Cyberprzestrzeń a prawo międzynarodowe

WYKAZ SKRÓTÓW 11

WSTĘP 19

CZĘŚĆ I
CYBERPRZESTRZEŃ A JURYSDYKCJA

ROZDZIAŁ 1
CYBERPRZESTRZEŃ – POJĘCIE I GENEZA 27
1.1. Pojęcie cyberprzestrzeni 28
1.2. Geneza i ewolucja cyberprzestrzeni 32
1.2.1. Historia powstania Internetu 33
1.2.1.1. ARPANET 33
1.2.1.2. Komercjalizacja Internetu 38
1.2.1.3. System domen internetowych 39
1.2.2. Internet na początku XXI wieku 40
1.3. Etapy rozwoju społeczeństwa informacyjnego 42
1.4. Zagrożenie w cyberprzestrzeni 49
1.4.1. Zagadnienia ogólne 49
1.4.2. Walka informacyjna 52
Podsumowanie 57

ROZDZIAŁ 2
JURYSDYKCJA PAŃSTWOWA A CYBERPRZESTRZEŃ 58
2.1. Jurysdykcja jako pojęcie prawa – istota 59
2.1.1. Obszary jurysdykcji 63
2.1.2. Jurysdykcja cywilna 64
2.1.2.1. Zasady jurysdykcji cywilnej 65
2.1.2.2. Regulacje globalne 68
2.1.2.2.1. Konwencja wiedeńska z 1980 r. 69
2.1.2.2.2. Konwencja lugańska z 2007 r. 69
2.1.2.3. Regulacje regionalne na przykładzie Unii Europejskiej 73
2.1.2.3.1. Rozporządzenie Rzym I 73
2.1.2.3.2. Rozporządzenie Rzym II 77
2.1.2.3.3. Rozporządzenie nr 1215/2012 78
2.1.2.4. Jurysdykcja cywilna w cyberprzestrzeni w aspekcie prawnoporównawczym 82
2.1.2.4.1. Regulacje europejskie 83
2.1.2.4.1.1. Francja 83
2.1.2.4.1.2. Niemcy 89
2.1.2.4.1.3. Polska 90
2.1.2.4.1.4. Wielka Brytania 93
2.1.2.4.2. Regulacje pozaeuropejskie 93
2.1.2.4.2.1. Stany Zjednoczone 93
2.1.2.4.2.2. Indie 97
2.1.3. Jurysdykcja karna 99
2.1.3.1. Zasady jurysdykcji karnej 101
2.1.3.1.1. Zasada jurysdykcji terytorialnej 101
2.1.3.1.2. Zasada jurysdykcji personalnej 104
2.1.3.1.2.1. Zasada czynnej jurysdykcji personalnej 104
2.1.3.1.2.2. Zasada biernej jurysdykcji personalnej 105
2.1.3.1.3. Zasada jurysdykcji ochronnej 105
2.1.3.1.4. Zasada jurysdykcji uniwersalnej 106
2.1.3.2. Regulacje globalne 111
2.1.3.2.1. Jurysdykcja a konwencja o cyberprzestępczości 111
2.1.3.3. Regulacje regionalne na przykładzie Unii Europejskiej 113
2.1.3.3.1. Decyzja ramowa 2009/948/WSiSW 114
2.1.3.3.2. Inne akty prawne Unii Europejskiej 116
2.1.3.4. Jurysdykcja karna w cyberprzestrzeni w aspekcie prawnoporównawczym 117
2.1.3.4.1. Regulacje europejskie 118
2.1.3.4.1.1. Belgia 118
2.1.3.4.1.2. Dania 120
2.1.3.4.1.3. Niemcy 121
2.1.3.4.1.4. Polska 124
2.1.3.4.1.5. Wielka Brytania 125
2.1.3.4.2. Regulacje pozaeuropejskie 127
2.1.3.4.2.1. Australia 127
2.1.3.4.2.2. Stany Zjednoczone Ameryki 129
2.2. Próba identyfikacji właściwych przedmiotowo norm wobec cyberprzestrzeni 130

