Publikacja ma charakter interdyscyplinarny i prezentuje wiedzę z zakresu archeologii, kryminalistyki oraz medycyny sądowej, a także zawiera wybór regulacji prawnych niezbędnych w pracy archeologa sądowego.
Autorzy omawiają między innymi: badania historyczne w powiązaniu z innymi dyscyplinami, konteksty i sposoby odnajdywania szczątków ludzkich, metody identyfikacji zwłok, identyfikacji obrażeń oraz ustalanie modus operandi sprawców, archeologiczne badania nieinwazyjne i inwazyjne.
W książce poruszono też kwestie związane z najnowszą historią – badania tzw. zbrodni komunistycznych, zbrodni wojennych czy ludobójstwa.
Autorzy dzielą się doświadczeniami z zakresu dydaktyki oraz uczestnictwa w pracach terenowych i laboratoryjnych. Zagadnienia teoretyczne uzupełniają o ciekawe refleksje, ocenę skuteczności stosowanych metod oraz swoje rekomendacje.
„Opracowanie jest pewną formą wyjścia naprzeciw nowym zainteresowaniom, nowym wyzwaniom oraz możliwościom praktycznego zastosowania archeologii w bardzo specyfi cznym jej powiązaniu z naukami sądowymi”.
Dr hab. Maciej Trzciński, prof. UWr (fragment Wstępu)
Książka przeznaczona jest przede wszystkim dla archeologów, przedstawicieli organów ścigania, historyków oraz pracowników naukowych zajmujących się kryminalistyką. Informacje w niej zawarte będą cenne również dla antropologów.
Wykaz skrótów | str. 9
Wstęp | str. 11
Rozdział 1
Przedmiot i zakres badań archeologii sądowej | str. 15
Problemy z właściwą identyfikacją dyscypliny | str. 15
Archeologia a nauki sądowe | str. 17
Archeologia a kryminalistyka – różnice i podobieństwa | str. 19
Współczesne badania archeologiczno-sądowe. Wprowadzenie do problematyki | str. 24
Rozdział 2
Prawo w archeologii sądowej | str. 36
Zabytek archeologiczny | str. 37
Badania archeologiczne | str. 42
Prawo a śmierć | str. 43
3.1. Definicja śmierci | str. 44
3.2. Oględziny zwłok | str. 45
3.3. Ekshumacja zwłok | str. 48
3.4. Zwłoki, szczątki ludzkie | str. 51
3.5. Zbrodnie przeciwko pokojowi, ludzkości i przestępstwa wojenne | str. 53
Broń palna i amunicja | str. 57
Archeolog jako biegły sądowy | str. 61
Rozdział 3
Badania historyczne w archeologii sądowej | str. 65
Uwagi wstępne | str. 65
1.1. Państwo w roli sprawcy | str. 66
1.2. Prawo jako narzędzie represji | str. 68
1.3. Struktury terroru | str. 71
1.4. Kadry aparatu przymusu | str. 75
1.5. Statystyka zbrodni | str. 77
Procedury śmierci | str. 78
2.1. Procesy sądowe | str. 78
2.2. Rozstrzelanie | str. 79
2.3. Powieszenie | str. 80
2.4. Metoda katyńska | str. 81
2.5. Egzekucje publiczne | str. 82
2.6. Zbrodnie masowe | str. 84
2.7. Wykonawcy zbrodni | str. 85
Postępowanie ze zwłokami | str. 86
3.1. Pochówki na cmentarzach | str. 86
3.2. Zakłady anatomii | str. 88
3.3. Inne miejsca | str. 89
3.4. Zacieranie śladów | str. 90
Dokumenty śmierci i ich analiza | str. 91
4.1. Archiwalia aparatu bezpieczeństwa | str. 92
4.2. Akta śledcze Urzędu Bezpieczeństwa i Informacji Wojskowej | str. 94
4.3. Akta śledcze prokuratorskie | str. 94
4.4. Akta sądowe | str. 96
