PRZYSZŁOŚĆ MOBILNOŚCI I LOGISTYKI JAKO PRZEDMIOT BADAŃ NAUK SPOŁECZNYCH

Z satysfakcją oddaję w ręce Czytelników monografię przedstawiającą rezultaty studiów i badań nad procesami, które kształtować będą systemy mobilności i logistyki w przyszłości. Wiele z tych przeobrażeń dokonuje się tu i teraz, dzięki czemu mamy szansę być nie tylko ich obserwatorami, ale nierzadko też uczestnikami (czasem mimowolnymi). Spora część rozdziałów zamieszczonych w niniejszej monografii jest zogniskowana wokół szeroko rozumianej problematyki transformacji cyfrowej lub odnosi się do niej kontekstowo. Mimo że niniejsza publikacja nie została podzielona na odrębne części, poszczególne rozdziały pogrupowano tematycznie - najpierw zamieszczono teksty, których autorzy skupili się na zagadnieniach szerszych, bardziej ogólnych, wskazując na ważne trendy zarówno technologiczne, jak i społeczne, mające wpływać na zmiany w systemach mobilności i logistyce w przyszłości, a następnie zaprezentowano rozdziały, w których problematyka ta została bardziej uszczegółowiona - autorzy skupili się na analizie poszczególnych aspektów dotyczących wybranych gałęzi transportu, dużo miejsca poświęcono również zagadnieniom mobilności w obszarach miejskich.

W pierwszym rozdziale Sidey Myoo wskazuje, dlaczego w ogóle warto i należy podejmować próby przewidywania przyszłości, zwracając uwagę na znaczenie tego typu inicjatyw z punktu widzenia szeroko rozumianego rozwoju. Działania te mają charakter strategiczny i będą decydować o przyszłym miejscu poszczególnych społeczeństw i organizmów gospodarczych na geopolitycznej mapie świata. Autor podkreśla znaczenie technologii zarówno w procesach rozpoznawania możliwych scenariuszy, jakie mogą spełnić się w przyszłości, jak i w samej ich realizacji.

Rozdział drugi poświęcono możliwościom wykorzystania sztucznej inteligencji w trans-porcie oraz zmianom, jakie może przynieść zastosowanie tej technologii. Agnieszka Gozdek i Emilia Kuciaba w sposób krytyczny analizują nie tylko potencjalne korzyści, lecz także zagrożenia związane z automatyzacją i autonomizacją środków transportu. Autorki wskazują ponadto, że już obecnie we wszystkich gałęziach transportu stosowane są rozwiązania oparte na sztucznej inteligencji, które wspomagają funkcjonowanie wielu obszarów, w tym planowanie, prognozowanie, modelowanie zachowań, podejmowanie decyzji, optymalizację i inne.

W kolejnym rozdziale Dariusz Tłoczyński przedstawił funkcjonujące już zastosowania sztucznej inteligencji w sektorze lotniczym, które są wykorzystywane przede wszystkim w obsłudze pasażerów (począwszy od przygotowania oferty biletów, przez obsługę pasażera na lotnisku, aż po zarządzanie procesem reklamacji). Autor wskazał też na potencjał związany z możliwością wykorzystania bezzałogowych statków powietrznych oraz opisał korzyści płynące z zastosowania sztucznej inteligencji w sektorze lotniczym, który - ze względu na występowanie bardzo dużej konkurencji - wymaga rozwiązań mogących stymulować przychody i ograniczać koszty działalności.

Z kolei w rozdziale czwartym Elżbieta Załoga skupiła się na zagadnieniach dotyczących mobilności osób starszych w kontekście zmian, jakie będą musiały zajść w systemach transportowych czy szerzej - systemach mobilności. Autorka wskazała też na coraz częściej pojawiający się postulat odejścia od paradygmatu mobilności na rzecz dostępności.

Bogusław Liberadzki i Andrzej Klepka poświęcili swój tekst inteligentnym systemom transportowym, a w szczególności planom unijnych decydentów w zakresie autonomizacji środków transportu. Wśród zasadniczych wyzwań zidentyfikowano potrzebę daleko posuniętej standaryzacji zarówno w odniesieniu do etapu przedeksploatacyjnego środków transportu autonomicznego (walidacja, homologacja itd.), jak i w obszarze wykorzystywanej przez nie infrastruktury oraz architektury danych.

