Kultura literacka absolwentów szkół średnich u schyłku XX wieku

Intencją niniejszej książki jest próba określenia drogą badań empirycznych typu i poziomu kultury literackiej absolwentów szkół średnich. Przedstawia ona informacje niezbędne do postawienia diagnozy na temat tego, czy w wyniku szkolnej edukacji polonistycznej i pozaszkolnych doświadczeń literackich absolwent szkoły średniej zostaje wyposażony w kompetencje literackie umożliwiające mu efektywne i wszechstronne korzystanie z rożnych form przekazu literackiego. Publikacja zmierza do sformułowania zasad postępowania dydaktycznego w szkołach, aby skutecznie organizować kształcenie literackie, jak również do konstrukcji systemu wskazań dla polityki państwa dotyczących uprzystępniania i upowszechniania literatury. Nie należy jednak celów badań nad kulturą literacką wybranej populacji zawężać tylko do wskazania rezultatów szkolnej i pozaszkolnej edukacji literackiej o charakterze pragmatyczno-instrumentalnym i ograniczyć się do odpowiedzi na pytania, w jakim stopniu młodzież została przygotowana do odbioru literatury, do wyboru jej treści i formy, oraz czy zdobyła odpowiednie sprawności i umiejętności recepcyjne pozwalające na swobodne obcowanie z tekstami literackimi. Warto również wiedzieć, jakie są wyniki kształcenia i samokształcenia literackiego w wymiarze podmiotowym (aksjologicznym), który wiąże się z udziałem literatury w rozwoju osobowości, jej miejscem w hierarchii innych wartości kulturalnych, w realizacji określonych potrzeb autotelicznych, gdy już nie istnieje opieka ze strony szkoły, a kontakt z literaturą ma charakter dobrowolny. W książce wykorzystano dostępne materiały porównawcze, które pozwoliły na uogólnienie wniosków, a także na ukazanie pewnej dynamiki uczestnictwa badanych osób w kulturze literackiej. Z tych względów publikacja nabiera charakteru bardziej ogólnego, o szerszym zasięgu czasowo-przestrzennym. Publikacja pod względem kompozycyjnym składa się z sześciu rozdziałów oraz z zakończenia w formie wniosków i refleksji. Przedmiotem rozdziału pierwszego są teoretyczno-metodologiczne zagadnienia związane z problematyką badań. Określono w nim podstawowe pojęcia i kategorie teoretyczne potrzebne do analizy i interpretacji materiału empirycznego, sprecyzowano ogólne założenia, problemy i techniki badawcze oraz scharakteryzowano badaną zbiorowość. W rozdziale drugim przedstawiono obraz kontaktów literackich młodzieży, ich zakres i częstotliwość, koncentrując się na czytelnictwie jako podstawowej formie aktywności literackiej. Rozdział trzeci w całości poświęcono procesowi recepcji (odbioru) prozy. Na przykładzie powieści Proces Franza Kafki i Plaża nad Styksem Wojciecha Żukrowskiego przeanalizowano typ i poziom odbioru dwóch utworów o rożnych konwencjach literackich. Czwarty rozdział dotyczy recepcji współczesnej poezji, a piąty koncentruje się na wiedzy literackiej jako głównym składniku kompetencji literackich oraz na niektórych umiejętnościach teoretycznoliterackich. W rozdziale szóstym dokonano próby kompleksowego ujęcia poziomu kultury literackiej i kompetencji literackich oraz globalnej konfrontacji tych dwóch aspektów zachowań literackich w celu ukazania ewentualnego związku między nimi. Zakończenie pracy uzupełnia rejestr rożnych implikacji natury dydaktycznej i ogólnokulturowej wynikających z przeprowadzonych badań.