Zarządzanie wiedzą o zagrożeniach i bezpieczeństwie uczniów w rozwijaniu szkolnych systemów bezpieczeństwa

CZĘŚĆ 1. PODSTAWY ROZWIJANIA SZKOLNEGO SYSTEMU BEZPIECZEŃSTWA OPARTEGO NA WIEDZY 15
Rozdział 1. Społeczno-kulturowe uwarunkowania funkcjonowania i rozwoju szkolnego systemu bezpieczeństwa 15
1.1. Sytuacja człowieka w transformującym się społeczeństwie 15
1.2. Zagrożenia i bezpieczeństwo uczniów w szkole 17
1.2.1. Bezpieczeństwo ucznia w szkole – próba jego zdefiniowania 18
1.2.2. Zagrożenia – ujęcie i klasyfikacja zjawiska 20
1.2.3. Charakterystyka zagrożeń uczniów w środowisku szkolnym 23
1.2.3.1. Zagrożenia rzeczowe zewnętrzne – uderzające w istnienie człowieka 24
1.2.3.2. Zagrożenia rzeczowe wewnętrzne, psychicznie i fizycznie – zniewalające człowieka 25
1.2.3.3. Zagrożenia rzeczowe zewnętrzne – niszczące istotę człowieka 26
1.2.3.4. Zagrożenia ideowe – ubezwłasnowolniające człowieka 27
1.3. Przyczyny obecnych trudności z zapewnieniem bezpieczeństwa w szkole i możliwości ich ograniczania 27
1.3.1. Przyczyny trudności z bezpieczeństwem 31
1.3.2. Możliwości ograniczania trudności z bezpieczeństwem 33
1.4. Obraz szkolnego systemu bezpieczeństwa 34
1.4.1. Metodologia projektowania szkolnych systemów bezpieczeństwa 36
1.4.2. Wizja w rozwijaniu szkolnego systemu bezpieczeństwa 38
1.4.3. Przesłanki dla tworzenia wizji szkolnego systemu bezpieczeństwa 40
1.5. Wizerunek nowego szkolnego systemu bezpieczeństwa 43
1.5.1. Szkolny system bezpieczeństwa jako instytucja partnerska 44
1.5.2. Wiedza w szkolnym systemie bezpieczeństwa 47
1.6. Wiedza w promowaniu rozwoju szkolnych systemów bezpieczeństwa 49
Rozdział 2. Zarządzanie wiedzą o zagrożeniach i bezpieczeństwie uczniów w szkole jako postulat i norma badania i rozwijania szkolnych systemów bezpieczeństwa 55
2.1. Uwagi o zarządzaniu wiedzą w szkole 55
2.2. Istota zarządzania wiedzą o zagrożeniach i bezpieczeństwie uczniów w szkole. 57
2.3. Specyfika wiedzy nauczycieli w usprawnianiu rozwiązywania problemów szkolnych zagrożeń 60
2.4. Rodzaje i zakres wiedzy potrzebnej w rozwiązywaniu problemów bezpieczeństwa uczniów 62
2.4.1. Ogląd i wgląd w zagrażające sytuacje 63
2.4.2. Rodzaje i zakresy doświadczeń i wiedzy o zagrażających sytuacjach 65
2.5. Założenia szkoły promującej zarządzanie wiedzą o zagrożeniach i bezpieczeństwie 68
2.5.1. Model szkoły zarządzającej wiedzą 70
2.5.2. Standardy pracy szkoły zarządzającej wiedzą 73
2.6. Koncepcja wykorzystania zarządzania wiedzą w przygotowaniu i realizacji działań dla bezpieczeństwa uczniów 75
2.7. Podsumowanie 82

CZĘŚĆ 2. OCENA STANU AKTUALNEGO I MOŻLIWOŚCI DOSKONALENIA PRAKTYKI ZARZĄDZANIA WIEDZĄ O ZAGROŻENIACH I BEZPIECZEŃSTWIE UCZNIÓW W SZKOLE 85
Rozdział 3. Cele, przedmiot, problemy i tezy badawcze oraz metodologia i organizacja badań 85
3.1. Cele i przedmiot badań 85
3.2. Problemy badawcze – orientacja w zakresie uwarunkowań i przebiegu zarządzania wiedzą w szkole 86
3.3. Tezy badawcze 91
3.4. Metody i techniki badawcze oraz organizacja badań 92
Rozdział 4. Osiągnięcia szkół w zakresie zarządzania wiedzą o zagrożeniach i bezpieczeństwie uczniów 95
4.1. Szanse rozwoju zarządzania wiedzą w szkołach 95
4.2. Kultura organizacyjna szkoły a zarządzanie wiedzą 104
4.2.1. Charakterystyka składników klimatu społecznego szkoły 105
4.2.2. Szkolne kultury i ich podporządkowanie zarządzaniu wiedzą 113
4.3. Nauczycielskie kompetencje zarządzania wiedzą 117
4.3.1. Gromadzenie wiedzy 119
4.3.2. Transfer wiedzy 122
4.3.3. Wykorzystanie wiedzy 126
4.4. Organizacyjne uczenie się w środowisku szkoły 130
4.4.1. Niektóre podmiotowe uwarunkowania organizacyjnego uczenia się 132
4.4.2. Niektóre przedmiotowe uwarunkowania organizacyjnego uczenia się 136
4.5. Elastyczność szkolnych struktur jako czynnik zarządzania wiedzą 142
4.5.1. Elastyczność podmiotowych relacji zachowania się w szkole zarządzającej wiedzą 144
4.5.2. Przedmiotowe czynniki elastyczności zachowania się w szkole zarządzającej wiedzą 147
4.6. Lokalne środowisko motywem rozwoju zarządzania wiedzą 152
4.6.1. Presja środowiska jako czynnik usprawniający zarządzanie wiedzą 153
4.6.2. Rozwój zagrożeń w lokalnym środowisku motywem w zarządzaniu wiedzą 157
4.7. Wnioski z badań – czynniki warunkujące rozwój zarządzania wiedzą o zagrożeniach i bezpieczeństwie uczniów 160

