Obraz życia szlachcianek rosyjskich w literaturze. Od Piotra Wielkiego do Mikołaja I

Wstęp 9
Stan badań 13
Baza materiałowa 20
Metoda badawcza 21

I. O życiu kobiet na Rusi 23

1. Kobieta w okresie pogańskim (Powieść minionych lat) 23
2. Kobieta w okresie chrześcijańskim 28
2.1. Prawa kobiety i jej pozycja w staroruskiej rodzinie (Ustaw Jarosława) 29
2.1.1. Warunki zawarcia małżeństwa 31
2.1.2. Warunki rozwiązania małżeństwa, rozwód 32
2.1.3. Pozycja kobiety w małżeństwie 34
2.2. Specyfika pozycji kobiet Nowogrodu i Pskowa (gramoty brzozowe) 36
2.3. Kobieta w okresie niewoli mongolskiej (literatura „o złych żonach”) 41
2.4. System teremowy i Domostroj 44

II. Główne tendencje w przemianach kulturowych w drugiej połowie XVII i na początku XVIII wieku 53

1.1 faza europeizacji Rosji 53
1.1. Kontakty państwa moskiewskiego z Zachodem 53
1.2. Bojarowa Morozowa: w obronie starych obyczajów 59
1.3. Carówna Zofi a: obalenie systemu teremowego 65
1.4. Siedemnastowieczne projekty reform 74
2. II faza europeizacji Rosji. Rola Piotra I 76
2.1. Obyczaje 76
2.2. Oświata i literatura 79
2.3. Natalia Dołgorukaja – kobieta początku XVIII stulecia 83

III. Literatura jako świadectwo życia szlachcianki 91

1. Rola pamiętnikarstwa i epistolografii 91
1.1. Pamiętnik jako gatunek literacki 91
1.2. Początki rozwoju pamiętnikarstwa 95
1.3. Motywy pisania pamiętników 98
1.4. Pamiętnik jako źródło informacji 100
1.5. Prawdomówność pamiętników 103
1.6. List i jego odmiany 107
2. Wychowanie i wykształcenie instytutowe 113
2.1. Początki wychowania instytutowego w Rosji 113
2.2. Rzeczywistość instytutowa 115
2.2.1. Porządek instytutowy 115
2.2.2. Dyscyplina instytutowa 118
2.2.3. Obyczaje instytutowe 120
2.2.4. System kształcenia 122
2.2.5. Przyjaźń, stosunek wychowanek do rodziny oraz kierownictwa 124
2.3. Analiza zachowań wychowanek instytutów 126
2.3.1. Zaburzenia natury emocjonalnej 127
2.3.2. Zaburzenia natury umysłowej 129
2.3.3. Zaburzenia natury społecznej 131
3. Wychowanie i wykształcenie domowe 133
3.1. Rola mamki, niani i guwernantki w procesie wychowania szlachcianki 133
3.2. Rola matki w procesie wychowania i edukacji szlachcianki 137
3.3. Wychowanie i edukacja stołecznej szlachcianki 139
3.3.1. Język francuski kontra język rosyjski 143
3.3.2. Kobieta czytelniczka 147
3.4. Wychowanie i edukacja prowincjonalnej szlachcianki 149
4. Małżeństwo i rozwód 156
4.1. Wybór narzeczonego: wola i zgoda rodziców 157
4.2. Małżeństwo wbrew woli rodziców 160
4.3. Warunki zawarcia małżeństwa 161
4.3.1. Wiek zamążpójścia 161
4.3.2. Stanowy charakter małżeństwa 165
4.4. Ceremonia ślubu 166
4.5. Filary małżeństwa 168
4.6. Warunki i zasady udzielania rozwodów 169

IV. Szlachcianka w teatrze życia codziennego 177

1. Kultura balu 177
1.1. Ewolucja balu i jego wewnętrzna organizacja 177
1.2. Teatralizacja szlacheckiego balu 184
1.3. Szlachcianka w Tabeli rang 192
1.4. Bal – między przyjemnością a męczącym obowiązkiem 196
2. Nowe tendencje w rosyjskiej modzie XVIII i początku XIX wieku 198
2.1. Strój szlachcianki w XVIII i na początku XIX wieku 198
2.2. Kosmetyki 210
2.3. Metody rozpowszechniania mody 211

V. Portret idealnej szlachcianki oczami Mikołaja Gogola 215

1. Anna Wielgorska 216
2. Aleksandra Smirnowa-Rosset 221

Zakończenie 229
Bibliografia 239