Poeta-Nauczyciel(ka)-Dziecko. Twórczość dla dzieci Juliana Tuwima i Jana Brzechwy w zmieniającej się rzeczywistości przedszkolnej

Wprowadzenie 9
Rozdział 1. W poszukiwaniu źródeł twórczości dla dzieci Juliana Tuwima i Jana Brzechwy 13
1.1. Wybrane fakty z biografii Juliana Tuwima 17
1.1.1. Wspomnienia dzieciństwa i domu rodzinnego 18
1.1.2. Dziecięcość Tuwima – wybrane kwestie 26
1.1.3. Dżońcio – literacka inspiracja 31
1.1.4. Wiersze dla dzieci w Elementarzu Mariana Falskiego 34
1.1.5. Twórczość dla najmłodszych i ich odbiór w środowisku pedagogów 39
1.1.6. Późniejsze wznowienia wierszy dla dzieci i ich społeczny odbiór 48
1.1.7. Ewa – adresatka „ostatniego” dziecięcego wiersza 52
1.2. Wybrane fakty z biografii Jana Brzechwy 57
1.2.1. Dzieciństwo i dom rodzinny 58
1.2.2. Debiut Brzechwy jako autora dla dzieci 60
1.2.3. Lata wojenne – twórczość dla młodych czytelników 65
1.2.4. Lata powojenne – obfitość utworów dla dzieci 68
1.2.5. Spotkania Brzechwy z młodymi czytelnikami 83
1.2.6. Pożegnanie z poetą 88
1.3. Podsumowanie 89
Rozdział 2. Utwory Tuwima i Brzechwy w zmieniającej się rzeczywistości 91
2.1. Różnice pokoleniowe jako czynnik determinujący interpretację utworu literackiego 94
2.2. Język jako odzwierciedlenie doświadczeń kolejnych pokoleń 101
2.2.1. Utwory Brzechwy i Tuwima w procesie transmisji językowej 104
2.3. Nowatorstwo, uniwersalność, przemijalność utworów Brzechwy i Tuwima 108
2.3.1. Nowatorstwo utworów Brzechwy i Tuwima 108
2.3.2. Uniwersalność utworów Tuwima i Brzechwy 111
2.3.3. Utwory Brzechwy i Tuwima wobec zmian w rzeczywistości społecznej 116
2.4. Upośrednianie jako tworzenie strefy najbliższego rozwoju w kontakcie dziecka z utworem literackim 128
2.4.1. Dorosły jako pośrednik w relacji dziecko – utwór literacki 129
2.5. Podsumowanie 137
Rozdział 3. Dzieci są kompetentne – utwory Jana Brzechwy i Juliana Tuwima w perspektywie potencjału rozwojowego dzieci przedszkolnych 139
3.1. Proces akceleracji rozwoju dziecka jako rezultat społecznego wsparcia 141
3.2. Dzieci są sprawcze 145
3.3. Dzieci są twórcze 150
3.4. Dzieci bawią się słowami 153
3.5. Dzieci mają poczucie humoru 158
3.6. Dzieci zastanawiają się nad światem i sobą w świecie 162
3.7. Dzieci potrzebują norm i reguł 167
3.8. Podsumowanie 172
Rozdział 4. Utwory Brzechwy i Tuwima w zmieniającej się rzeczywistości przedszkolnej w świetle materiałów z czasopisma „Wychowanie w Przedszkolu” 173
4.1. Utwory Brzechwy i Tuwima w perspektywie zmieniających się założeń programowych edukacji przedszkolnej 174
4.2. Strategie upośredniania dzieciom utworów Jana Brzechwy i Juliana Tuwima – propozycje nauczycielek w czasopiśmie „Wychowanie w Przedszkolu” 191
4.2.1. Czytanie/recytowanie jako podstawowa forma upośredniania utworu 195
4.2.2. Od słuchania utworu do zabawy 196
4.2.3. Od słuchania utworu do swobodnej ekspresji dzieci 198
4.2.4. Od czytania do eksperymentowania 200
4.2.5. Czytanie/recytowanie luźno powiązane z innymi celami edukacyjnymi 201
4.2.6. Czytanie dziecku jako sposób porządkowania jego doświadczeń i przeżyć 203
4.2.7. Dzielenie się doświadczeniem jako sposób zainteresowania dzieci utworem literackim 206
4.3. Pułapki w pracy z utworami literackimi na przykładzie wierszy Brzechwy i Tuwima 207
4.3.1. Pułapka pierwsza – ignorowanie faktów 208
4.3.2. Pułapka druga – infantylizacja 209
4.3.3. Pułapka trzecia – instruktażowość 213
4.3.4. Pułapka czwarta – utrwalanie stereotypów 215
4.3.4. Podsumowanie 218
Zakończenie 220
Bibliografia 222
Aneks 238
1. Mniej znane utwory Jana Brzechwy – wybór 238
2. Mniej znane utwory Juliana Tuwima 246
Poet – Teacher – Child. Works for Children by Julian Tuwim and Jan Brzechwa in the Changing Pre-school Reality. Summary 249
Adam Mickiewicz