odesłanie prejudycjalne jako pomoc w stosowaniu prawa unijnego | str. 39
2. Mechanizm odesłania prejudycjalnego | str. 40
2.1. Ramy prawne instytucji | str. 40
2.2. Podział kompetencji między Trybunał Sprawiedliwości a sądy krajowe | str. 41
2.3. Przedmiot wniosku a przedmiot postępowania prejudycjalnego | str. 43
2.3.1. Zasada częściowego związania Trybunału Sprawiedliwości przedmiotem i zakresem wniosku | str. 43
2.3.2. Zasada udzielenia odpowiedzi użytecznej | str. 47
2.4. Postępowanie prejudycjalne | str. 47
2.4.1. Uwagi ogólne | str. 47
2.4.2. Trybunał Sprawiedliwości | str. 48
2.4.2.1. Sędziowie i rzecznicy generalni | str. 48
2.4.2.2. Aparat wspierający | str. 49
2.4.3. Wszczęcie, dyspozycyjność, kontrola ze strony Trybunału Sprawiedliwości | str. 50
2.4.4. Podmioty uprawnione do wzięcia udziału w postępowaniu | str. 50
2.4.5. Postępowanie po wpłynięciu wniosku do Trybunału Sprawiedliwości | str. 52
2.4.6. Tryby postępowania | str. 53
2.4.6.1. Uwagi ogólne | str. 53
2.4.6.2. Tryb zwykły | str. 54
2.4.6.3. Tryb uproszczony | str. 57
2.4.6.4. Tryb przyspieszony | str. 57
2.4.6.5. Tryb pilny | str. 59
2.4.6.6. Rozpoznanie sprawy w pierwszej kolejności | str. 62
2.4.7. Sposoby zakończenia postępowania | str. 62
2.4.7.1. Uwagi ogólne | str. 62
2.4.7.2. Orzeczenia merytoryczne | str. 62
2.4.7.2.1. Wyrok | str. 62
2.4.7.2.2. Postanowienie z art. 99 Regulaminu | str. 63
2.4.7.3. Orzeczenia formalne | str. 65
2.4.7.3.1. Postanowienie z art. 53 § 2 Regulaminu | str. 65
2.4.7.3.2. Postanowienie o umorzeniu postępowania | str. 65
2.4.7.3.3. Postanowienie o wykreśleniu sprawy | str. 66
2.4.8. Koszty postępowania | str. 67
3. Skutki orzeczenia prejudycjalnego | str. 67
3.1. Skutki orzeczenia merytorycznego dla sądu odsyłającego i innych sądów orzekających w sprawie głównej | str. 67
3.2. Skutki orzeczenia merytorycznego dla innych sądów | str. 69
3.3. Skutki ex tunc | str. 69
3.4. Ograniczenie skutków orzeczenia w czasie | str. 70

