Muszę się trzymać prawa... Kultura prawna w twórczości Juliusza Słowackiego

Studium zostało poświęcone funkcjonowaniu i przemianom tematu prawa w twórczości Juliusza Słowackiego. Autorka rekonstruuje zasób prawnego imaginarium poety oraz wskazuje, w jaki sposób zostało ono włączone w treść jego utworów literackich. Publikacja uwzględnia aspekty związane z życiem naukowym i zawodowym Juliusza Słowackiego. Ważną rolę w części analitycznej odgrywają filiacje między kulturą prawną a sarmatyzmem, inspiracje obcymi tradycjami prawnymi (angielską, rosyjską i spartańską) oraz analiza scen sądowych w dramatach.

Ograniczanie znaczenia tematu prawa w biografii twórczej Juliusza Słowackiego wyłącznie do niezgodnego z aspiracjami kierunku wykształcenia, który – jak sądzili niektórzy przywołani w tej książce interpretatorzy – znalazł niewielkie odzwierciedlenie w jego utworach, stanowi głębokie przeinaczenie. Prawo i kultura prawna uzupełniają oraz komponują się z innymi kluczowymi problemami podejmowanymi w dziele artystycznym Słowackiego: znaczeniem historii, przyszłością polityki, rozumieniem duchowości oraz odpowiedzialności moralnej. Źródłami jego twórczości, obok dobrze już rozpoznanych inspiracji literackich, były także doświadczenia osobiste związane z odmiennościami europejskich systemów prawnych, a także różnorodne lektury prawnicze.

Zaproponowane w książce komparatystyczne ujęcie prawa i literatury pozwoliło wskazać słabo dotychczas dostrzeżone konteksty interpretacyjne utworów poety oraz charakterystyczne cechy stosowanego przez niego dyskursu prawnego: specyficzny język (łączący terminologię profesjonalną z leksyką literacką); styl integrujący elementy tradycji literackiej z charakterystycznymi dla epoki formami wypowiedzi o prawie; bogaty i zróżnicowany zasób motywów czy wreszcie unikalny sposób kreacji bohaterów-prawników. Pojawiają się one już w twórczości młodzieńczej i towarzyszą Słowackiemu do ostatnich lat życia.

Szczególnie interesujące okazały się utwory, w których cechy te zyskały dodatkowe znaczenie po skonfrontowaniu ich z wrażliwością i estetyką romantyczną, jak stało się np. w przypadku lirycznego testamentu, czy też motywu procesu, wprowadzanego przez poetę do dramatów. Włączanie do utworów zagadnień prawnych wzbogacało świat przedstawiony, oddziałało na ich kompozycję i determinowało podejmowane w nich zagadnienia etyczne. Wreszcie inspiracje ustrojem Polski przedrozbiorowej oraz francuskiej monarchii konstytucyjnej okazały się jednymi z kluczowych komponentów zaproponowanej przez Słowackiego genezyjskiej koncepcji historiozoficznej.

Książka "„Muszę się trzymać prawa…”. Kultura prawna w twórczości Juliusza Słowackiego" to interesująca propozycja wykorzystania anglosaskiej tradycji badawczej z kręgu law and literature do badań nad twórczością Juliusza Słowackiego. O wartości przedstawionych efektów badań świadczy zarówno odsłonięty przez badaczkę kontekst biograficzny prawniczych zainteresowań Słowackiego, ale przede wszystkim przekonująco wykazana stała obecność, wręcz nadreprezentacja, tematów prawnych w jego twórczości. Kreśląc portret Słowackiego – twórcy zainteresowanego prawem i kulturą prawną, twórcy konsekwentnie wprowadzającego do swych utworów tematy, postaci czy struktury fabularne nawiązujące do tradycji prawnej – Autorka dopisuje ważną glosę do fundamentalnego rozpoznania Zofii Stefanowskiej, która w Słowackim dostrzegła figurę „nowoczesnego inteligenta”.
(Z recenzji dr hab. Iwony Węgrzyn, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego)

*********

"I Have to Obey the Law...". Legal Culture in Juliusz Słowacki’s Works

The study is devoted to the functioning and changes in the subject of law in Juliusz Słowacki’s works. The author reconstructs poet’s law imaginarium and shows how it was incorporated into his literary work. The publication reflects on the issues concerning scientific and professional life of Juliusz Słowacki. The book carefully analyses the connections between legal culture and Sarmatism, the influences of other legal traditions (English, Russian and Spartan) and the court scenes in tragedies.

*********

Dr Katarzyna Westermark (ORCID 0000-0001-6781-0276) – doktorka nauk humanistycznych w zakresie literaturoznawstwa, absolwentka studiów prawniczych na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Pracuje w Zakładzie Literatury Romantyzmu w Instytucie Literatury Polskiej Wydziału Polonistyki UW. Swoje zainteresowanie koncentruje wokół literatury pierwszej połowy XIX wieku, przede wszystkim twórczości Juliusza Słowackiego i Zygmunta Krasińskiego, oraz na wzajemnych relacjach prawa i literatury. Publikowała m.in. w „Przeglądzie Humanistycznym” i „Tekstualiach”. Członkini redakcji „Prac Filologicznych. Literaturoznawstwo”.