SKOK W NIEZNANE Procesy modernizacyjne, architektura i polityki przestrzenne w Kaliszu początków XX wieku

Spis treści
Nota od Autora, podziękowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Rozdział pierwszy – Zaprzeszłe horoskopy wielkiego jutra:
Kalisz u początków XX wieku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.1. Noce i dnie kaliskiej miejskości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
1.2. Wprowadzenie ogólnohistoryczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
1.3. Zaprzeszłe horoskopy: sytuacja historyczna i struktura opracowania . . . . . 18
Rozdział drugi – Rozwój Kalisza w erze rosnących antagonizmów:
rewolucje miejskie (1903–1911) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.1. Rewolucja 1905–1907: kontestacja dotychczasowego porządku
i alternatywne formy kaliskiej sfery publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
2.2. Ankieta miejska 1905 roku: samorząd jako oczekiwana przez warstwy
średnie rewolucja polityczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
2.3. Rewolucje przestrzenne: „Wielki Kalisz” i planowanie urbanistyczne . . . . . 45
2.3.1. Połączenie transgraniczne i problem kierunków
rozwojowych Kalisza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
2.3.2. Inicjatywa planistyczna magistratu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
2.3.3. Projekt urbanistyczny z 1906 roku: papierowy 300-tysięcznik . . . . . 61
2.3.4. „Plan tułał się po różnych kancelariach” . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
2.4. „Wydano prawie wszystkie pieniądze miasta” . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
2.5. Inne przedsięwzięcia magistratu oraz inwestycje ze środków rządowych . . . 117
2.6. Społeczne polityki miejskie: pozarządowe inicjatywy modernizacyjne . . . . 124
2.6.1. Miasto „karkołomnych ulic”: magistrat na celowniku krytyki . . . . . 124
2.6.2. Higieniści wobec bolączek Kalisza: modernizacja społeczna
i jej wzorce architektoniczno-urbanistyczne . . . . . . . . . . . . . . . 129
2.6.3. Rozwój dyskursu urbanistycznego w Kaliszu a problem
samorządu miejskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147
2.7. Podsumowanie: upadek „dobrego miasta”? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
Rozdział trzeci – Ostatnie próby nowego otwarcia w kierowaniu szybkim
rozwojem miasta (1911–1914) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
3.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
3.2. Raporty otwarcia: przejęcie władzy przez Bronisława Bukowińskiego
i Zjazd Higienistów w Kaliszu (8–10 września 1911) . . . . . . . . . . . . . . . 168
4 Spis treści
3.3. Nierówny bilans zysków i strat: modernizacja i rozbudowa
infrastruktury komunalnej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
3.4. Próby nowego otwarcia w dziedzinie budynków szkolnych i szpitalnych . . . 203
3.5. Nowa architektura publiczna Kalisza w dobie konfesjonalizacji polityki
i nacjonalizmu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
3.5.1. „Świątynia pracy rzemieślnika kaliskiego” . . . . . . . . . . . . . . . . 211
3.5.2. „Oto oddajemy do użytku pałac nauki” . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
3.5.3. „Gmach użyteczności publicznej mający dla przyszłych pokoleń
być wzorowem świadectwem rozwoju naszego budownictwa,
rzemiosł i sztuki stosowanej” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 227
3.6. „Wczasy Kaliskie”: obrazy z czasów transformacji . . . . . . . . . . . . . . . 239
3.7. Podsumowanie: Kalisz w procesach urbanistycznej przemiany . . . . . . . .243
Zakończenie: spuścizna wielkiej transformacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249
English summary – A leap into the unknown. Processes of modernization,
architecture and spatial politics in Kalisz in the 1900s . . . . . . . . . . . . . . . . 261
Aneks – Budżety i kapitały Kalisza na przełomie XIX–XX wieku –
wyciąg tabelaryczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .263
Sfera społeczna Kalisza przełomu wieków: wybrane instytucje i stowarzyszenia,
aktorzy, sieci powiązań . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267
Dodatek bibliograficzny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321