Rozdział II
Dopuszczalność wniosku o wydanie orzeczenia prejudycjalnego | str. 72
1. Uwagi ogólne | str. 72
2. Wniosek musi pochodzić od sądu | str. 74
2.1. Organy uprawnione do zadawania pytań (pojęcie sądu) | str. 74
2.1.1. Uwagi ogólne | str. 74
2.1.2. Ewolucja wymogu kontradyktoryjności | str. 75
2.1.3. Organy uznane lub nieuznane za sąd w rozumieniu art. 267 TFUE | str. 77
2.1.4. Brak jednolitej definicji sądu w prawie unijnym | str. 77
2.2. Nieograniczalne prawo każdego sądu krajowego do zadania pytania prejudycjalnego, jakie uważa za niezbędne | str. 78
2.3. Prawo czy obowiązek zadania pytania | str. 82
2.4. Działanie sądu z urzędu czy na wniosek stron | str. 85
3. Pytanie musi dotyczyć wykładni Traktatów albo ważności lub wykładni aktów pochodnego prawa unijnego, które mogą mieć zastosowanie w sprawie | str. 87
3.1. Uwagi ogólne | str. 87
3.2. Wyłączenie właściwości Trybunału Sprawiedliwości w niektórych kwestiach | str. 88
3.3. Właściwość Trybunału Sprawiedliwości do orzekania o wszystkich przepisach prawa UE | str. 90
3.3.1. Uwagi ogólne | str. 90
3.3.2. Wykładnia Traktatów | str. 90
3.3.3. Umowy międzynarodowe wiążące Unię | str. 91
3.3.4. Prawo pochodne | str. 93
3.3.5. Inne akty | str. 94
3.4. Ważność prawa pochodnego UE | str. 95
3.5. Niemożność pytania o wykładnię lub ważność prawa krajowego | str. 96
3.6. Sprawa musi mieścić się w zakresie zastosowania prawa Unii | str. 98
3.6.1. Uwagi ogólne | str. 98
3.6.2. Zakres przedmiotowy zastosowania | str. 99
3.6.2.1. Zakres zastosowania aktów prawa pochodnego | str. 99
3.6.2.2. Zakres zastosowania prawa pierwotnego | str. 102
3.6.3. Zakres czasowy | str. 104
3.6.3.1. Stosowanie prawa unijnego dopiero po przystąpieniu państwa do Unii | str. 104
3.6.3.2. Wejście aktu w życie a jego stosowanie | str. 105
3.6.3.3. Zdarzenie relewantne z punktu widzenia zakresu zastosowania danego aktu | str. 105
3.6.4. Sprawy poza zakresem zastosowania prawa Unii, w których można zadać pytanie prejudycjalne (typu Dzodzi) | str. 106
4. Odpowiedź Trybunału Sprawiedliwości musi być niezbędna do wydania wyroku w sprawie głównej | str. 107
4.1. Uwagi ogólne | str. 107
4.2. Domniemanie znaczenia pytania dla sprawy | str. 108
4.3. Okoliczności wyłączające spełnienie przesłanki niezbędności odpowiedzi | str. 109
4.4. Warunki niezbędności odpowiedzi Trybunału Sprawiedliwości dla wyroku w sprawie głównej | str. 110
4.4.1. Uwagi ogólne | str. 110
4.4.2. Rzeczywista zawisłość sporu | str. 111
4.4.2.1. Przed sądem odsyłającym musi toczyć się postępowanie | str. 111
4.4.2.2. W postępowaniu musi zachodzić konieczność wydania rozstrzygnięcia | str. 113
4.4.2.3. Spór nie może być sporem sztucznym | str. 115
4.4.3. Związek między prawem UE a rozstrzygnięciem w postępowaniu głównym | str. 116
4.5. Niezbędność a celowość odesłania | str. 118
5. Wniosek musi być poprawnie zredagowany | str. 120
5.1. Źródła wymogów co do treści wniosku | str. 120
5.2. Wymogi formalne i techniczne dotyczące wniosku prejudycjalnego | str. 121
5.3. Wymogi wynikające z międzynarodowego charakteru Trybunału Sprawiedliwości i z tego, że wniosek będzie tłumaczony | str. 122
5.4. Konieczne elementy wniosku | str. 123
5.4.1. Pytania właściwe | str. 123
5.4.1.1. Uwagi ogólne | str. 123
5.4.1.2. Sposoby formułowania pytań prejudycjalnych | str. 124
5.4.2. Uzasadnienie | str. 126
5.5. Fakultatywne elementy wniosku | str. 129
5.6. Strony internetowe przydatne podczas formułowania wniosku | str. 130

Rozdział III
Wystąpienie z wnioskiem do Trybunału Sprawiedliwości | str. 132
1. Moment wystąpienia z odesłaniem | str. 132
2. Czynności procesowe | str. 133
2.1. Uwagi ogólne | str. 133
2.2. Zaskarżenie postanowienia o skierowaniu odesłania prejudycjalnego | str. 133
2.3. Zarządzenie środków tymczasowych oraz zawieszenie stosowania przepisu krajowego | str. 135
3. Czynności materialno-techniczne | str. 137
3.1. Uwagi ogólne | str. 137
3.2. Anonimizacja | str. 138
3.3. Elementy składowe dokumentacji przekazywanej do Trybunału Sprawiedliwości | str. 138
3.3.1. Pismo przewodnie | str. 139
3.3.2. Postanowienie o skierowaniu pytania | str. 139
3.3.3. Zanonimizowana wersja postanowienia odsyłającego | str. 140
3.3.4. Akta sprawy | str. 140
3.4. Sposoby przesłania wniosku do Trybunału Sprawiedliwości | str. 141
3.4.1. Uwagi ogólne | str. 141
3.4.2. Wniosek przekazywany za pośrednictwem aplikacji e-Curia | str. 142
3.4.3. Wniosek przekazywany drogą pocztową | str. 144
3.4.4. Wniosek przekazywany pocztą elektroniczną | str. 144
3.4.5. Przesłanie w przypadku spraw, w których wnosi się o tryb pilny lub przyspieszony | str. 145
4. Komunikacja z Trybunałem Sprawiedliwości po wystąpieniu z wnioskiem | str. 146
4.1. Przed wydaniem rozstrzygnięcia przez Trybunał Sprawiedliwości | str. 146
4.1.1. Uwagi ogólne | str. 146
4.1.2. Wnioski Trybunału Sprawiedliwości o sprecyzowanie | str. 146
4.1.3. Odpowiedzi na zapytania | str. 146
4.1.4. Informowanie o sprawach istotnych dla biegu postępowania | str. 147
4.2. Po wydaniu rozstrzygnięcia przez Trybunał Sprawiedliwości | str. 147
4.2.1. Zastosowanie odpowiedzi w sprawie | str. 147
4.2.2. Wniosek o wykładnię orzeczenia prejudycjalnego | str. 147
4.2.3. Wniosek o sprostowanie orzeczenia prejudycjalnego | str. 148
4.2.4. Przesłanie odpisu orzeczenia wydanego w następstwie orzeczenia prejudycjalnego Trybunału Sprawiedliwości | str. 148

