Niniejsza praca zbiorowa jest czwartą z cyklu poświęconego relacjom Ukraińców z sąsiednimi narodami. Tom pierwszy ukazał się w 2020 roku1, drugi – w 20212, trzeci – w 2023 roku. Wszystkie tomy zostały wydane wspólnie przez Ukraińskie Towarzystwo Historyczne w Polsce (UTHwP) oraz Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku. Inicjatywa opracowania cyklu prac zbiorowych poświęconych relacjom Ukraińców z sąsiadami narodziła się w środowisku historyków zrzeszonych w UTHwP. Wiedzą oni dobrze to, jak silny wpływ na relacje między sąsiednimi narodami wywiera przeszłość historyczna. Dobre relacje międzynarodowe wymagają więc rzetelnego dialogu historycznego. Jest on jednak bardzo trudny, ponieważ dotyczy przeszłości, często tragicznej, której w żaden sposób zmienić już nie można. Przykładów nie brakuje. [...]
Niniejsza praca zbiorowa zawiera 30 artykułów opracowanych przez naukowców z Polski, Ukrainy i Czech. Najwięcej artykułów zostało poświęconych relacjom ukraińsko-polskim. Ich zakres chronologiczny obejmuje okres do roku 1918, czasy II Rzeczypospolitej, trudne lata 1939–1947 oraz wzajemne relacje po 1947 roku. W artykułach opublikowanych w niniejszej pracy zbiorowej zostały również ukazane wybrane zagadnienia dotyczące relacji ukraińsko-słowacko-czeskich, ukraińsko-rumuńskich, ukraińsko-rosyjskich, ukraińsko-węgierskich i ukraińsko-żydowskich. Wyodrębniono także podrozdział poświęcony relacjom międzykulturowym, które wykraczają poza zakres stosunków między dwoma konkretnymi narodami, lecz są częścią większego procesu kulturowego.(Fragment Wstępu)
Wstęp 9
RELACJE UKRAIŃSKO-POLSKIE DO ROKU 1918
Olga Gaidai, Warunki bytowe i higiena na prawobrzeżnej Ukrainie w świetle poglądów epidemiologicznych doktora Franza Karla Heintza 17
Ольга Ковалевська, Портрети Плятерів у контексті міждисциплінарних досліджень науковців Латвії, Польщі та України [Portrety rodu Platerów w świetle badań interdyscyplinarnych naukowców z Łotwy, Polski oraz Ukrainy] 28
Наталія Мисак, Імперія vs нація: вплив громадянського і національного виховання на формування національної ідентичності галицької молоді наприкінці ХІХ – на початку ХХ століття [Imperium vs naród: wpływ wychowania państwowego i narodowego na kształtowanie się tożsamości narodowej młodzieży galicyjskiej na przełomie XIX–XX wieku] 39
Ольга Морозова, Віра Ігнатіївна Ґедройць (1870–1932) – представниця відомого княжого литовського роду Ґедройців [Wira Ihnatijiwna Giedroyc (1870–1932) – przedstawicielka znanego litewskiego rodu książęcego Giedroyciów] 59
Олена Синявська, Місце Хроніки Яна Длуґоша в історіографічних дискусіях щодо віку Одеси [Znaczenie Kroniki Jana Długosza w dyskusjach historyków na temat wieku Odessy] 82
Tadeusz Srogosz, Rzeź humańska w 1768 roku w historiografii ukraińskiej i polskiej 92
RELACJE UKRAIŃSKO-POLSKIE W LATACH 1918–1939
Witold Bobryk, Na pograniczu trzech światów. Ludność greckokatolicka i prawosławna na terenie powiatów hrubieszowskiego, sokalskiego i włodzimierskiego w świetle spisu powszechnego z 1921 roku 107
Микола Кучерепа, Волиняни в боротьбі за українізацію Православної церкви 1921–1939 років [Walka o ukrainizację Cerkwi prawosławnej na Wołyniu w latach 1921–1939] 122
Інна Нерода, Парцеляція земель Автокефальної Православної церкви в Польщі у 1920–1930-их роках [Parcelacja majątków Cerkwi prawosławnej w Polsce w latach dwudziestych i trzydziestych XX wieku] 138
Євген Сінкевич, Польська національна меншина в УСРР під час політики «коренізації» (1921–1929) [Polska mniejszość narodowa w Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej w okresie polityki „ukorzenienia” w latach 1921–1929] 148
RELACJE UKRAIŃSKO-POLSKIE W LATACH 1939–1947