W rozdziale szóstym Sylwia Kowalska skupiła się na problemie przesunięcia gałęziowego (modalnego) w transporcie ładunków i analizie możliwości zmiany modal split na korzyść alternatywnych względem transportu drogowego form przemieszczania towarów.

Kolejne dwa rozdziały zostały poświęcone wybranym problemom gałęziowym. Czesława Christowa wskazała na znaczenie innowacji z perspektywy konkurencyjności polskich portów morskich, proponując jednocześnie zastosowanie rozwiązania umożliwiającego kompleksowy pomiar tego zjawiska. Wyniki tych badań mogłyby posłużyć do stworzenia strategii rozwoju polskich portów morskich opartej na uzyskaniu przewag konkurencyjnych. Z kolei Mirosław Antonowicz skupił się na analizie wpływu kolejowych inwestycji infrastrukturalnych w Polsce na możliwość obsługi przewozów ładunków w ramach wymiany handlowej między Chinami i Unią Europejską.

Autorzy ostatnich sześciu rozdziałów niniejszej monografii skoncentrowali się natomiast na różnych aspektach mobilności w miastach. Konrad Henryk Bachanek poświęcił swój rozdział postulatom i perspektywom rozwoju elektromobilności w Polsce, odwołując się także do przykładowych rozwiązań stosowanych w tym zakresie w innych krajach europejskich. Jak zauważa autor, pojazdy z napędem elektrycznym są w Polsce znacznie bardziej popularne w przypadku środków publicznego transportu zbiorowego niż w motoryzacji indywidualnej, gdzie stanowią de facto napęd niszowy. Odnotowano jednak, że napęd elektryczny jest coraz częściej stosowany w pojazdach wykorzystywanych w systemach car-sharing.

W kolejnym, dziesiątym już rozdziale Ewa Puzio podjęła zagadnienie mikromobilności w miastach. Tym mianem określa się rozwiązania komunikacyjne służące pokonywaniu niewielkich odległości, zwykle z wykorzystaniem lekkich pojazdów z napędem elektrycznym (np. hulajnóg). Autorka przeanalizowała dostępność współdzielonych środków transportu w największych miastach w Polsce, wskazując, że zainteresowanie konsumentów rozwiązaniami z zakresu mikromobilności stale rośnie i należy spodziewać się utrzymania takich tendencji w przyszłości. Pozwala to dostrzec również korzystny wpływ tego rodzaju rozwiązań na środowisko, a także na skrócenie całkowitego czasu podróży.

W rozdziale jedenastym Adam Przybyłowski i Malwina Rząp zaprezentowali wyniki własnych badań pilotażowych, które umożliwiły sformułowanie wniosków co do równo-ważenia mobilności poprzez zastosowanie rozwiązań wpisujących się w koncepcję sharing economy, takich jak car-sharing czy bike-sharing.

W kolejnym rozdziale Zuzanna Kłos-Adamkiewicz oceniła, w jaki sposób rozwiązania smart city mogą korzystnie wpływać na obsługę mobilności w obszarach miejskich, odnosząc się do konkretnych przykładów zastosowania takich technologii. Jak zauważa autorka, korzyści płynące z wykorzystania tego rodzaju rozwiązań ujawniają się w wymiarze ekonomicznym, społecznym i środowiskowym.

W rozdziale trzynastym Tomasz Kwarciński skupił się na przesłankach wdrożenia innowacyjnego rozwiązania w postaci taksówki przeznaczonej dla osób starszych, które może korzystnie wpływać na mobilność tej grupy społecznej jako uzupełnienie oferty transportu zbiorowego. Prezentowane zagadnienie stanowi odpowiedź na procesy opisane wcześniej w tekście Elżbiety Załogi.

Ostatni rozdział autorstwa Grzegorza Karonia, Krzysztofa Krawca, Marcina Kłosa i Stanisława Krawca dotyczy wybranych elementów oceny ekonomicznej wymiany floty autobusów z napędem konwencjonalnym na pojazdy elektryczne. Autorzy zaproponowali algorytm oceny ekonomicznej procesu konwersji takiej floty, opisując jego podstawowe

założenia i aspekty aplikacyjne. Dyskusji poddano w szczególności możliwość zastosowania różnych rozwiązań z zakresu sztucznej inteligencji (takich jak uczenie maszynowe i głębokie uczenie maszynowe) do obsługi opracowanego przez autorów algorytmu. Wskazano także na zasadność wykorzystania w tym przypadku sieci neuronowych.