Przekształcenia małych miast w Polsce. Na przykładzie specyfiki miast mazowieckich w strefie podmiejskiej Warszawy

W monografii przedstawiono wyniki badań dotyczących procesów rozwojowych małych miast (do 20 tys. mieszkańców) w Polsce położonych w strefach podmiejskich większych ośrodków. Badania przeprowadzono na przykładzie strefy podmiejskiej Warszawy, a ich zakres merytoryczny obejmował zagadnienia urbanistyki i architektury oraz zmian krajobrazu miejskiego, jakie zaszły na obszarach małych miast w wyniku dwóch transformacji ustrojowych – wprowadzenia gospodarki socjalistycznej po 1945 roku i powrotu do gospodarki kapitalistycznej po 1989 roku. Problematyka badań koncentrowała się na trzech obszarach: przekształceniach przestrzennych wpływających na wykorzystanie terenów miejskich i zmianach ich struktury fizjonomicznej, co zrealizowano w wyniku analiz szczegółowych wybranych małych miast; procesach rozwojowych charakterystycznych dla małych miast w strefach podmiejskich, na podstawie analizy szczegółowej wybranych miast; przedstawieniu teoretycznych modeli urbanistycznych dla miast w strefach podmiejskich jako rozwiązań naprawczych i przyszłych, możliwych kierunków rozwoju małych ośrodków, na podstawie doświadczeń polskich i zagranicznych. Zakres terytorialny badań obejmował układ osadniczy strefy podmiejskiej Warszawy z wyróżnieniem małych ośrodków miejskich. Granicę zewnętrzną obszaru badań przyjęto jako granicę obszaru metropolitalnego Warszawy (OMW), którego delimitacje przeprowadzono w pracach studialnych Mazowieckiego Biura Rozwoju Regionalnego w Warszawie w 2005 i 2010 roku. Obszar ten podlega współcześnie silnej presji urbanizacyjnej i przemianom w kierunku rozwoju funkcji mieszkaniowo-usługowej. Zakres czasowy przeprowadzonych badań obejmował okres od 1945 roku, z uwzględnieniem uwarunkowań historycznych rozwoju miast, od czasu ich lokacji. Szczególny nacisk prowadzanych analiz położono na okres ostatnich 30 lat, po transformacji ustrojowej. Celem badań była: identyfikacja etapów i związanych z nimi problemów rozwoju miast położonych w strefach podmiejskich; analiza przeobrażeń przestrzennych małych miast, jakie zaszły na ich obszarach po 1945 roku, w wyniku wprowadzenia gospodarki socjalistycznej i transformacji ustrojowej w 1989 roku; postawienie diagnozy stanu istniejącego zagospodarowania historycznych zespołów miejskich na przykładzie wybranych 8 małych miast w strefie podmiejskiej Warszawy; zdefiniowanie procesów rozwojowych, sytuacji problemowych i czynników, które wpływają na rozwój małych miast w strefach podmiejskich; analiza teoretycznych modeli miast europejskich w celu zdefiniowania możliwych kierunków rozwojowych małych miast w Polsce; przedstawienie działań naprawczych i narzędzi urbanistycznych dla małych miast, które mogłyby wpłynąć na ich harmonijny rozwój w przyszłości.