Bezpieczeństwo Polski w XX i XXI wieku

WSTĘP Bezpieczeństwo jest potrzebą i najważniejszą wartością każdego człowieka oraz celem funkcjonowania społeczeństwa. Roman Kuźniar uważa, że bezpieczeństwo to pierwotna i egzystencjalna potrzeba jednostek, grup społecznych i państw, przy czym nie ogranicza się to wyłącznie do pojęć integralności, niezawisłości i przetrwania, ale także możliwości nieskrępowanego rozwoju i wzbogacania tożsamości jednostek oraz zbiorowości1. Do całościowego zrozumienia istoty bezpieczeństwa niezbędne jest wskazanie jego podmiotu, którym są wszystkie jednostki dysponujące własnymi interesami, wyrażające swoją wolę oraz chęć jej realizowania. Takim sposobem podmiotami bezpieczeństwa mogą być całe narody, społeczności międzynarodowe, grupy społeczne oraz nawet pojedyncze osoby. W zależności od tego wyodrębnić można kilka rodzajów bezpieczeństwa: indywidualne – personalne; grupowe – plemienne (rodowe); narodowe – państwowe oraz międzynarodowe – globalne lub regionalne2. W istocie bezpieczeństwo zależy przede wszystkim od uwarunkowań podmiotu: środowiska wewnętrznego i zewnętrznego, w których mogą występować potencjalne zagrożenia. Zależą one też od samego podmiotu i jego fizycznego oraz merytorycznego przygotowania, a także od możliwości i gotowości do sprostania występującym zagrożeniom. Głównymi składnikami bezpieczeństwa są swoboda rozwoju podmiotu oraz gwarancja jego nienaruszalności3. 1 W. Pokruszyński, Teoretyczne aspekty bezpieczeństwa, Józefów 2010, s. 10. 2 S. Koziej, Bezpieczeństwo: Istota, podstawowe kategorie i historyczna ewolucja, „Bezpieczeństwo Narodowe” 2011, nr 2, s. 19. 3 R. Kuźniar, Z. Lachowski, Bezpieczeństwo międzynarodowe czasu przemian, Warszawa 2003, s. 31. 10 Wstęp Według klasycznej teorii bezpieczeństwa bardzo ważne jest występowanie dwóch zjawisk o negatywnych konotacjach: zagrożeń i wyzwań. Zagrożenia to czynniki godzące w działania mające na celu utrzymanie lub zapewnienie bezpieczeństwa. Z kolei wyzwania odnoszą się do sytuacji, gdy powstają niezbywalne potrzeby i stosowne działania podmiotu aby osiągnąć pożądany stan. Dlatego wyraźnie trzeba wyróżnić aspekt wyzwań i zagrożeń, ponieważ pozwala to na właściwą i obiektywną ocenę poziomu bezpieczeństwa4. Bezpieczeństwo w istocie zależy od uwarunkowań podmiotu – środowiska wewnętrznego oraz zewnętrznego, gdzie mogą powstać potencjalne zagrożenia. Zależne jest to również od samego podmiotu, jego merytorycznego i fizycznego przygotowania oraz możliwości i gotowości do podołania określonym zagrożeniom. Główne składniki bezpieczeństwa to swoboda rozwoju podmiotu i gwarancja jego nienaruszalności5. Jak wskazuje Jerzy Stańczyk, właściwość bezpieczeństwa opartego na tych składnikach to pewność. Stanowi ona podstawowy warunek tych elementów, może być obiektywna albo subiektywna. W syntetycznym podejściu bezpieczeństwo należy określać jako obiektywną pewność swobód rozwojowych i gwarancji nienaruszalnego przetrwania6. Monografia pt. Bezpieczeństwo Polski w XX i XXI wieku pod redakcją naukową Henryka Ćwięka oraz Malwiny Siewier dotyczy niezwykle ważnych oraz aktualnych problemów z tego obszaru. Została przygotowana przez zespół specjalistów z jedenastu polskich ośrodków naukowych, zajmujących się problematyką bezpieczeństwa. Najliczniej w gronie autorów reprezentowani są pracownicy naukowo-dydaktyczni Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego w Częstochowie, którzy napisali 7 artykułów, następnie Politechniki Częstochowskiej – 3 teksty, Uniwersytetu Jana Kochanowskiego z Kielc, Uniwersytetu Warszawskiego i Wojskowej Akademii