CZĘŚĆ II
Formułowanie wniosku o wydanie orzeczenia prejudycjalnego w praktyce

Wstęp | str. 151

Rozdział IV
Czynności przygotowawcze | str. 153
1. Uwagi ogólne | str. 153
2. Relacja między orzeczeniem prejudycjalnym a postępowaniem krajowym | str. 154
3. Ustalenie głównych elementów prejudycjalnego zagadnienia prawnego | str. 157
3.1. Artykuł 94 Regulaminu | str. 157
3.2. Zakres informacji niezbędnych Trybunałowi Sprawiedliwości do wydania orzeczenia prejudycjalnego | str. 158
3.3. Tok rozumowania sądu przy podejmowaniu decyzji w postępowaniu krajowym | str. 159
3.4. Miejsce przepisów prawa Unii w decyzji sądu krajowego | str. 160
3.5. Pytanie prejudycjalne i wątpliwości sądu odsyłającego | str. 161
3.6. Inne niż wyrok decyzje sądu krajowego uzasadniające wystąpienie z pytaniem | str. 161
3.7. Główne elementy prejudycjalnego zagadnienia prawnego | str. 163
4. Kontrola spełnienia przesłanek dopuszczalności z art. 267 TFUE | str. 165
5. Ocena konieczności wystąpienia z odesłaniem prejudycjalnym | str. 166
5.1. Uwagi ogólne | str. 166
5.2. Obowiązek wystąpienia z odesłaniem | str. 166
5.3. Celowość wystąpienia z odesłaniem w braku takiego obowiązku | str. 166
6. Przedstawienie zagadnienia stronom postępowania | str. 167
7. Rozważenie szans rozpoznania wniosku w trybie szczególnym | str. 168

