Publikacja zawiera usystematyzowane przedstawienie całości wykładu prawa prywatnego rzymskiego. Dla ułatwienia zrozumienia analizowanych zagadnień autorka posługuje się tabelami, wyliczeniami i schematami, a także uwzględnia bogate zestawienie literatury przedmiotu i przekładów źródłowych.W podręczniku omówiono m.in.:• rozumienie prawa przez starożytnych Rzymian, dokonywane przez nich podziały i systematyzacje materiału normatywnego,• historyczny rozwój prawa rzymskiego;• podmiotowość prawną i jej komponenty;• szeroko pojęte prawo osobowe, małżeńskie oraz rodzinne;• tzw. majątkowe działy prawa prywatnego: prawo spadkowe, rzeczowe, obligacyjne;• sposoby ochrony praw prywatnych, w szczególności elementy rzymskiego procesu prywatnego.Książka stanowi pomoc dydaktyczną dla studentów wydziałów prawa i wydziałów historycznych (w zakresie nauk o antyku). Będzie użyteczna dla aplikantów w celu powtórki materiału przed egzaminem. Zainteresuje również pracowników naukowych prowadzących zajęcia z prawa rzymskiego.
Wstęp 11
Index librorum 15
Wykaz skrótów i objaśnienia symboli 19
CZĘŚĆ PIERWSZA
POWSTANIE I ROZWÓJ PRAWA
Rozdział pierwszy
De iure ac de iuris divisione – o prawie i podziale prawa 23
De iure – o prawie 23
De iuris divisione – o podziale prawa 24
Systematyzacja materiału normatywnego 30
De diversis regulis iuris: D. 50,17 – o różnych regułach prawa 34
Rozdział drugi
De fontibus iuris Romani – o źródłach prawa rzymskiego 37
Pojęcie źródła prawa (fons iuris) 37
System prawa rzymskiego jako system otwarty – cechy charakterystyczne 39
Periodyzacja historii źródeł prawa rzymskiego 39
Źródła prawa powszechnego (iura populi Romani) 42
Jurysprudencja i prawo jurysprudencyjne 59
Kompilacja justyniańska (lata 528–534 n.e.) i jej znaczenie dla obecności prawa rzymskiego i kształtowania się romanistycznej tradycji w średniowieczu, czasach nowożytnych i współczesnych 71
Pojęcie tradycji romanistycznej i jej znaczenie 79
CZĘŚĆ DRUGA
AKTY, KTÓRYCH CELEM BYŁO WYWOŁANIE SKUTKÓW
PRAWNYCH, DOKONYWANE PRZEZ PODMIOTY PRAWA
W RAMACH AUTONOMII IUS PRIVATUM
Rozdział pierwszy
Pojęcie podmiotowości prawnej i jej komponenty 87
Rozdział drugi
De negotiis – o czynnościach prawnych 89
Czynność prawna na tle faktów prawnie relewantnych 89
Pojęcie czynności prawnej 89
Wymogi ważności czynności prawnej i skutki ich niedochowania: nieważność, zaskarżalność, konwersja, konwalidacja 90
Skutki czynności prawnych 93
Podziały czynności prawnych 94
Oświadczenie woli i interpretacja oświadczeń woli 96
Materialna struktura czynności prawnej i niezgodność woli z oświadczeniem 99
Pobudka i jej znaczenie 103
Formalna struktura czynności prawnej 106
Problem zastępstwa przy składaniu oświadczeń woli i nabycie prawa przez osobę trzecią 112
CZĘŚĆ TRZECIA
RZYMSKIE PRAWO PRYWATNE
Rozdział pierwszy
De iure quod ad personas pertinet et de familia tutelaque – o prawie, które dotyczy osób, o rodzinie i opiece 117
Charakterystyczne cechy rzymskiego prawa dotyczącego osób 117
Pojęcie osoby 118
Osoby fizyczne 118
*Status libertatis – stan wolności 123
*Status civitatis 138
*Status familiae 143
Cześć obywatelska (existimatio) i przypadki jej umniejszenia (infamia, ignominia) 146
„Osoby prawne” według reguł prawa rzymskiego 148
Zdolność do czynności prawnych 152
Małżeństwo (matrimonium, nuptiae) 164
Rodzina i władza rodzicielska (ojcowska) 178
Piecza prawna nad osobami 188
Rozdział drugi
De successionibus – o dziedziczeniu 195
Zasady dotyczące dziedziczenia 195
Spadek jako przedmiot dziedziczenia 196
Elementy dziedziczenia 199
Dziedziczenie wedle reguł ius civile a dziedziczenie wedle reguł prawa pretorskiego (ius honorarium – ius praetorium) 200
Dziedziczenie testamentowe 202
Dziedziczenie beztestamentowe (successio ab intestato) 222
Dziedziczenie przeciwtestamentowe (*successio contra tabulas / bonorum possessio contra tabulas) 226