Technicznej – po 2 artykuły. Do powstania monografii przyczynili się ponadto naukowcy z innych ośrodków: Uniwersytetu Jagiellońskiego, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Akademii Marynarki Wojennej, Uniwersytetu Śląskiego, Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza-Modrzewskiego, Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie oraz Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Suwałkach; wśród jej autorów jest również pracownik Centralnej Biblioteki Wojskowej im. Marsz. Józefa Piłsudskiego i Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej. 4 W. Pokruszyński, op. cit., s. 11. 5 R. Kuźniar, Z. Lachowski, op. cit., s. 31. 6 J. Stańczyk, Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa, Warszawa 1996, s. 261. 11 Wstęp Monografię tworzą: wstęp oraz 24 artykuły podzielone na pięć części. W celu najpełniejszego zaprezentowania jej treści redaktorzy naukowi przyjęli konstrukcję problemową, a w części pierwszej artykuły uporządkowano również chronologicznie. Publikację otwiera część I pt. Bezpieczeństwo Polski (aspekty historyczne), w której zamieszczono 5 tekstów napisanych przez autorów z trzech ośrodków naukowych. Jako pierwszy zamieszczono tekst dr. hab. Jerzego Prochwicza, prof. Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Filii w Piotrkowie Trybunalskim, pt. Formacje graniczne II Rzeczypospolitej w systemie bezpieczeństwa państwa. Jego Autor jest znanym badaczem tego obszaru, od lat specjalizuje się w badaniach dziejów Korpusu Ochrony Pogranicza. Jak zauważył Jerzy Prochwicz, w latach 1918–1928 w Polsce nie wypracowano stałego systemu organizacji ochrony granic, w okresie konsolidacji państwa w latach 1918–1921 formacje graniczne głównie wypełniały zadania ochrony interesów ekonomicznych państwa, a zapewnienie bezpieczeństwa RP pozostawało na dalszym planie. Przełomem w zakresie ściślejszego powiązania formacji granicznych z systemem bezpieczeństwa militarnego było utworzenie w 1924 r. Korpusu Ochrony Pogranicza oraz w 1928 r. Straży Granicznej. Z kolei dr hab. Julia Dziwoki oraz dr hab. Beata Urbanowicz profesor z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie przygotowały opracowanie Problem bezpieczeństwa na łamach czasopisma „Strzelec” w II Rzeczypospolitej Polskiej. Jego Autorki przybliżyły Czytelnikom dzieje (w zarysie) Związku Strzeleckiego, będącego pierwszą polską organizacją paramilitarną, utworzoną wiosną 1910 r. we Lwowie z inspiracji Związku Walki Czynnej. W okresie międzywojennym z różnym nasileniem i na różnych fragmentach granicy państwowej RP występowały zagrożenia zewnętrzne, najpoważniejsze na granicy wschodniej – z ZSRR, a następnie, w ostatnich latach analizowanego okresu, na granicy zachodniej i północnej – z Niemcami. Ideały wpajane młodemu pokoleniu Polaków i popularyzowanie zasług Związku Strzeleckiego na łamach „Strzelca” wywarły pozytywny wpływ na postawy członków tej organizacji, którzy następnie stali się żołnierzami formacji regularnych Wojska Polskiego i polskiego ruchu oporu w okresie II wojny światowej. Działalność placówek Oddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego w zakresie rozpoznania i zwalczania szpiegostwa, organizowanego przez służby III Rzeszy w latach 1933– 1939, podjęła dr Malwina Siewier z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie. Szpiego12 Wstęp stwo rozpoznawał i zwalczał Oddział II Sztabu Generalnego (od 1928 r. Sztabu Głównego) Wojska Polskiego. Z ustaleń Autorki wynika, że najważniejszym zadaniem niemieckiego wywiadu wojskowego było rozpoznanie polskich możliwości militarnych