Pamięć imperiów w Europie Wschodniej. Teoretyczne konteksty i porównania

XX-wieczne totalitaryzmy i starsze od nich, częściowo nakładające się na nie dziedzictwo imperialne (a także dziedzictwo ruchów antyimperialnych) stanowią fascynujące tworzywo zbiorowej pamięci w całej Europie Wschodniej, na jej „skrwawionych ziemiach”. W nawiązaniu do aktualnych metodologicznych debat wokół tej problematyki, z intencją wypełniania wciąż istniejących „białych plam” na mapie studiów nad wschodnioeuropejską pamięcią wyniknął pomysł tego tomu. Spotykają się w tej książce teksty, które ukazać mają ową różnorodność doświadczeń historycznych w Europie Wschodniej łączących się z imperialną przeszłością. Od analizy fenomenu pamięci dominującego imperium (w tym przypadku rosyjskiego), poprzez nie mniej ciekawe zjawisko tworzenia pamięci zbiorowej etniczno-kulturowej peryferii (w tym przypadku Kałmuków), odradzania po 1918 roku, w warunkach II Rzeczypospolitej, pamięci Polski jako imperium, aż po katalogi współczesnych „miejsc pamięci” na Białorusi i w krajach nadbałtyckich (oraz studium prowadzonej wobec tych krajów ofensywnej „polityki pamięci” przez Rosję Putina), a wreszcie – odrębną, fascynującą historię pamięci środowisk anarchistycznych w Polsce i Rosji; to jest podstawowy zakres tematyczny tego tomu. Autorzy mają nadzieję, że pomaga on z nowych perspektyw zobaczyć Europę Wschodnią, nasze – kształtujące się w niej – pamięci zbiorowe i nasze tożsamości, dla których wciąż istotne pozostają imperialne wyzwania.