Rozdział V
Redakcja wniosku | str. 169
1. Uwagi ogólne | str. 169
1.1. Forma | str. 169
1.2. Zawartość | str. 170
1.3. Język | str. 171
2. Sentencja postanowienia odsyłającego | str. 174
2.1. Uwagi ogólne | str. 174
2.2. Pytanie prejudycjalne | str. 174
2.2.1. Uwagi ogólne | str. 174
2.2.2. Przywołanie podstawy prawnej | str. 175
2.2.3. Oznaczenie przepisu prawa Unii | str. 175
2.2.4. Sposób formułowania pytań | str. 175
2.2.5. Poziom szczegółowości pytania | str. 175
2.2.6. Więcej niż jedno pytanie | str. 176
2.2.7. Pytania „asekuracyjne” | str. 177
2.3. Wnioski dodatkowe | str. 178
2.3.1. Uwagi ogólne | str. 178
2.3.2. Wniosek o zastosowanie trybu szczególnego | str. 178
2.3.3. Wniosek o połączenie spraw | str. 178
2.3.4. Wniosek o ograniczenie skutków wyroku w czasie | str. 179
2.3.5. Wniosek o utajnienie danych | str. 179
2.4. Inne rozstrzygnięcia | str. 179
2.4.1. Zawieszenie postępowania | str. 179
2.4.2. Zastosowanie środków tymczasowych | str. 180
3. Uzasadnienie postanowienia odsyłającego | str. 180
3.1. Plan uzasadnienia | str. 180
3.2. Prezentacja sprawy krajowej | str. 182
3.2.1. Uwagi ogólne | str. 182
3.2.2. Przedmiot sporu | str. 183
3.2.3. Ustalony stan faktyczny | str. 183
3.2.3.1. Znaczenie | str. 183
3.2.3.2. Zakres i szczegółowość prezentacji | str. 184
3.2.3.3. Jednoznaczność ustaleń a bezstronność sądu | str. 186
3.2.4. Przebieg postępowania przed sądami krajowymi | str. 187
3.2.5. Oznaczenie czynności, jaka ma zostać podjęta w postępowaniu krajowym | str. 188
3.2.6. Argumenty stron | str. 188
3.3. Prezentacja stanu prawnego krajowego – wyciąg z przepisów | str. 189
3.3.1. Uwagi ogólne | str. 189
3.3.2. Wyciąg z przepisów prawa krajowego | str. 191
3.4. Prezentacja istoty prejudycjalnego zagadnienia prawnego | str. 192
3.4.1. Uwagi ogólne | str. 192
3.4.2. Czynność wymagająca wystąpienia z odesłaniem | str. 192
3.4.3. Omówienie przepisów prawa krajowego | str. 193
3.4.4. Identyfikacja przepisów prawa Unii | str. 196
3.4.5. Wyjaśnienie związku | str. 197
3.5. Prezentacja wątpliwości sądu odsyłającego odnośnie do wykładni lub ważności wskazanych przepisów prawa Unii | str. 198
3.5.1. Uwagi ogólne | str. 198
3.5.2. Omówienie orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości | str. 199
3.5.3 Wskazanie na rozbieżności w nauce albo w krajowej judykaturze | str. 200
3.5.4. Wskazanie na konsekwencje dla rozstrzygnięcia przyjęcia takiej, a nie innej wykładni | str. 200
3.5.5. Propozycja rozstrzygnięcia | str. 201
3.6. Uzasadnienie postanowienia zawierającego więcej niż jedno pytanie | str. 201
4. Uzasadnienie wniosków dodatkowych | str. 202
4.1. Uzasadnienie wniosku o zastosowanie trybu szczególnego | str. 202
4.2. Uzasadnienie wniosku o ograniczenie skutków wyroku w czasie | str. 203
4.3. Uzasadnienie wniosku o utajnienie danych | str. 203

CZĘŚĆ III
Wyzwania przy formułowaniu pytań dotyczących wybranych zagadnień prawa UE

Rozdział VI
Wyzwania przy formułowaniu pytań dotyczących swobód rynku wewnętrznego i obywatelstwa Unii | str. 207
1. Uwagi ogólne | str. 207
2. Przepis krajowy „złapany w sieć” swobód rynku wewnętrznego | str. 208
3. Przepis krajowy „złapany w sieć” prawa do swobodnego przemieszczania się wynikającego z obywatelstwa Unii | str. 212

Rozdział VII
Wyzwania przy formułowaniu pytań dotyczących Karty praw podstawowych ..216
1. Uwagi ogólne | str. 216
2. Przydatne dokumenty i strony internetowe dotyczące Karty | str. 217
3. Stosunek Karty do EKPCz | str. 218
4. Skutek bezpośredni przepisów Karty | str. 219
5. Możliwości zastosowania Karty | str. 219
6. Zakres zastosowania Karty | str. 220
6.1. Podmiotowy zakres zastosowania Karty | str. 220
6.2. Stosowanie Karty do państw członkowskich | str. 220
6.3. Wymóg zgodności z Kartą wszystkich przepisów mieszczących się w zakresie prawa Unii | str. 223
6.4. Zakres zastosowania Karty a pytania prejudycjalne | str. 223
7. Możliwe ograniczenia praw z Karty | str. 225

Rozdział VIII
Wyzwania przy formułowaniu pytań dotyczących praworządności | str. 227
1. Uwagi ogólne | str. 227
2. Obowiązek zapewnienia niezawisłości swoich sądów przez państwa członkowskie | str. 228
3. Kryteria niezależności sądów | str. 231
4. Obowiązek zapewnienia niezawisłości sędziowskiej a dopuszczalność wniosków o wydanie orzeczeń w trybie prejudycjalnym | str. 235

Bibliografia | str. 239

Aneks | str. 241