i stanu przygotowań wojennych. W analizowanym w artykule okresie tajne służby III Rzeszy wykorzystywały do działalności wywiadowczej przeciwko Polsce m.in. mniejszość niemiecką. Placówki polskiego kontrwywiadu w obliczu wzrostu zagrożenia wojennego zwiększyły wysiłki w celu zwalczania szpiegostwa, obok warstwy faktograficznej, artykuł zawiera również próbę oceny efektywności działań polskiego kontrwywiadu w zwalczaniu niemieckich służb specjalnych. Dr Piotr Dobrowolski z Centralnej Biblioteki Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie jest autorem artykułu Wychowanie patriotyczno-obywatelskie na łamach czasopisma „Wiarus” w latach 1936–1939. W jego pierwszej części Autor przedstawił założenia wychowawcze polskich naczelnych władz wojskowych w drugiej połowie lat 30. XX w. Na tym tle ukazał założenia Kursu nauki obywatelskiej, systematycznie publikowanego w latach 1936–1939 na łamach „Wiarusa”. Kurs przeznaczono dla podoficerów Wojska Polskiego, którzy poznawali na nim historię wojskowości polskiej, geografię, życie gospodarcze oraz sytuację międzynarodową i system polityczny Rzeczypospolitej Polski. Ostatni tekst w tej części monografii dotyczy okresu powojennego – dr Dariusz Gregorczyk z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie napisał artykuł Funkcjonowanie i zakres działań operacyjno-rozpoznawczych funkcjonariuszy Sekcji VII Wydziału II Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Katowicach w latach 1957–1959. Tekst porusza wybrane kwestie działalności aparatu bezpieczeństwa PRL na terenie województwa katowickiego w latach 1957–1959. Autor artykułu ukazał w nim istotny element Służby Bezpieczeństwa, jakim była Sekcja VII Wydziału II (kontrwywiadu) Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w Katowicach. Funkcjonariusze Sekcji VII zajmowali się obserwacją i rozpracowywaniem obywateli krajów zachodnioeuropejskich. W ramach prowadzonych zadań operacyjnych pracownicy Sekcji VII inwigilowali dziennikarzy, pracowników innych działów, w tym handlowców i przemysłowców, oraz prowadzili ochronę kontrwywiadowczą ważnych obiektów gospodarczych i komunikacyjnych województwa katowickiego. Część II monografii, zatytułowana Polityka bezpieczeństwa Polski, również zawiera pięć opracowań naukowych. Tę część publikacji otwiera tekst prof. 13 Wstęp dr. hab. Dariusza Kozerawskiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, który podjął ważny temat działań pokojowych i stabilizacyjnych, w tym ich skutków i perspektyw, w polskiej polityce bezpieczeństwa. W artykule zaprezentowano wybrane obszary działań pokojowych i stabilizacyjnych polskich kontyngentów wojskowo-cywilnych oraz efekty ich realizacji w polskiej polityce bezpieczeństwa w XXI w. Ukazując skalę militarnego zaangażowania polskich kontyngentów wojskowych w operacjach na Bałkanach, w Afganistanie i Iraku, Autor artykułu – ceniony badacz tej problematyki – ocenił ich skutki i perspektywy w wymiarze politycznym, gospodarczym i społecznym w oparciu o przeprowadzone przez siebie badania terenowe w strefach działań wojennych, stabilizacyjnych i pokojowych. Prof. dr hab. Bolesław Balcerowicz z Uniwersytetu Warszawskiego jest autorem artykułu Bezpieczeństwo militarne Polski – zagrożenia i wyzwania. Tekst składa się z dwóch części: w pierwszej, wstępnej zawarto definicje najważniejszych pojęć, które zostały obszernie zaprezentowane i przeanalizowane w głównej, drugiej części artykułu, w całości poświęconej współczesnym zagrożeniom i wyzwaniom dla bezpieczeństwa militarnego Polski. Współcześnie bezpieczeństwo militarne jest jednym z wielu