Płeć w instytucje uwikłana

Wstęp 9 Rozdział 1. Gender, religia i instytucje religijne w badaniach socjologicznych. Refleksje wprowadzające 17 1. O miejscu kategorii gender w studiach nad religią 17 2. Relacje gender i religii w wymiarze mikro-, makro- i mezospołecznym – przegląd ustaleń badawczych 21 3. Świeccy w Kościele jako przedmiot badań socjologicznych. Kościoły jako organizacje pracy – przegląd ustaleń badawczych 31 Rozdział 2. Wokół reguł i praktyk społecznych. O instytucjach społecznych i ich reprodukowaniu 35 1. Instytucje społeczne w socjologicznej refleksji – od faktu do społecznego działania 37 2. Instytucje jako rezerwuar społecznych reguł i praktyk 42 2.1. Instytucje jako ograniczenie i ułatwienie działań 42 2.2. Rekursywność reguł i działań społecznych – praktyki społeczne i logika stosowności 44 2.3. Heterogeniczność i procesualność reguł instytucjonalnych 48 2.4. Językowe reprodukowanie reguł instytucjonalnych 51 2.5. Formalne i nieformalne komponenty instytucji 54 Podsumowanie 56 Rozdział 3. O instytucjonalnym rozumieniu gender i wymiarach reprodukowania wzorów płciowych w porządkach religijnych 58 1. Wieloznaczność pojęciowa i problemy z definicją gender 58 2. Między esencją a konstruktem płciowym. Esencjalizm, konstrukcjonizm w badaniach nad płcią i ich ograniczenia 63 2.1. Esencja płciowa i opresyjność gender w studiach nad religią 63 2.2. Krytyka konstrukcjonistyczna i jej implikacje w studiach socjologicznych 66 3. Gender jako instytucja społeczna – przegląd ujęć teoretycznych i definicja operacyjna 69 3.1. W poszukiwaniu syntezy – koncepcje integracyjne gender 69 3.2. Gender jako zinstytucjonalizowane reguły stosowności 75 6 3.3. Praktyki płciowe i dynamika gender jako instytucji 79 3.4. Sprawstwo płciowe i refleksyjność w porządkach religijnych 82 3.5. Gender regimes, organizacje społeczne i intersekcjonalność płci społeczno-kulturowej 86 Rozdział 4. Oficjalnym głosem o płci. Kobiecość i męskość w formalnych dokumentach i regułach Kościoła rzymskokatolickiego 92 1. Kobiecość i męskość w dokumentach kościelnych – próba rekonstrukcji stanowiska 95 2. Kobiecość i męskość w porządku wyobrażeniowo-symbolicznym Kościoła rzymskokatolickiego 99 2.1. Domyślna męskość, problematyczna kobiecość? 100 2.2. Esencjalizm, boskie fundamenty i niezmienność porządku płci 103 2.3. Mężczyzna i trzy kobiety – wokół kategorii płciowych 110 2.4. Relacja płciowa – między komplementarnością a hierarchią 116 3. Kobiecość i męskość w porządku prawnym – podział pracy i dostęp do władzy w porządku instytucjonalnym Kościoła 121 3.1. Miejsce świeckich kobiet i mężczyzn w porządku prawnym Kościoła rzymskokatolickiego 122 Rozdział 5. Reprodukowanie wzorów kobiecości i męskości jako problem badawczy. Metodologia badań i charakterystyka ich realizacji 129 1. Perspektywa interpretacyjna 129 2. Struktura Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce. Metodologia badań i koncepcja badań 134 2.1. Struktura Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce135 2.2. Badania ilościowe – rekonstrukcja struktury płciowej organizacji kościelnych 138 2.3. Metody jakościowe 141 3. Dylematy etyczne, problem lojalności i jego rozwiązanie 148 4. Reprodukowanie gender przez świeckie kobiety i świeckich mężczyzn w Kościele – schemat analizy 152 Rozdział 6. Kobiety świeckie i mężczyźni świeccy na mapie instytucjonalnej Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce – konteksty badawcze 155 1. Kobiety świeckie i mężczyźni świeccy w Kościele rzymskokatolickim w Polsce – umiejscowienie