Satyry

Krzysztof Opaliński (1609-1655) wraz z młodszym bratem Łukaszem należał do najważniejszych i najbardziej wpływowych polityków Rzeczypospolitej za panowania Władysława IV i Jana Kazimierza. Jako wojewoda poznański podpisał akt poddania się Wielkopolski królowi szwedzkiemu pod Ujściem w 1655 i już po śmierci zyskał miano zdrajcy. Jako literat zasłynął przede wszystkim Satyrami, wydanymi po raz pierwszy w Lesznie w 1650 i później wielokrotnie wznawianymi. Opaliński, gruntownie wykształcony Europejczyk (studiował m.in. w Lowanium, Orleanie i Padwie), znający kilka języków mecenas i koneser sztuki, a przede wszystkim wyborny poeta, stworzył arcydzieło tego gatunku.

Autor Satyr posłużył się elegancką i plastyczną polszczyzną, nie unikając wyrażeń potocznych i zapożyczeń z innych języków, głównie z łaciny. Nawiązywał w ten sposób do bogactwa literatury rzymskiej i nowołacińskiej, zwłaszcza do tak mocno obecnych w niej wątków neostoickich. Niezwykłym eksperymentem formalnym było użycie przez Opalińskiego wiersza białego – po raz pierwszy na taką skalę w literaturze polskiej. Autor przyglądał się stanowi państwa i społeczeństwa, a jego złośliwe i trzeźwe, choć nieraz drastyczne oceny odznaczają się zdumiewającą nawet po trzech wiekach precyzją i ponadczasowością.