rodzajów/sektorów bezpieczeństwa narodowego. Prof. Balcerowicz podjął kwestie zagrożeń i wyzwań dla bezpieczeństwa militarnego. Jak zauważa, określenie poziomu zagrożeń stanowi złożone przedsięwzięcie, wymagające analizy wielu czynników, w tym niemierzalnych, trudnych do skwantyfikowania. Łatwiejszy do oceny jest poziom zbrojeń, stan i dyslokacja sił zbrojnych. W końcowej części artykułu prof. Balcerowicz krytycznie przeanalizował treść „Strategii bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej” z 2014 r. oraz „Koncepcji obronnej Rzeczypospolitej Polskiej” z 2017 r. W dalszej części monografii dr hab. Ryszard Niedźwiecki, profesor Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie, zajął się relacjami między kulturą strategiczną a doktryną bezpieczeństwa narodowego. Autor tekstu przeanalizował w nim zależności między doktryną bezpieczeństwa narodowego, a kulturą strategiczną w Polsce po transformacji ustrojowej, która rozpoczęła się w 1989 r. Pierwsza część artykułu dotyczy ewolucji znaczenia pojęcia „kultura strategiczna”, druga – koncepcji doktryny bezpieczeństwa narodowego, trzecia zaś stanowi przegląd związków kultury, polityki oraz strategii bezpieczeństwa. Z kolei dr hab. Andrzej Drzewiecki z Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte w Gdyni napisał tekst Marynarka Wojenna RP w syste14 Wstęp mie bezpieczeństwa państwa z perspektywy 2017 r. Odniósł się w nim do definicji bezpieczeństwa, traktowanego jako słowo klucz i odmienianego przez wszystkie przypadki. W dalszej części opracowania Autor obszernie podjął zagadnienie bezpieczeństwa morskiego państwa polskiego, odpowiadając na pytanie badawcze: Czy i w jakim zakresie Marynarka Wojenna RP jest przygotowana, aby sprostać powierzonym jej zadaniom? Udziela na nie odpowiedzi z perspektywy 2017 r., przy czym analizuje też treść publikacji informujących, że Marynarka Wojenna RP przeżywa najpoważniejszą zapaść w swoich dziejach. Pytania o przyczyny takiego stanu i perspektywy wyjścia z niego stanowią zasadniczą treść tego artykułu. Tę część monografii kończy opracowanie dr. Jerzego Rydza, dotyczące aktualnego i ważnego tematu dotyczącego roli Straży Granicznej RP w kształtowaniu bezpieczeństwa narodowego na przykładzie Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej, którego Autor jest funkcjonariuszem. Straż Graniczą powołano ustawą z 12 października 1991 r. do ochrony granicy państwowej oraz kontroli ruchu granicznego. Nadbużański Oddział Straży Granicznej jest jednym z trzech oddziałów tej formacji, ochraniających zewnętrzną granicę Unii Europejskiej. Autor artykułu ukazuje w nim zadania realizowane przez ten Oddział i jego rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa narodowego Polski. Trzecią część monografii pt. Zagrożenia i wyzwania tworzą cztery opracowania naukowe autorów z czterech różnych ośrodków. Otwiera tekst dr. hab. Roberta Borkowskiego, profesora Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, pt. Performans zbrodni i strachu (współczesny terroryzm jako fenomen paniki moralnej). Artykuł koncentruje się na wpływie terroryzmu na współczesne społeczeństwa i politykę z perspektywy performance studies oraz socjologicznej koncepcji paniki moralnej. Jak zauważa Autor, nie każda forma przemocy politycznej jest terroryzmem, mimo że określenie to stało się bardzo popularne z racji posiadanego ładunku emocjonalnego. Odbiorcy mediów przyswajają narrację prezentującą terroryzm i strach przed zamachami. Obraz telewizyjny fałszuje rzeczywistość, a strach wywołany zamachem prowadzi do powstania lęku przed kolejnymi atakami