Julian Przyboś, wybitny poeta dwudziestego wieku, jest autorem wielu tekstów publicystycznych. Część z nich zamieszczona została w zbiorach „Linia i gwar”, „Sens poetycki”, „Czytając Mickiewicza” oraz „Zapiski bez daty”, jednak wiele pozostawało w rozproszeniu. W książce zamieszczono artykuły ze „Zwrotnicy” i „Linii”, powojenne teksty z tygodnika „Odrodzenie”, recenzje publikowane w „Przeglądzie Kulturalnym” i „Życiu Warszawy”, często nieco zapomniane, choć ważne dla obrazu życia kulturalnego dwudziestolecia międzywojennego i lat powojennych. Wśród nich można znaleźć m.in. najsłynniejsze wystąpienia przeciw młodopolszczyźnie, głosy na temat sztuki nowoczesnej, wypowiedzi zaangażowane politycznie, polemiki dotyczące młodej poezji oraz twórczość krytycznoliteracką, w której Przyboś omawia nie tylko tomiki poetyckie (np. debiuty Wisławy Szymborskiej i Urszuli Kozioł), ale także beletrystykę (choćby mikropowieści Kornela Filipowicza), przekłady oraz książki naukowe i popularnonaukowe (także prace Marii Janion, Artura Sandauera, Kazimierza Wyki, Wacława Kubackiego). W „Dodatku” zamieszczono najciekawsze teksty z Domowego Archiwum Juliana Przybosia – m.in. niepublikowany dotąd list do Libuszy Halasovej oraz korespondencję o interwencyjnym charakterze. Poruszanie się po chronologicznie uporządkowanych publikacjach ułatwia wstęp, w którym przedstawiono problematykę dominującą w artykułach Przybosia w kolejnych dekadach.
Wstęp 17
Młodopolszczyzna – stylizacja – ludowość 19
O społecznym zaangażowaniu literatury 22
Kataryniarze i rytm unistyczny 23
Irzykowski i inni 26
Po wojnie – wobec systemu 30
Po Październiku – ku różnorodności 32
Dyskusja o (nie tylko młodej) poezji 34
Krótki żywot beletrystyki 37
O przekładzie literackim 38
Wobec literatury naukowej 39
Nota edytorska 40
Dwudziestolecie międzywojenne 43
Poezja „Zwrotnicy” 43
Chamuły poezji 44
Zaścianek z naszej literatury 47
Poeci żywiołu. Sergiusz Jesienin i Bolesław Leśmian 48
„Biały Paw” 50
„Głos Prawdy” 51
Jedno rozumne słowo 52
Zaraza walki z wpływologią 52
Demaskować! 55
Artysta a rewolucja 61
A jednak 61
Profesor Sinko 62
„Skamander” nr 47–48 62
Przekład Pugaczowa Jesienina 63
Odpowiedź panu Millerowi. Do redaktora „Wiadomości Literackich” 63
Juliusz Kaden-Bandrowski W cieniu zapomnianej olszyny 65
Juliusz Kaden-Bandrowski Europa zbiera siano 67
Anatol Stern Bieg do Bieguna 68
Przeciw frazesom w poetyce 70
Ze stanowiska „Zwrotnicy” 72
Poezja uspołeczniona 74
Prymitywizm a twórczość ludowa 78
Koniunktura literacka na Śląsku 80
Terminus a quo… 83
Komunikat grupy „a.r.” nr 1. Grupa „a.r.” podejmuje walkę o sztukę nowoczesną w Polsce 84
Na odcinku poetyckim 86
Kataryniarze i strofkarze 88
Stefan Kołaczkowski o współczesnej literaturze polskiej (w uzupełnieniu literatury Feldmana) 93
Co to znaczy „urbanizm”? 94
Przeciw stylizacji 95
„Ludowość” w poezji 95
Jesienin i naśladowcy 95
Rytm i rym 96
Unizm 97
Hucuły sztuki 99
Poezja proletariacka w praktyce 102
W sprawie poezji proletariackiej 105
Na marginesie artykułu Czernika 109
Dwa chwyty 111
Jeszcze raz trzy 114
Uwagi o nowej liryce 117
