Nauczanie i uczenie się języków obcych młodzieży z dysleksją

Celem niniejszej monografii jest naukowa diagnoza obejmująca oszacowanie warunków i perspektyw nauczania i uczenia się języków obcych młodzieży z dysleksją, ze szczególnym uwzględnieniem zasad dydaktyki autonomizującej. Dotychczasowe ustalenia naukowe w tym obszarze są niewystarczające, a zgromadzone dane wymagają usystematyzowania odpowiednio do obecnego polskiego kontekstu edukacyjnego. Rozważania prowadzone są poprzez analizę dotychczasowych ustaleń w tym zakresie (propozycje teoretyczno-analityczne zawarte w rozdziale pierwszym, drugim i trzecim) oraz dyskusję badań własnych zaprezentowanych w rozdziale czwartym.


Rozdział pierwszy przedstawia stan badań dotyczący kształcenia językowego młodzieży z dysleksją rozwojową. Wprowadzeniem do niego jest analiza pojęcia i znaczenia dysleksji w procesie nauczania i uczenia się języków obcych – część ta ma charakter przeglądowy, gdyż taka właśnie perspektywa pozwala na dokonanie konfrontacji poglądów pomiędzy powszechnie funkcjonującym myśleniem o dysleksji w kategorii deficytu poznawczego a postrzeganiem tego zagadnienia jako przejawu różnic indywidualnych. Następnie omawiane są cechy charakterystyczne grupy wiekowej młodzież w kontekście ich wpływu na proces nauczania i uczenia się języków obcych oraz specyficzne trudności młodzieży z dysleksją, które mogą się przejawiać w sferze poznawczej, językowej, emocjonalnej i społecznej. Przedstawiona też została problematyka mocnych stron i zdolności uczniów z dysleksją. W ostatnim podrozdziale analizie poddawane są uwarunkowania kształcenia językowego uczniów z dysleksją, obejmujące kontekst europejski oraz prawodawstwo polskie, a także realizacja wsparcia uczniów z dysleksją w polskim systemie edukacyjnym, z uwzględnieniem roli poradnictwa psychologiczno-pedagogicznego.


Rozdział drugi poświęcony jest zagadnieniu indywidualizacji nauczania języków obcych młodzieży z dysleksją, jej istocie oraz możliwościom realizacji. Punktem wyjścia do rozważań na ten temat stały się specjalne potrzeby edukacyjne omawiane w kontekście różnic indywidualnych między ludźmi, z perspektywy edukacji włączającej. Następnie prowadzone są rozważania na temat rozumienia indywidualizacji nauczania języków obcych oraz jej realizacji w polskiej rzeczywistości edukacyjnej. Cel analizy stanowi stwierdzenie, jak postulat indywidualizacji procesu nauczania realizowany jest w kształceniu instytucjonalnym w Polsce, jaki jest aktualny stan prawny dotyczący nauczania języków obcych w tym zakresie oraz jak wygląda rzeczywista organizacja indywidualnego wsparcia uczniów z dysleksją w szkole i klasie. Ponieważ przepisy prawa oświatowego wyraźnie akcentują konieczność uwzględniania indywidualności uczącego się oraz obligują nauczycieli, a więc i nauczycieli języków obcych, do dostosowywania procesu dydaktycznego do jego potrzeb i możliwości, za istotne uznano także przeprowadzenie analizy tego, jak indywidualizację procesu nauczania rozumieją nauczyciele języków obcych, jakie działania w tym zakresie podejmują, jak identyfikują specjalne potrzeby uczniów. Celem ostatniego podrozdziału jest ukazanie dydaktycznych aspektów nauczania języków obcych młodzieży z dysleksją. Analizie podlegają takie zagadnienia, jak: wybór języka obcego w toku szkolnej edukacji oraz różnicowanie dydaktyczne, omawiane w sferze celów, treści, sferze metodyczno-organizacyjnej oraz środków dydaktycznych. Szczególną uwagę poświęcono – przedstawionej w ostatnim podrozdziale – specyfice oceniania młodzieży z dysleksją.