Stworzenie świata w folklorze polskim XIX i początku XX wieku

Chyba najistotniejszą właściwością światopoglądu członków społeczności tradycyjnych, w tym też dawnych społeczności chłopskich, jest postrzeganie i interpretowanie otaczającej rzeczywistości w perspektywie religijnej. Zasadnicza, kulturowa funkcja, jaką pełni religijność ludowa, to nadanie sensu zarówno rozciągającemu się wokół światu we wszystkich jego aspektach, jak i egzystencji człowieka poprzez budowanie w nim poczucia nieprzypadkowości spotykających go kolei losu. Podstawą różnorodnych zabiegów – od gestów magicznych po obrzędy i folklor (rozumiany jako sztuka słowa) – mających nadać określone znaczenia rzeczywistości była(i często jest nadal) świadomość bezpośredniego, genetycznego związku świata ludzi ze sferą sacrum. By świat miał sens, wierzenia muszą stanowić względnie spójny system wyobrażeń, co nie wyklucza jego wewnętrznego skomplikowania czy wysokiego stopnia złożoności. Tak jest zwłaszcza w odniesieniu do chłopskich kultur tradycyjnych, które charakteryzuje heterogeniczność i wielowarstwowość wierzeń. Wynika ona z faktu, iż na podstawowy zespół chłopskich wyobrażeń o świecie złożyły się treści samorodne, czasami sięgające swymi korzeniami w archaiczną przeszłość,oraz wyrastające z chrześcijaństwa, których włączenie w obręb ludowej wizji świata. Czesław Hernas przyrównał do szczepienia na żywym drzewie.Oczywiście, występowanie elementów niezgodnych z nauką Kościoła nie oznacza od razu, że mamy do czynienia z treściami wywodzącymi się z epoki przedchrześcijańskiej. Obraz ludowej religijności komplikuje bowiem historyczna zmienność jej samej oraz religii chrześcijańskiej,a przede wszystkim – wieloraki wpływ innych obiegów kulturowych zarówno wewnątrz etnicznych (kultury dworu, miasta, mniejszości religijnych itp.), jak i interetnicznych (kultur, w tym też ludowych, sąsiadujących narodów).