i powoduje, że społeczeństwa łatwiej poddaje się kontroli. Dr hab. Miron Lakomy, z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, jest autorem tekstu Cyberdżihad: potencjalne czy realne zagrożenie dla bezpieczeństwa Polski? Charakteryzuje w nim zjawisko propagandowej działalności islamskich 15 Wstęp organizacji terrorystycznych w cyberprzestrzeni w kontekście zagrożeń, które generuje ona dla bezpieczeństwa Polski. Według ustaleń Autora można wyróżnić trzy grupy tej aktywności: zdobywanie i inspirowanie zwolenników, rekrutacja i szkolenie terrorystów oraz zastraszanie społeczeństw „niewiernych”. Wymienione aktywności obecnie w niewielkim stopniu dotyczą Polski i nie wpływają istotnie na bezpieczeństwo jej obywateli. Dr Piotr Lotarski z Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Suwałkach jest autorem opracowania Działalność Państwa Islamskiego a zagrożenie bezpieczeństwa Polski. Autor stwierdził w pierwszej części artykułu, że Polska prowadzi aktywną działalność w celu utrzymania bezpieczeństwa międzynarodowego: od 1953 r. kierowała obserwatorów, a od 1973 kontyngenty wojskowe do udziału w operacjach humanitarnych, pokojowych i stabilizacyjnych w różnych regionach świata, głownie na Bliskim Wschodzie. Polscy żołnierze i pracownicy wojska wykonywali zadania logistyczne, operacyjne, a także uczestniczyli w misjach obserwacyjnych, doradczych i szkoleniowych. Pomimo tak dużego zaangażowania Polski nie odnotowano w niej zamachów terrorystycznych. Zdaniem Autora, w Polsce występuje niewielkie zagrożenie atakami ze strony członków lub zwolenników tzw. Państwa Islamskiego (PI), które może nasilić się wraz z rozpoczęciem działań bojowych przeciwko PI w Iraku i Syrii przez skierowane tam żołnierzy Wojska Polskiego lub przez zmianę charakteru działalności polskich kontyngentów w Kuwejcie i Iraku na bojowy. Dr hab. Zbigniew Grzywna, prof. Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie, napisał tekst Analiza wybranych obszarów ekstremizmu przeradzającego się w terroryzm. Za szczególne istotne zagrożenie dla Europy i świata Autor uznał radykalny muzułmański fundamentalizm i ekstremizm, które przekształcają się w terroryzm. W świetle wydarzeń w Europie i na świecie Autor zauważa, że dużym zagrożeniem dla bezpieczeństwa społeczeństw są międzynarodowy ekstremizm, terroryzm, przestępczość zorganizowana oraz handel narkotykami. Ekstremistyczny terroryzm we wszystkich jego formach i przejawach jest niedopuszczalny i trzeba szukać skutecznych środków, żeby go skutecznie ograniczać. Część IV monografii, pt. W kręgu bezpieczeństwa międzynarodowego, tworzą cztery opracowania naukowe. Prof. dr hab. Andrzej Ciupiński z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie w tekście Problemy europejskiej integracji wojskowej analizuje problem europejskiej integracji wojskowej. Przedstawił w nim rozwój europejskiej autonomii w pro16 Wstęp cesie integracji wojskowej i jej formy: Europejską Tożsamość Bezpieczeństwa i Obrony, Europejską Politykę Bezpieczeństwa i Obrony oraz Wspólną Politykę Bezpieczeństwa i Obrony. Przywódcy państw członkowskich Unii Europejskiej podpisali Traktat Lizboński, który przewiduje możliwość prowadzenia wzmocnionej współpracy strukturalnej (PESCO) w ramach Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony UE, a 22 czerwca 2017 r. Rada Europejska wyraziła zgodę na podjęcie takiej współpracy przez grupę chętnych państw. Znaczący wpływ na tę decyzję miało wcześniejsze przyjęcie 28 czerwca 2016 r. Europejskiej Strategii Globalnej. Prof. dr hab. Andrzej Misiuk z Uniwersytetu Warszawskiego w artykule