Być dziewczyną - być chłopakiem i przetrwać. Płeć i przemoc w szkole w narracjach młodzieży

Przemoc ze względu na płeć (gender-based violence, GBV) jest rozumiana jako przemoc motywowana stereotypami i uprzedzeniami związanymi z płcią, a zatem wynikająca z normatywnych oczekiwań związanych z kobiecością i męskością dominujących w danym społeczeństwie i kulturze oraz z nierównych relacji władzy między płciami. Rówieśnicza przemoc ze względu na płeć, w tym o charakterze seksualnym staje się problemem już na początku okresu dojrzewania i ma poważne konsekwencje na poziomie indywidulanym, relacyjnym oraz atmosfery i kultury całej szkoły. Celem zaprezentowanych badań było określenie form, skali i specyfiki tego „ukrytego” zjawiska oraz próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób kulturowe definicje kobiecości i męskości, różne oczekiwania, podwójne standardy oceniania wpływają na szkolne życie i relacje nastolatków.

Zgodnie z deklaracjami uczniów i uczennic przemocy ze względu na płeć często doświadcza w szkole ponad połowa z nich. Najczęściej jest to przemoc werbalna, obraźliwe komentarze i gesty, naruszanie przestrzeni intymnej, fizyczny atak oraz propagowanie materiałów wizualnych o seksualnym charakterze. Mimo publicznego charakteru krzywdzących sytuacji, uczniowie i uczennice maja trudnosć z uzyskaniem adekwatnej pomocy ze strony rówieśników i dorosłych. Przemoc ze względu na płeć jest często ignorowana lub akceptowana jako norma zachowań w relacjach chłopców i dziewcząt.

Problem ten nie był dotąd w Polsce przedmiotem szerszych badań. Zaprezentowane tu dane, narracje młodzieży oraz merytoryczny głos w dyskusji na temat dysfunkcji i stabuizownych problemów w szkołach, dotyczących seksizmu, homofobii, innych form dyskryminacji oraz równości i różnorodności społecznej z pewnością zainteresują wszystkie osoby pracujące z młodymi ludźmi. Być może staną się inspiracją do zrewidowania własnych przekonań, krytycznej refleksji oraz zmian w praktyce edukacyjnej.