Konstruowanie wiedzy geograficznej w klasach gimnazjalnych Możliwości i zaniedbania

Edukacja jest powiązana ze zjawiskami kulturowymi, społecznymi, politycznymi, ekonomicznymi. Czas zmian politycznych w latach dziewięćdziesiątych wywołał też rewolucję w systemie oświaty. Do tej pory toczą się dyskusje nad kierunkiem reformy, nad kształtem podstawy programowej, wynikające z przeobrażeń w pojmowaniu istoty problemu i pluralizmu ujęć zagadnienia oraz dowodzące, jak wiele jest ideologii edukacyjnych.

W literaturze dotyczącej edukacji geograficznej w gimnazjum przedstawia się raczej przypadkowe aspekty kształcenia geograficznego, głównie dotyczące treści kształcenia oraz metod i technik stosowanych na lekcjach, wyrażanych w formie wskazań, postulatów i zaleceń aplikacyjnych. Mało jest badań nad „codziennością” lekcji geografii i refleksji na temat charakteru wiedzy, którą one z sobą niosą. Niniejsze badania mają na celu, choć częściowe wypełnienie tej luki.

Dwa pierwsze rozdziały pracy dotyczą ujęć teoretycznych edukacji. Na ich tle w następnym rozdziale zostały ukazane aspekty dydaktyczne geografii w szkole. W rozdziale trzecim zawarto wyjaśnienia i uzasadnienia podjętej strategii badawczej, zmierzającej do odpowiedzi na postawione pytania:

1. W jaki sposób konstruowana jest wiedza geograficzna na lekcjach w gimnazjum?

2. Jaka jest rola poznawcza i koncepcyjna ucznia i nauczyciela w procesie uczenia się geografii?

3. Jakie teorie dydaktyczne i ideologie wychowania (uświadamiane lub nie) leżą u podstaw kształcenia geograficznego w gimnazjum?

Po przedstawieniu założeń teoretycznych w kolejnych rozdziałach przedstawiono losy edukacji geograficznej w szkole. Autorka zaczęła od analizy programów, podręczników i innych materiałów metodycznych, starając się dociec na ich podstawie, ku jakiej edukacji kierują one ucznia i nauczyciela. Następne rozdziały dotyczą już tego, co dzieje się na lekcjach geografii w klasach gimnazjalnych. Przeprowadzono analizę z różnych perspektyw: odnoszących się do charakteru wiedzy geograficznej w gimnazjum, komunikowania się na lekcjach geografii i strategii nauczania na obserwowanych lekcjach. Badanie umożliwiło wyciągnięcie wniosków dotyczących zaniedbań i możliwości konstruowania wiedzy geograficznej w gimnazjum.