CZĘŚĆ 3. PODEJŚCIE ETNOMETODOLOGICZNE W ROZWIJANIU ZASOBÓW WIEDZY O ZAGROŻENIACH I BEZPIECZEŃSTWIE UCZNIÓW 165
Rozdział 5. Rekonstrukcja wiedzy o społeczno-kulturowych uwarunkowaniach bezpieczeństwa uczniów 165
5.1. Refleksje wprowadzające w problematykę badań etnometodologicznych 165
5.2. Charakterystyka składników wiedzy o dynamice szkolnych zagrożeń 166
5.3. Pojęcia uwrażliwiające przydatne w badaniu problemów zagrożeń i bezpieczeństwa uczniów 169
5.3.1 Uwrażliwiające pojęcia ze sfery czynników biologicznych 170
5.3.2 Uwrażliwiające pojęcia ze sfery czynników środowiskowych 173
5.4. Podstawy metodologiczne badań 176
5.5. Techniki badawcze – narracja w etnometodologicznych badaniach uwarunkowań bezpieczeństwa 178
5.6. Organizacja badań – charakterystyka terenu badań i badanej populacji 181
Rozdział 6. Uwarunkowania i dynamika zagrożeń bezpieczeństwa w opiniach uczniów 185
6.1. Uwagi o uwarunkowaniach analizowania zagrożeń bezpieczeństwa uczniów 185
6.2. Podejście interpretacyjne do analizy narracyjnych wypowiedzi uczniów – interpretacja formułująca 187
6.2.1. Założenia interpretacji formułującej 187
6.2.2. Interpretacja formułująca wypowiedzi uczniów mówiących o piciu alkoholu i alkoholizmie wśród młodzieży 190
6.2.3. Charakterystyka procesu poznania i wiedzy wynikająca z interpretacji formułującej narracji 210
6.3. Podejście interpretacyjne w rekonstrukcji wiedzy przydatnej w działaniach na rzecz trzeźwości – interpretacja refleksywna 211
6.3.1. Założenia interpretacji refleksywnej 211
6.3.2. Koncepcja sieci spotykających się dróg – budowanie wiedzy o zagrożeniach i bezpieczeństwie uczniów 214
6.4. Wnioski z badań – uwarunkowania tworzenia wiedzy o zagrożeniach i bezpieczeństwie uczniów 218

CZĘŚĆ 4. DZIAŁANIA W KIERUNKU ROZWOJU SZKOLNYCH SYSTEMÓW BEZPIECZEŃSTWA 223
Rozdział 7. Podstawowe kierunki rozwijania zarządzania wiedzą w szkole – ku szkolnym systemom bezpieczeństwa uczniów 223
7.1. Założenia organizacyjno-funkcjonalne szkolnego systemu bezpieczeństwa opartego na wiedzy 223
7.2. Proces i produkty rozwijania tożsamości szkolnego systemu bezpieczeństwa 227
7.3. Uwarunkowania rzeczowe konstytuujące szkolny system bezpieczeństwa 229
7.4. Tworzenie w środowisku szkolnego systemu bezpieczeństwa warunków do rozwijania zarządzania wiedzą 231
7.4.1. Zespoły partnerskie jako społeczno-kulturowy kapitał bezpieczeństwa 231
7.4.2. Kierowanie pracą zespołu partnerskiego rozwiązującego problem zagrożenia 235
7.4.3. Oddolni liderzy – kierowanie procesem grupowym w zespole partnerskim 237
Rozdział 8. Funkcjonowanie szkolnego systemu bezpieczeństwa uczniów wykorzystującego zarządzanie wiedzą w eliminowaniu zagrożeń ze szkolnego środowiska 241
8.1. Zespołowe uczenie się i działanie jako czynnik poszukiwania, upowszechniania i wykorzystania dobrych praktyk 241
8.1.1. Potrzeba usprawniania pracy zespołów partnerskich 241
8.1.2. Metodyczne podejście do tworzenia dobrych praktyk 243
8.2. Podstawowe procesy reagowania w szkolnym systemie bezpieczeństwa 246
8.2.1. Organizacyjne założenia funkcjonowania szkolnego systemu bezpieczeństwa 246
8.2.2. Teoria aktora-sieci w opisie funkcjonowania szkolnego systemu bezpieczeństwa 249
8.2.3. Aktancyjny model diagnozy zagrożeń bezpieczeństwa 254
Zakończenie 259
Literatura 265
Spis tabel 277
Spis rysunków 281