Wymiana poglądów. Odpowiedź na ankietę „Okolicy Poetów” 124
Jak powstaje wiersz 126
Odpowiedź na ankietę redakcji „Wiadomości Literackich”. Jak się uczyli współcześni wybitni pisarze polscy 129
Linie i gwar 133
Do źródeł liryzmu 137
Tezy 142
Nie o autentyzmie, lecz do autentystów 143
Lautréamont 147
1947 149
Pierwsze słowa wyzwolonej literatury 149
Rozmowa z Julianem Przybosiem 154
1952 161
O poezji ludowej 161
1953 169
Prof. Karol Badecki. Wspomnienie pośmiertne 169
Pisarze o śmierci Stalina 172
Co sądzić o polskiej pieśni ludowej? 172
Śpiew Jasia i Kasi 178
1954 181
„Linią powietrzną najbliżej ze wspomnienia do wspomnienia wrócić” 181
W rożnickiej świetlicy 182
Greń o Marii Dąbrowskiej 189
Z bajki Andersena 191
Balony do przekłucia 192
Jeszcze w sprawie etapów 194
Głos w dyskusji o poezji Różewicza 196
Drogowskaz historii 197
Lubelska wiosna poezji 198
1955 201
Ton gawędy 201
Rysunki Adama Marczyńskiego 203
O młode malarstwo młodych 204
Spór, ale nie o Czechowicza 211
Wobec największego 215
Prapremiera pięciu poetów. Bohdan Drozdowski 219
1956 221
O malarstwie i liryce 221
W pracowniach pisarzy 228
Heroje brzydoty 229
Z powodu Wierszy wybranych Bronisławy Ostrowskiej 231
Co więc czynić należy 233
W sprawie czystych rąk 237
W Łodzi i Stalinogrodzie 239
Kara śmierci i deklamacja 249
Dyskusja o Związku Literatów 253
Dlaczego poezja ludowa czaruje poetów wyrafinowanych? 260
Do poczucia humoru Stanisława Pietraszki 263
Prawda całego narodu 265
Prawda, wolność i socjalizm 265
O całą prawdę w literaturze 267
Ostatnie utwory Pawlikowskiej 271
Po VIII Plenum 275
Głos na Zjeździe pisarzy 276
1957 281
O nową socjalistyczną sztukę 281
Szczęśliwy debiut 285
Wiersze literackie 287
Co dzisiaj znaczy „awangarda”? 288
1958 301
Sześć rozmów z członkami Komisji Kultury KC PZPR. Rozmowa z tow. Julianem Przybosiem 301
Rozprawy Henryka Markiewicza 303
U Denise René. Galeria malarstwa w Paryżu 305
Wiersze Bratnego 309
Opowiadania Jana Józefa Szczepańskiego 311
Skąd się bierze mała poczytność literatury polskiej? 314
„Rocznik Literacki” 319
Henryk Wiciński 324
Moralność a sztuka. Rozmowa przy mikrofonie 325
Wyspiański żywy 328
Za obszerna antologia 330
Przeciw łatwiźnie 332
Monografia filologa o Mickiewiczu 333
Czernik o epice ludowej 334
Filologiczny wdzięk i powab 336
Contra plures 337
O więcej pytań 339
O malarstwie pozaabstrakcyjnym 342
Na I Zjeździe Pisarzy Ziem Zachodnich w Dusznikach 345
1959 349
Ksiądz a nie szewc 349
Przeciw przesądowi 352
Namiętny podręcznik 355
Baudelaire po polsku 356
Słowo przedrzeźnione 357
Co wiemy o Stańczyku 359
Malte Rilkego 362
Niezwykłe dzieło 364
Człowiek niezwykły, ale poeta? 365
Na temat Teorii widzenia 367
Ankieta o Teatrze Nowym 370
Najmłodsi 370
Patri patriae 372
Pantuny po polsku 375
Żelazne strofy futurysty 376
Słówko o sztuce abstrakcyjnej 378
O mówieniu wierszy 381
Najlepsza książka? 383
Czy kres sztuki abstrakcyjnej? 385
Ku sztuce nowego realizmu 387
Legenda o papieżycy 390
Jak możliwy jest liryzm 393
Międzynarodowe Biennale Poezji 396
Kazimierz Wyka o poezji 398
Na siedemdziesiąte urodziny Marii Dąbrowskiej 400
Sobowtóry Pilniaka 403
