Wykłady z pedagogiki ogólnej, t. 3: Logos edukacji

Niniejsza książka to wynik realizacji jednego z punktów szerszego planu, polega­jącego na zastosowaniu perspektywy antropologicznej w definiowaniu i rozstrzy­ganiu światopoglądowych problemów pedagogiki. Zawiera ona charakterystykę pedagogicznego poznania i wiedzy na szerszym tle procesów informacyjnych, leżących u podstaw narodzin, funkcjonowania i rozwoju ładu edukacyjnego. Swym podtytułem praca nawiązuje do jednego z rozdziałów (Pedagogika jako logos edukacji) pierwszego tomu obecnego cyklu Wykładów, w którym idee tu rozwijane zostały po raz pierwszy przedstawione w swej wstępnej, a zarazem elementarnej postaci. W sensie dydaktycznym prezentowana książka dotyczy spraw, które w syste­mie kształcenia wyższego pedagogów (na UMK) zajmują miejsce pośrednie mię­dzy „Wprowadzeniem do pedagogiki" a „Metodologią badań pedagogicznych". Znaczenie terminu „logos" jest najczęściej objaśniane za pomocą takich po­jęć, jak: „słowo", „mowa", „rozum", „nauka", „myślenie". Sens nadrzędny w sto­sunku do tych znaczeń ma jednak interpretacja, zgodnie z którą „logos" to duch, dusza, czynnik ożywiający martwą materię, siła tłumacząca szczególny status i własności tworów ożywionych. W takim właśnie - ogólnym - znaczeniu, z jego licznymi pochodnymi, słowo „logos" jest stosowane w niniejszej książce. „Duchem" systemu edukacyjnego jest zachodzący w nim „metabolizm infor­macyjny". To on ostatecznie „odpowiada" za to, że systemy edukacyjne (mikro lub makro) charakteryzuj ą się własnościami typowymi dla „ożywionych" skład­ników rzeczywistości kulturowej: - są wyodrębnione z otoczenia - całkowicie lub częściowo, trwale lub przej­ściowo; mają status bytu całościowego, w sensie strukturalnym czy funkcjonalnym, - zorganizowanego, posiadającego własną strukturę, samoregulującego się; realizują przypisane im (z racji zajmowanego miejsca i roli w kulturze) funkcje, misje czy cele - ukryte lub jawne, zakładane lub artykułowane; - utrzymują w czasie swą strukturę, organizację; przeciwdziałają entropii; - przystosowują swą strukturę i zachowanie do warunków środowiskowych; podlegają rozwojowi.