Alina Bacic, Powstanie, struktura organizacyjna i uzbrojenie sotni UPA „Udarnyk”-3 pod dowództwem Wasyla Szyszkanyńca ps. „Bir” w latach 1945–1947 157
Bohdan Halczak, Prawo polskie w 1947 roku wobec akcji „Wisła” 171
Dawid Michalski, Prawo międzynarodowe wobec akcji „Wisła” 184
Jan Pisuliński, Militarne aspekty akcji „Wisła” 199
RELACJE UKRAIŃSKO-POLSKIE PO ROKU 1947
Hanna Hrehorowicz-Gaber, Współpraca polsko-ukraińska przeciwko działaniom wojennym w pracach dydaktycznych uczelni technicznych 217
Przemysław Mirosław Pazder, Wybrane osiągnięcia polskiej historiografii Hołodomoru w Ukrainie 229
Roman Drozd, Piotr Tyma, Pomniki jak źródło konfliktu między narodami – na przykładzie ukraińskich upamiętnień w Polsce po 1989 roku 242
RELACJE UKRAIŃSKO-ŻYDOWSKIE
Галина Боднар, Голокост у Львові в документації Львівської міської ради 1944‒1945 років [Holokaust we Lwowie w dokumentacji Rady Miejskiej Lwowa w latach 1944–1945] 263
RELACJE UKRAIŃSKO-SŁOWACKO-CZESKIE
Jan Rychlík, Przyłączenie Rusi Podkarpackiej (Zakarpackiej) do Republiki Czechosłowackiej (1918–1920) 285
Vlastimil Ondrák, Czechosłowacki wywiad i kontrwywiad wojskowy w akcjach przeciw Ukraińskiej Powstańczej Armii w latach 1945–1946 301
RELACJE UKRAIŃSKO-ROSYJSKIE
Сергій Адамович, Знищення російськими військами міста Маріуполь зі свідчень внутрішньо переміщених осіб та відкритих джерел [Zniszczenie miasta Mariupol przez wojska rosyjskie w świetle relacji świadków oraz innych dostępnych źródeł] 329
Юрій Макар, «Спеціальна військова операція» Російської Федерації проти України: причини і характер [„Specjalna operacja wojskowa” Federacji Rosyjskiej przeciwko Ukrainie: przyczyny i charakter] 343
Віталій Макар, До питання про біженців з України внаслідок повномасштабної агресії РФ [Zjawisko uchodźstwa z Ukrainy w następstwie agresji Federacji Rosyjskiej] 361
Вікторія Волошенко, Забезпечення українськомовного читання селян: стратегії українських інтелектуалів у протидії цензурній політиці Російської імперії (1876–1905) [Nauczanie ludności chłopskiej czytania w języku ukraińskim: strategie oporu inteligencji ukraińskiej przeciwko cenzorskiej polityce rosyjskiego Imperium w latach 1876–1905] 374
RELACJE UKRAIŃSKO-RUMUŃSKIE
Лілія Циганенко, Радянська політика «контрольованої міграції » у Південній Бессарабії та зміна етнічного складу населення регіону в 1940–1953 роках [Radziecka polityka „kontrolowanej migracji” w południowej Besarabii a zmiana struktury etnicznej regionu w latach 1940–1953] 393
Олександр Добржанський, Лідер румунських демократів Аурел Ончул і його взаємини з представниками українського національного руху на Буковині на початку ХХ століття [Lider rumuńskich demokratów Aurel Onciul i jego relacje z przywódcami ukraińskiego ruchu narodowego na Bukowinie na początku XX wieku] 404
Уляна Мoвна, Воскова свічка у похоронно-поминальному ритуальному комплексі українців Північної Молдови [Świeca woskowa w rytuale pogrzebowo-żałobnym Ukraińców w północnej Mołdawii] 419
RELACJE UKRAIŃSKO-WĘGIERSKIE
Володимир Піпаш, Формування слов’яно-русько-української ідентичності в «Історичному Закарпатті» (VI–XXI століття) [Kształtowanie się tożsamości słowiańsko-rusko-ukraińskiej na historycznym obszarze Zakarpacia od VI do XXI wieku] 433
RELACJE MIĘDZYKULTUROWE
Jakub Błachut, Riverfront – nabrzeże miejskie jako przestrzeń publiczna wysokiej jakości w strukturze miasta. Analiza pojęcia przestrzeni publicznej jako determinanty o wysokich walorach kompozycyjnych i estetycznych w obszarach zurbanizowanych. Wybrane przykłady w Polsce i Ukrainie w szerszym kontekście różnych przykładów ze świata 451
Alicja Hrehorowicz-Nowak, Kryteria atrakcyjności przestrzeni miejskiej na wybranych przykładach 462
Informacje o autorach 473