CZĘŚĆ II
PRAWNOMIĘDZYNARODOWY WYMIAR CYBERPRZESTRZENI – STATUS QUO

ROZDZIAŁ 1
IDENTYFIKACJA REGULACJI PRAWNYCH CYBERPRZESTRZENI Z PERSPEKTYWY MIĘDZYNARODOWEJ 137
1.1. Prawnomiędzynarodowe regulacje cyberprzestrzeni 138
1.1.1. Regulacje wypracowane w systemie Organizacji Narodów Zjednoczonych 139
1.1.1.1. Dorobek Organizacji Narodów Zjednoczonych 139
1.1.1.2. Dorobek Biura Narodów Zjednoczonych do spraw Narkotyków i Przestępczości 143
1.1.1.3. Dorobek Komisji Narodów Zjednoczonych do spraw Międzynarodowego Prawa Handlowego 146
1.1.1.3.1. Ustawa modelowa UNCITRAL z 16.12.1996 r. w sprawie handlu elektronicznego 147
1.1.1.3.2. Ustawa modelowa UNCITRAL o podpisach elektronicznych z 12.12.2001 r. 148
1.1.1.3.3. Konwencja Organizacji Narodów Zjednoczonych
z 23.11.2005 r. o korzystaniu z komunikacji elektronicznej w kontraktach międzynarodowych 151
1.1.1.4. Dorobek Forum Zarządzania Internetem 154
1.1.1.5. Dorobek Światowej Organizacji Własności Intelektualnej 156
1.1.1.5.1. Traktat WIPO o prawie autorskim 157
1.1.1.5.2. Traktat WIPO o artystycznych wykonaniach i fonogramach 158
1.1.1.6. Dorobek Międzynarodowego Związku Telekomunikacyjnego 159
1.1.2. Regulacje wypracowane w systemach organizacji regionalnych 161
1.1.2.1. Dorobek Rady Europy 161
1.1.2.1.1. Konwencja o cyberprzestępczości 163
1.1.2.1.2. Protokół dodatkowy do konwencji o cyberprzestępczości 172
1.1.2.1.3. Konwencja o ochronie dzieci przed wykorzystaniem seksualnym i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych 173
1.1.2.1.4. Inne regulacje Rady Europy 175
1.1.2.2. Dorobek Unii Europejskiej 177
1.1.2.2.1. Regulacje bezpośrednio odnoszące się do cyberprzestrzeni 178
1.1.2.2.1.1. Akty prawne dotyczące bezpieczeństwa sieci 178
1.1.2.2.2. Regulacje pośrednio odnoszące się do cyberprzestrzeni 186
1.1.2.2.2.1. Akty prawne dotyczące cyberprzestępczości 186
1.1.2.2.2.2. Akty prawne dotyczące danych osobowych 192
1.1.2.2.2.3. Akty prawne dotyczące obrotu gospodarczego 193
1.1.2.2.2.4. Akty prawne dotyczące własności intelektualnej 199
1.1.3. Regulacje organizacji wyspecjalizowanych 203
1.1.3.1. Dorobek Sojuszu Północnoatlantyckiego 203
1.1.3.2. Dorobek Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Sieci i Informacji 207
1.1.3.3. Dorobek Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju 209
1.1.3.4. Dorobek Światowej Organizacji Handlu 213
1.1.4. Regulacje organizacji zwalczających cyberprzestępczość 215
1.1.4.1. Dorobek Interpolu 215
1.1.4.2. Dorobek Europolu 218
1.1.4.3. Dorobek Europejskiego Centrum do spraw Walki z Cyberprzestępczością 220
1.1.5. Inne regulacje 222
1.1.5.1. Dorobek Grupy G8 222
1.1.5.2. Dorobek Brytyjskiej Wspólnoty Narodów 223
1.1.5.3. Dorobek CERT 223
1.2. Regulacje krajowe cyberprzestrzeni mające wpływ na tworzenie prawa międzynarodowego 224
1.2.1. Porządki prawne krajów ofiar cyberataków 226
1.2.1.1. Estonia a cyberprzestrzeń 226
1.2.1.2. Gruzja a cyberprzestrzeń 229
1.2.1.3. Polska a cyberprzestrzeń 232
1.2.2. Porządki prawne cybermocarstw 238
1.2.2.1. Stany Zjednoczone a cyberprzestrzeń 238
1.2.2.2. Rosja a cyberprzestrzeń 246
1.2.2.3. Chiny a cyberprzestrzeń 250
1.2.3. Porządki prawne krajów determinowane postępem technologicznym 253
1.2.3.1. Japonia a cyberprzestrzeń 253
1.2.3.2. Kanada a cyberprzestrzeń 256
Podsumowanie 258