4.5. Akta nadzoru nad wykonaniem kary | str. 97
4.6. Dokumenty więzienne | str. 97
4.7. Pozostałe zbiory | str. 98
Podsumowanie | str. 99
Rozdział 4
Medycyna sądowa w archeologii sądowej | str. 100
Uwagi wstępne | str. 100
Tanatologia sądowo-lekarska | str. 101
2.1. Systematyka różnych rodzajów śmierci według jej przyczyn i rodzajów | str. 101
2.2. Patomechanizm śmierci | str. 102
2.3. Samoistne procesy przeobrażeniowe zwłok | str. 104
Zasady i możliwości określania czasu zgonu w odniesieniu do szczątków ludzkich | str. 107
Traumatologia sądowo-lekarska | str. 109
4.1. Narzędzia tępe, tępokrawędziste | str. 109
4.2. Narzędzia ostre | str. 111
4.3. Narzędzia kończyste | str. 111
4.4. Broń palna, gazowa i urządzenia „broniopodobne” | str. 113
4.5. Rany postrzałowe | str. 113
4.6. Charakterystyka typowych obrażeń w okolicy rany wlotowej w zależności od rodzaju postrzału | str. 114
4.7. Kanały ran postrzałowych | str. 115
4.8. Obrażenia spowodowane działaniem materiałów wybuchowych | str. 118
4.9. Ocena obrażeń podczas badania zeszkieletowanych zwłok | str. 119
Rekonstrukcja mechanizmów i okoliczności powstania obrażeń ciała | str. 121
5.1. Oddziaływanie podstawowych czynników fizycznych na ciało ludzkie | str. 122
5.2. Oddziaływanie podstawowych czynników chemicznych na ciało ludzkie | str. 124
5.3. Zatrucia niektórymi metalami ciężkimi | str. 124
5.3.1. Zatrucia arsenem | str. 124
5.3.2. Zatrucia rtęcią | str. 125
5.3.3. Zatrucia ołowiem | str. 126
Identyfikacja zwłok i szczątków o nieustalonej tożsamości | str. 127
6.1. Tatuaże | str. 128
6.2. Znamiona zawodowe | str. 128
6.3. Indywidualne cechy wyglądu twarzy i głowy składające się na rysopis | str. 129
6.4. Oznaczenie płci, masy ciała, wzrostu oraz wieku | str. 129
6.5. Ocena płci szczątków ludzkich | str. 130
6.6. Ocena wieku w chwili śmierci szczątków ludzkich | str. 132
6.7. Ocena przyżyciowej wysokości ciała | str. 133
6.8. Badania metodą superprojekcji | str. 134
6.9. Rekonstrukcja plastyczna wyglądu zmarłej osoby za życia | str. 134
6.10. Badania laboratoryjne – badania mikroskopowe, identyfikacja DNA | str. 136
Rozdział 5
Archeologia sądowa w praktyce | str. 137
Od archeologii tradycyjnej do sądowej | str. 137
Archeologia sądowa. Rozwój dyscypliny | str. 139
Zastosowanie metod archeologicznych w pracach poszukiwawczych Instytutu Pamięci Narodowej | str. 142
Przed rozpoczęciem wykopalisk – analiza dokumentów, map, zdjęć lotniczych, satelitarnych, LIDAR | str. 147
4.1. Prospekcja terenowa, badania nieinwazyjne, wykrywacz metali, psy tropiące, wiertło geologiczne | str. 150
Wykopaliska | str. 154
5.1. Wykopaliska metodą rowów sondażowych | str. 154
5.2. Wykopaliska metodą szerokopłaszczyznową | str. 156
5.3. Wykopaliska na cmentarzach | str. 158
5.4. Eksploracja obiektów i ich dokumentacja | str. 159
5.5. Postępowanie ze szczątkami ludzkimi | str. 161
5.6. Artefakty | str. 162
5.7. Sprawozdania, publikacje, konferencje | str. 163
Uwagi końcowe | str. 165
Bibliografia | str. 167
Wykaz aktów prawnych | str. 181
Spis ilustracji | str. 185
O Autorach | str. 229