Nabycie spadku (acquisitio hereditatis) 229
Zarząd majątkiem spadkowym 236
Odpowiedzialność za długi spadkowe 237
Dział spadku 238
Ochrona prawa do spadku 240
Zapisy 242
Inne przypadki nabycia na wypadek śmierci: mortis causa capio 250
Rozdział trzeci
De iure quod ad res pertinet – o prawie, które dotyczy rzeczy 251
Pojęcie i istota praw rzeczowych 251
Pojęcie „rzecz” (res) w prawie rzymskim 254
Podziały rzeczy 255
Posiadanie (possessio) 261
Własność (dominium, proprietas) 273
Współwłasność i zasady wykonywania wspólnego prawa 279
Nabycie prawa własności (acquisitio/adquisitio dominii) 281
Ochrona prawa własności 299
Zgaśnięcie prawa własności 309
Prawa na rzeczy cudzej (iura in re aliena) 310
Rozdział czwarty
De obligationibus et actionibus – o zobowiązaniach i 329
Dział pierwszy. Wiadomości ogólne o zobowiązaniach 329
Pojęcie obligatio jako stosunku prawnego o charakterze względnym 329
Źródłowe definicje zobowiązania 329
Ochrona stosunków zobowiązaniowych – actiones in personam 330
Funkcja zobowiązań w obrocie gospodarczym 332
Geneza rzymskiej obligatio 332
Rzymskie stosunki zobowiązaniowe: źródła zobowiązań, cechy charakterystyczne rzymskiego systemu umownego oraz odpowiedzialności prywatnoprawnej deliktowej i kierunki ich rozwoju 334\
Cechy konstytutywne zobowiązania i typy zobowiązań (1) 338
Świadczenie jako element zobowiązania: treść i wymogi ważności świadczenia, świadczenie dodatkowe (odsetki – usurae) 342
Generalne zasady wykonywania zobowiązań 345
Generalne zasady odpowiedzialności prywatnoprawnej kontraktowej 352
Podmioty zobowiązania 359
Zmiana podmiotów w zobowiązaniu: przeniesienie (cesja) wierzytelności i przejęcie długu 366
Umorzenie zobowiązań 370
Dział drugi. Zobowiązania z kontraktów, quasi-kontraktów, deliktów, quasi-deliktów 374
Cztery źródła stosunków zobowiązaniowych według prawa justyniańskiego 374
Kontrakt (contractus) – pojęcie oraz cztery typy kontraktów 374
Kontrakty typowe (nazwane) – contractus (nominati): charakterystyka 375
Kontrakty nienazwane (*contractus innominati) 417
Umowy nieformalne (pacta) 420
Quasi kontrakty (*quasi contractus) 427
Zobowiązania z czynów niedozwolonych i charakter odpowiedzialności prywatnoprawnej deliktowej 433
Quasi-delikty (*quasi delicta) i cechy odpowiedzialności quasi-deliktowej 451
CZĘŚĆ CZWARTA
OCHRONA PRAW PRYWATNYCH: ELEMENTY RZYMSKIEGO
PROCESU PRYWATNEGO
Rozdział pierwszy
Sposoby na urzeczywistnienie prawa w starożytnym Rzymie 457
Rozdział drugi
Postępowanie sądowe w sprawach prywatnych 461
Kluczowe pojęcia z zakresu procesu prywatnego 461
Postępowanie w sprawach prywatnych: postępowanie sporne a postępowanie niesporne 464
Funkcjonalny podział etapów procesu 464
Przemiany postępowania sądowego w Rzymie 464
Postępowanie sporne zwyczajne – cechy charakterystyczne i wspólne zasady procesowe 465
Organizacyjne ramy procesu 468
Trzy formuły procesu rzymskiego – porównanie 470
Przesłanki procesowe 474
Proces legisakcyjny (agere per legis actiones, agere per concepta verba) – szczegółowe przedstawienie 475
Proces formularny (agere per formulas) – szczegółowe przedstawienie 481
Proces kognicyjny (cognitio extra ordinem) – szczegółowe przedstawienie 495
Organy postępowania 498
Formy zastępstwa procesowego koniecznego i dobrowolnego 502
Postępowanie dowodowe 504
Wyrok 507
Środki zaskarżenia wyroku 509
Sankcje przeciwko pieniactwu 513
Egzekucja (executio) jako postępowanie wykonawcze 514
Rozdział trzeci
Środki ochrony pozaprocesowej 517
Interdykty (interdicta) i postępowanie interdyktalne 517
Wprowadzenie w posiadanie (missio in possessionem) 520
Stypulacje pretorskie (stipulationes praetoriae – cautiones) 520
Przywrócenie do stanu poprzedniego (in integrum restitutio) 521
Index proverbiorum – paremie łacińskie 523
Index rerum 527
