Generał Piotr Wrangel Działalność polityczna i wojskowa w latach rewolucji i wojny domowej w Rosji

Piotr Nikołajewicz Wrangel (ur. 27 sierpnia 1878 r. w Rostowie nad Donem, zm. 25 kwietnia 1928 r. w Brukseli) – generał carski, jeden z dowódców armii "białych" walczących z bolszewikami, uczestnik wojny rosyjsko-japońskiej w 1905 roku i I wojny światowej Od 4 kwietnia 1920 roku Głównodowodzący Sił Zbrojnych Południa Rosji, twórca Rządu Południa Rosji. Był jednym z najznakomitszych białych dowódców podczas wojny domowej - w czerwcu 1919 roku zdobył pozostający do tej pory poza zasięgiem białych Carycyn (Wołgograd). Jego nazwisko było postrachem bolszewików, którzy nazywali go "czarnym baronem" (ze względu na jego nienawiść do bolszewików). Wrangel był reformatorem "białego" ruchu, jego rząd jako jedyny przeprowadził na obszarach pod swoją kontrolą reformę rolną, oddającą chłopom ziemię (na Krymie i w tzw. Taurydzie Północnej). Piotr Wrangel jako pierwszy odstąpił od idei "jednej i niepodzielnej Rosji", której kurczowo trzymali się Aleksander Kołczak i Anton Denikin. W lipcu 1920 z pomocą chłopów wyszedł z Krymu i zajął zagłębie Donieckie. Desantami próbował opanować Kubań. We wrześniu ponownie operował już tylko na Krymie. Piotr Wrangel uważał, że przyszła Rosja powinna być dobrowolną federacją narodów byłego imperium carów. Uznał prawo do niepodległości Polski i Ukrainy. Nie chciał, by swoje państwo mieli Tatarzy krymscy i Kozacy z Donu, Kubania, Tereku i Astrachania. Skutecznie bronił Krymu przed Armią Czerwoną od kwietnia do listopada 1920 roku wykorzystując jej maksymalne zaangażowanie na frontach wojny polsko-bolszewickiej. Do walki z bolszewikami Piotr Wrangel chciał wykorzystać Armię Powstańczą Nestora Machny. Jednak próby nawiązania sojuszu wranglowsko-machnowskiego nie powiodły się. Po rozejmie polsko-bolszewickim (który według niego był zdradą walczących na Krymie białogwardzistów) uległ przeważającym siłom Armii Czerwonej i ewakuował większość kadr swojej armii do Konstantynopola. Na emigracji stał na czele Rosyjskiego Związku Ogólnowojskowego (ROWS). Zmarł 25 kwietnia 1928 w Brukseli, został pochowany w Belgradzie, w kościele Św Trójcy. Oficjalnie zmarł na gruźlicę, jednak do dziś spekuluje się na temat rzeczywistych przyczyn jego śmierci. Tezę o tym, że sprawcami śmierci Wrangla byli radzieccy szpiedzy obaliło orzeczenie osobistego lekarza Piotra Wrangla, prof. I. Aleksinskiego, który stwierdził, że jego pacjent zapadł na gruźlicę kilka lat wcześniej, co przyczyniło się do wycieńczenia organizmu i przedwczesnego zgonu.