Syberyjska korespondencja zesłańców postyczniowych (1864-1866) „Po drodze życia wstąpić przed śmiercią do Polski”

Prezentowane opracowanie stanowi trzeci tom z serii wydawniczej: „Polacy – Syberia. XVIII-XIX wiek”. W 2015 roku ukazał się pierwszy tom: Polak w carskim mundurze. Wspomnienia Aleksandra Skolimowskiego 1817-1895, w opracowaniu Wiesława Cabana i Jerzego Szczepańskiego, a w roku 2017 Kościół katolicki na Syberii Zachodniej w XIX i początkach XX wieku (szkice historyczne, materiały, dokumenty), w opracowaniu Wiesława Cabana, Jacka Legiecia i Wasilija Chaniewicza. W badaniach nad syberyjskimi losami zesłańców postyczniowych znacznie częściej odwołujemy się do literatury pamiętnikarskiej, niż do spuścizny epistolarnej. Listy jako szczególna pamiątka przechowywane były przez rodziny zesłańców pieczołowicie stosunkowo krótko. Do naszych czasów dotrwały głównie listy, które zostały przekazane przez rodziny, jako darowizna, do bibliotek lub archiwów. Listy zesłańców postyczniowych do dziś przechowywane są też w rosyjskich bibliotekach i archiwach – zarówno centralnych jak i syberyjskich – nie trafiły tam one jako darowizny, lecz zostały zarekwirowane zesłańcom przez carską żandarmerię. Skonfiskowaną korespondencję można znaleźć w Państwowym Archiwum Rosyjskiej Federacji, można też natrafić na nią w archiwach Tomska, Tobolska i Omska. Tym sposobem zachowała się korespondencja prowadzona przez Michała Żabę – szlachcica z guberni wileńskiej, absolwenta Wydziału Medycznego Uniwersytetu Moskiewskiego, który z chwilą wybuchu powstania pospieszył na pole walki. W publikacji opublikowano zachowaną korespondencję Michała Żaby oraz Edwarda Radwańskiego – współzałożycieli w czasie zsyłki w Kurganie kółka wzajemnej pomocy, określanego przez władze carskie jako Towarzystwo Pomocy Wzajemnej. Listy Michała Żaby adresowane były do rodziców i brata pozostałych na Wileńszczyźnie, jak i do krewnych i kolegów, którzy również znaleźli się na Syberii. Opublikowano też listy, otrzymywane przez Michała Żabę. Korespondencja Radwańskiego jest znacznie mniejsza, obejmuje listy do żony i od żony z lat 1864-1866, od bliżej nie poznanego Kaliksta oraz pojedyncze listy od różnych bliskich i znajomych z rodzinnych stron i od znajdujących się na syberyjskim zesłaniu. Publikacja pogłębia wiedzę na temat losów i życia zesłańców postyczniowych, zainteresuje nie tylko historyków zajmujących się pracą badawczą, ale również czytelników niezwiązanych naukowo z historią.