ROZDZIAŁ 2
IDENTYFIKACJA KLUCZOWYCH ZAGADNIEŃ PRZEDMIOTOWYCH PRAWNOMIĘDZYNARODOWEJ REGULACJI CYBERPRZESTRZENI 262
2.1. Zwalczanie cyberprzestępczości a prawo międzynarodowe 263
2.1.1. Cyberprzestępstwa przeciwko bezpieczeństwu elektronicznie przetwarzanej informacji 272
2.1.1.1. Nielegalny dostęp do systemu komputerowego (hacking) 272
2.1.1.2. Social engineering 273
2.1.1.3. Nielegalny podsłuch komputerowy 274
2.1.1.4. Sniffing 275
2.1.2. Naruszenie integralności danych komputerowych i systemu komputerowego 277
2.1.2.1. Sabotaż komputerowy. Systemy teleinformatyczne jako infrastruktura krytyczna 277
2.1.2.2. Niszczenie danych lub programów komputerowych 279
2.1.3. Cyberprzestępstwa przeciwko mieniu 281
2.1.3.1. Oszustwo komputerowe 281
2.1.3.2. Fałszerstwo komputerowe 284
2.1.3.3. Phishing 285
2.1.3.4. Pharming 287
2.1.4. Cyberprzestępstwa związane z treścią informacji 288
2.1.4.1. Cyberstalking 288
2.1.4.2. Wolność słowa a mowa nienawiści w cyberprzestrzeni 293
2.1.4.3. Pornografia dziecięca w Internecie 295
2.1.5. Kradzież tożsamości w cyberprzestrzeni 302
2.1.6. Cyberterroryzm 306
2.2. Obrót gospodarczy w cyberprzestrzeni a prawo międzynarodowe 313
2.2.1. Zawieranie umów w cyberprzestrzeni 316
2.2.1.1. Umowa – rodzaje, cechy 318
2.2.1.2. Zawarcie umowy 322
2.2.1.3. Oferta i jej przyjęcie 325
2.2.1.4. Negocjacje 329
2.2.1.5. Przetarg i aukcja 332
2.2.1.6. Czas i miejsce zawarcia umowy 337
2.2.1.7. Wykonanie umowy 339
2.2.1.8. Podpis elektroniczny 340
2.2.2. Elektroniczne środki płatnicze 347
2.2.2.1. Pieniądz elektroniczny 348
2.2.2.2. Pieniądz wirtualny 355
2.3. Własność intelektualna w cyberprzestrzeni a prawo międzynarodowe 363
2.3.1. Przedmiot ochrony 364
2.3.2. Naruszenie praw autorskich – piractwo komputerowe 366
2.3.3. Programy komputerowe 369
2.3.4. Bazy danych 371
2.3.5. Usługi peer-to-peer 373
2.3.6. Strona internetowa a prawo własności intelektualnej 374
2.3.7. Chmura obliczeniowa a własność intelektualna 376
2.4. Inne obszary cyberprzestrzeni 379
2.4.1. Cyberprzestrzeń a prawa człowieka 379
2.4.1.1. Prawo do Internetu a prawa człowieka 381
2.4.1.2. Wolność wypowiedzi 384
2.4.1.3. Prawo do prywatności 388
2.4.1.4. Ochrona korespondencji 389
2.4.2. Cyberprzestrzeń a ochrona danych osobowych 390
2.4.3. Adekwatność dotychczasowych rozwiązań prawnych wobec problemów przedmiotowych cyberprzestrzeni – próba oceny 394

CZĘŚĆ III
KONCEPCJA REKONSTRUKCJI STATUSU PRAWNEGO CYBERPRZESTRZENI (Z WYKORZYSTANIEM PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO)

ROZDZIAŁ 1
POSTULATY I PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ PRAWNYCH DLA CYBERPRZESTRZENI 401
1.1. Koncepcje samoregulacji cyberprzestrzeni 402
1.1.1. Autonomiczne prawo cyberprzestrzeni 403
1.1.2. Lex informatica 408
1.1.3. Inicjatywa Creative Commons 415
1.1.4. Cyberprzestrzeń jako czwarta przestrzeń międzynarodowa 417
1.2. Koncepcja nowego ładu cyberprzestrzeni 424
1.2.1. Rekonstrukcja pojęcia prawa cyberprzestrzeni 425
1.2.2. Aspekt podmiotowy nowego ładu cyberprzestrzeni 428
1.2.3. Aspekt przedmiotowy nowego ładu cyberprzestrzeni 433
1.2.4. Aspekt proceduralny nowego ładu cyberprzestrzeni 437
1.3. Rekonstrukcja prawa cyberprzestrzeni 443

PODSUMOWANIE 447

BIBLIOGRAFIA 457

SPIS RYSUNKÓW 483

SPIS TABEL 485