w strukturach, role i zadania 155 1.1. Maskulinizacja a klerykalizacja struktur kościelnych w Polsce 156 7 1.2. Specyfika organizacji kościelnych a rozmieszczenie kobiet i mężczyzn w organizacjach administracyjno-ewangelizacyjnych Kościoła w Polsce 159 1.3. Zakres tematyczny instytucji kurialnych – segregacja pozioma wśród świeckich 162 1.4. Kobiety świeckie i świeccy mężczyźni na pozycjach formalnej władzy w organizacjach kościelnych w Polsce 165 1.5. Kontekst kulturowy a upłciowienie pozycji 167 2. Świeckie kobiety i świeccy mężczyźni jako pracownicy kościelni – charakterystyka badanych 174 2.1. Reguły zatrudnienia 174 2.2. Kościół jako miejsce pracy – generalna ocena sytuacji 180 Rozdział 7. Wokół normy i nienormy płciowej. Domeny, praktyki, wzory kobiecości i męskości w świetle materiału empirycznego 183 1. Domeny kulturowe kobiecości i męskości 185 1.1. Esencjalizacja i naturalizacja kobiecości i męskości 189 1.2. Kobiecość i męskość w relacjach władzy i pracy 196 1.3. Kobiecość i męskość w ucieleśnieniu 201 2. Poza normą kobiecości i męskości. Praktyki dyskursywne i reprodukowanie wyobrażeń płciowych 203 2.1. (Samo)wykluczanie kobiecości z porządków władzy i pracy. Dystansowanie od esencji kobiecości 205 2.2. Wykluczanie ze stanowisk kościelnych – dystansowanie od kobiecości (i męskości) w porządku kościelnych struktur 208 2.3. Kobiecość w dominacji jako nienormatywność – dystansowanie się od niestereotypowej kobiecości 212 2.4. Dystansowanie się od feministek i feminizmu 215 2.5. Męskość marginalna – dystansowanie się od nienormatywnych praktyk męskich 217 3. Kobiecość normatywna, męskość hegemoniczna i jej uwiarygodnienie 221 Rozdział 8. Między wyobrażeniem a doświadczeniem kobiecości i męskości świeckich kobiet i mężczyzn w Kościele 225 1. Podział pracy w Kościele rzymskokatolickim a wzory kobiecości i męskości w doświadczeniu świeckich kobiet i świeckich mężczyzn 227 1.1. Praca biurowa jako praktyka normatywnej kobiecości 227 1.2. Praca specjalistek i specjalistów kurialnych – sprzeczności i napięcia w obrębie wzorów kobiecości i męskości 232 1.3. Praca dyrektorek i kierowniczek kurialnych, macierzyństwo a wzór normatywnej kobiecości 239 2. Męskość, kobiecość a władza w strukturach organizacji kościelnych 241 2.1. Władza, męskość i kobiecość w doświadczeniu świeckich kobiet i mężczyzn 243 2.2. Zarobki świeckich w organizacjach kościelnych a praktyki normatywnej i hegemonicznej męskości 248 3. Ucieleśnienie w doświadczeniu kobiet a wzory normatywnej kobiecości 254 4. Sfera symboliczna Kościoła rzymskokatolickiego w doświadczeniu badanych jako nośnik kobiecości i męskości 258 Rozdział 9. Kobiecość i męskość (zre)produkowana. Strategie radzenia sobie ze sprzecznościami wzorów płciowych jako praktyki reprodukujące gender 265 1. Strategie genderowe jako praktyki społeczne. Przegląd literatury przedmiotu 267 2. Wokół sprzeczności – strategie radzenia sobie z nimi jako reprodukowanie wzorów płciowych 272 2.1. Hegemoniczny pakt – alternatywne drogi do męskiej dominacji 273 2.2. Praca zawodowa jako praktyki rodzinne – w stronę normatywnej kobiecości 277 2.3. Wycofanie – praca w Kościele jako etap w drodze do męskości 280 2.4. W poszukiwaniu legitymizacji – sakralizacja sprzeczności jako praktyka reprodukowania status quo 284 2.5. Enklawy kobiecości w pracy w kuriach diecezjalnych 288 2.6. W stronę konstruowania pozytywnej nienormy 290 Zakończenie 292 Aneks (wybrane mapy instytucji diecezjalnych) 301 Bibliografia 311 Spis rozmówców i rozmówczyń 334 Indeks nazwisk 336