Modele systemów policyjnych w wybranych krajach Europy opisał genezę administracji ochrony porządku i bezpieczeństwa publicznego w Europie w XVIII w. i proces tworzenia nowoczesnej policji w II połowie XIX w., przedstawił klasyfikację modeli systemów policyjnych we współczesnej Europie oraz przeanalizował ich ewolucję w wybranych krajach Europy Zachodniej. Prof. dr hab. Krzysztof Kubiak z Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach podjął aktualny temat obrony terytorialnej (obrony krajowej) w systemie obronnym Królestwa Szwecji oraz przydatności szwedzkich doświadczeń i wniosków dla procesu tworzenia tego typu formacji we współczesnej Polsce. Koncepcja Wojsk Obrony Terytorialnej w Polsce ma zdecydowanych przeciwników, ale bardzo często zastrzeżenia, czasami o bardzo poważnym charakterze, wynikają z potrzeb bieżącej walki politycznej. Z drugiej strony pojawiają się, wygłaszane często w dobrej wierze, naiwne wypowiedzi, absolutyzujące nowy rodzaj sił zbrojnych i przypisujący mu funkcje i zadania, których nie zdoła zrealizować. W tym kontekście sporym niebezpieczeństwem mentalnym stojącym przez polskimi Wojskami Obrony Terytorialnej mogą się też okazać oczekiwania ochotników zgłaszających się do pełnienia w nich służby. W licznych dyskusjach bardzo często jako wzorcowe rozwiązanie problemu obrony terytorialnej przytacza się, nie do końca znając współczesne realia, model szwedzki. Celem Autora było przedstawienie rozwiązań obowiązujących w tym skandynawskim państwie, skupiając się na usytuowaniu tego modelu w systemie obronnym Szwecji. Dr hab. Magdalena Bsoul-Kopowska, prof. Politechniki Częstochowskiej, napisała artykuł Udział Polski w operacjach i misjach pokojowych prowadzonych przez Unię Europejską. Skomplikowany charakter współczesnych konfliktów doprowadził do nowego spojrzenia oraz podejścia do problemu zapewnienia 17 Wstęp międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, tym samym do zmiany poglądów użycia w tym celu struktur militarnych. Doświadczenia Unii Europejskiej wskazują, że misje te są skutecznym sposobem rozwiązywania problemów, a potrzeba szybkiej reakcji na pojawiające się zagrożenia bezpieczeństwa spowodowała wzrost znaczenia misji pokojowych o charakterze militarnym. W tekście przedstawiono misje i operacje pokojowe prowadzone przez Unię Europejską, w które zaangażowana jest Polska. Ostatnia (piąta) część monografii nosi tytuł Bezpieczeństwo społeczne, ekonomiczne, kulturowe. Tworzy ją sześć artykułów podejmujących różne ich aspekty, przygotowanych przez badaczy z czterech uczelni. Rozpoczyna ją dr Anna Karczewska z Politechniki Częstochowskiej tekstem Bezpieczeństwo społeczne w kontekście współczesnego rynku pracy. W pierwszej części artykułu Autorka wskazuje, że zmiany technologiczne i ekonomiczne XXI w. wpłynęły na stosunki społeczne, w tym na relacje w sferze pracy. Zmieniają się charakter pracy, organizacja czasu pracy, wartościowanie pracy, jej miejsce w hierarchii wartości jednostki. Z bezpieczeństwem pracy wiążą się tak istotne zagadnienia, jak bezpieczeństwo socjalne, równowaga praca – życie, społeczna odpowiedzialność biznesu oraz zagrożenie bezrobociem i wykluczeniem społecznym. Uwaga Autorki artykułu skupiła się na problematyce bezpieczeństwa na współczesnym rynku pracy w kontekście zmian zachodzących na nim w ostatnim okresie. Dr Agnieszka Miklewska z Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie napisała tekst Zagrożenia dla rozwoju człowieka, wynikające z utraty bezpieczeństwa indywidualnego. Autorka skoncentrowała się na wybranych aspektach utraty poczucia