Dziecko w mieście w czasie wolnym. Wybrane problemy

Obecność dzieci w przestrzeniach publicznych w miastach, do nie tak dawna jeszcze tak naturalna i zauważalna, w ostatniej dekadzie zmniejszyła się dramatycznie. Przyczyny tego zjawiska są wielorakie i złożone. Na pierwszym miejscu należy wymienić czynniki demograficzne (rodzi się coraz mniej dzieci w krajach rozwiniętych) oraz ostatnie ograniczenia związane z pandemią COVID-19. Dzieci zostały zmuszone do pozostania w domu. Edukacja, która do tej pory była realizowana w przestrzeniach fizycznych, nagle przeniosła się do świata wirtualnego. Skutki izolacji domowej i zakazu korzystania przez dzieci z przestrzeni publicznej będą długotrwałe, a konsekwencje trudne w chwili obecnej do przewidzenia. Na zatrzymywanie dzieci w sferze prywatnej wpływają przede wszystkim zmiany cywilizacyjne związane z rozwojem technologii informacyjno-komunikacyjnych. Dzieci spędzają coraz więcej czasu przed monitorem smartfona, tabletu, komputera, zamiast poświęcać go na zabawę i kontakty z rówieśnikami. Innym powodem ograniczania dzieciom samodzielnego wychodzenia z domu jest zmniejszanie się poczucia bezpieczeństwa w miastach. Odnosi się to zarówno do obaw związanych z ruchem samochodowym, jak i do lęków rodziców, że ktoś obcy na ulicy może skrzywdzić ich pozostające bez opieki dziecko, co jest podsycane przez budzące strach informacje płynące z mass mediów. Kolejnym powodem nieobecności dzieci w przestrzeniach publicznych miasta jest komercjalizacja tych przestrzeni i konsumpcjonizm aktywności miejskich. Tętniące życiem oraz otwarte dla wszystkich ulice i place podporządkowane są obecnie w coraz większym stopniu funkcjom merkantylnym i transportowym. Zasygnalizowane wyżej zjawiska – rugowanie dzieci z miejskich przestrzeni, ograniczanie im różnorodnych kontaktów społecznych i spędzanie coraz większej ilości czasu w Sieci – niosą już dziś i przynosić będą w przyszłości liczne negatywne skutki. Tym większa jest zatem potrzeba identyfikacji i niwelowania tych zagrożeń poprzez działania w zakresie projektowania i aranżowania przestrzeni miejskich sprzyjających nieskrępowanemu, na ile to możliwe, rozwojowi dziecka. Jakość środowiska fizycznego i społecznego, w którym dziecko wzrasta, ma bowiem ogromny wpływ zarówno na jego rozwój biologiczny, jak i psychospołeczny. Jak wskazują badania naukowe, tylko w starannie urządzonych, bezpiecznych i dostępnych dla wszystkich przestrzeniach publicznych miasta, o różnej skali, lokalizacji i wielorakim przeznaczeniu, dzieci mają szansę na pełny rozwój fizyczny i ruchowy, na rozwój procesów poznawczych i asymilację w społeczeństwie. Potrzeby dzieci powinny być zatem uwzględniane w procesie programowania i kształtowania niemal wszystkich przestrzeni miejskich. Projektowanie całych miast „dla dobra dzieci”, a nie tylko placówek edukacyjnych, tradycyjnie kojarzonych z ich obecnością, wiąże się w dużej mierze z problematyką organizacji czasu wolnego dzieci miejskich.