bezpieczeństwa w okresie dzieciństwa, związanych z zaburzeniami więzi i konsekwencjami tych okoliczności dla dalszego rozwoju psychicznego. Jednocześnie zwraca uwagę na reaktywne zaburzenia więzi, zaburzenia selektywności w budowaniu relacji, przeniesiony zespół Münchhausena, zespół alienacji rodzicielskiej, a także zespół dziecka potrząsanego i maltretowanego. Z uwagi na ograniczone ramy niniejszej książki artykuł nie podejmuje złożonego zagadnienia przemocy seksualnej oraz zjawiska PTSD, ponieważ w ocenie jego Autorki wymagają one odrębnej publikacji. Mgr Aneta Krysowaty z Wojskowej Akademii Technicznej napisała artykuł Życie pod nadzorem. Przegląd wybranych narzędzi inwigilujących obywatela, konsumenta i klienta. W jego pierwszej części zauważyła, że obecnie nadzór stał 18 Wstęp się wszechobecny, cyfrowa rzeczywistość sprzyja dalszej ekspansji w zbieraniu informacji i zarządzania nimi, a instytucje państwowe oraz z otoczenia biznesowego chcą wiedzieć jak najwięcej o obywatelu, konsumencie i kliencie. Z ustaleń Autorki wynika, że wraz z upowszechnieniem nowych i wprowadzonych na szeroką skalę narzędzi inwigilacji wzrosła liczba przejmowanych i archiwizowanych informacji oraz udoskonalono proces ich przetwarzania. Tekst Wyzwania i zagrożenia bezpieczeństwa kulturowego Polski mgr Katarzyny Huczek z Wojskowej Akademii Technicznej stanowi o masowych ruchach migracyjnych, radykalizacji, konwersjach religijnych oraz uniformizacji będącej efektem globalizacji. Czynniki te sprawiają, że bezpieczeństwo kulturowe współczesnego państwa nabiera nowego znaczenia. Autorka artykułu dokonała w nim analizy środowiska bezpieczeństwa kulturowego Polski, eksponując potencjalne zagrożenia oraz wyzwania. Dr Wojciech Maciejewski z Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie napisał tekst Postrzeganie bezpieczeństwa indywidualnego i narodowego w opinii studentów kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne. Zdaniem Autora, bezpieczeństwo stało się zagadnieniem często poruszanym w różnego rodzaju dyskusjach. Dzięki swobodniejszemu przepływowi ludzi, zmianom kulturowym, rozwojowi nowoczesnych technologii oraz zmianom ekonomicznym życie współczesnego człowieka jest łatwiejsze i bezpieczniejsze. Jednak równocześnie pojawiły się nowe zagrożenia, których nie zawsze jesteśmy świadomi. W artykule podjęto kwestie oceny współczesnych zagrożeń przez studentów kierunku bezpieczeństwo wewnętrzne. W tym celu Autor przeprowadził badania ankietowe studentów, miały one na celu zdiagnozowanie, jakie kategorie bezpieczeństwa stanowią dla badanych największe zagrożenie oraz jakie zagrożenia dotyczą Polski oraz regionu. W końcowej części artykułu zamieszczono wyniki przeprowadzonych badań ankietowych. Dr Henryk Kromołowski z Politechniki Częstochowskiej napisał tekst Bezpieczeństwo zdrowotne a koordynowana opieka zdrowotna. W pierwszej jego części Autor podkreślił, że zdrowie nie jest wartością niezmienną, wymaga ciągłej kontroli ze strony specjalistów z różnych dziedzin nauk medycznych oraz dietetyków, technologów żywienia, organizacji pozarządowych, różnych instytucji edukacyjnych, specjalistów od ochrony środowiska, produkcji rolnej, prawników oraz środków masowego przekazu. Zdrowie jest najbardziej istotnym składnikiem szeroko rozumianego poczucia bezpieczeństwa człowieka, tworząc dla niego wartość samą w sobie, określaną jako bezpieczeństwo zdrowotne. Wstęp W tekście przedstawiono definicje bezpieczeństwa zdrowotnego i koordynowanej opieki zdrowotnej oraz ich wpływ na podniesienie poziomu bezpieczeństwa zdrowotnego obywateli naszego kraju.