Nowy talent 404
Na piętnastolecie 406
Festiwal młodej poezji w Poznaniu 407
1960 409
Z taryfą ulgową 409
Liryka Grochowiaka 411
Szczerozłoty samorodek 412
Problemy liryki 414
Hikmet po polsku 416
Dlaczego wyjechałem z Krakowa 417
Pisarze mówią o literaturze 418
Pola. (Z podróży przez Węgry i Jugosławię) 419
Dyskusja o literaturze 421
Jeden z zagniewanych młodych 426
O przedwojennej lewicy w sztuce 428
Ku czci Konopnickiej 430
Arcydzieło przekładu 433
Rozmowa o poezji 435
Próba autobiografii poetyckiej 437
Przypomnienie poezji Brunona Jasieńskiego 439
Znak przedsłowny 441
Chwila nieuwagi 443
1961 445
Fantazja i myśl 445
Dekoracja 447
Wnętrze literatury 448
Przypomnienie Lecha Piwowara 452
Poezja polska po francusku 454
Po Zjeździe Rzeszowskim. Dywagacje 455
Szkice czy ballady? 458
Do Janusza Koniusza. Zamiast recenzji ze Śladu przelotu 459
Pisarze o temacie współczesnym 461
1962 463
Niezrozumialstwo i nowa sztuka. Dyskusja przy redakcyjnym stole z Julianem Przybosiem i Arturem Sandauerem 463
Inspiracja czy plagiat? 470
Nowa książka Jasienicy 471
Pieśń 475
Gdzie drogowskaz? (Po wystawach plastyki) 476
Biblioteka człowieka współczesnego 478
„Rzecz poetycka – Tygiel” 479
Święto książki 481
Stanisław Czernik i jego „Okolica poetów” 483
O prozie Marii Dąbrowskiej 484
O wierszu Beniowskiego 488
Teoria wiersza 490
Nieubłagany nakaz nowatorstwa 493
Janion o Krasińskim 503
Szymborska 505
Masowe wierszomówienie 506
Pisma Leśmiana 509
O marzeniu 511
O Starym złocie słów kilka 512
Przed Zjazdem Pisarzy 515
Nie minąć 518
1963 519
Mój wiersz 519
Władysław Strzemiński (w dziesięciolecie śmierci 28 XII 1952) 521
*** [inc. Zapowiadana od dawna antologia poezji polskiej…] 523
Ankieta w sprawie polskich klasyków 525
Wiersze Flukowskiego 526
Z powodu przekładu 528
Awangardowy Lublin 529
Rilke po polsku 531
Henryk Wiciński 532
O roli wychowawczej konkursu recytatorskiego 533
Wolny ruch twórczej mowy 536
Mój Belzebub 540
*** [inc. Mnożą się wspomnienia…] 541
Chodzi mi o to, aby język giętki… 543
Książka o Lorce 545
O Maryli Wolskiej 547
Ogniste koła 548
Słowo wstępne (na jubileuszu „Współczesności” z okazji 150 numeru) 550
1964 553
Wiersze o Chopinie 553
W pracowniach 556
Listy Krasińskiego 556
Kubacki eseista 558
Książka o Leśmianie 560
Poezja dla dzieci 562
Cały Czechowicz 569
„Życie” i laury. Wypowiedzi laureatów nagród państwowych 572
Pociecho ty, książeczko 573
Rosnące jutro 575
Juliana Przybosia wspomnienia o roku ’44 580
By polonista był czarodziejem 585
1965 589
Przykład ludowości poetyckiej 589
Heydenreich Iwaszkiewicza 598
Proza Kuśniewicza 601
Nie czytajmy sieczki… 602
Pisarze polscy we Włoszech 603
Powieść Hikmeta 606
Dygat humorysta 609
À propos przekładów. Do Witolda Wirpszy tudzież do redaktora działu recenzji w „Twórczości” 611
Pełnia Ozgi-Michalskiego 614
O poezji przyjaciół rozmowa 615
Wolny ruch twórczej mowy 621
Opowiadania Lema 624
Po lekturze Łastika 627
Skarga pokiereszowanego, czyli o diable drukarskim 629
O poezji, malarstwie i krytyce 632
Źle o miłości 637
Poetka prawdziwa 638
1966 641
Opowiadania Worcella 641
Nowa powieść Filipowicza 643
Dzieło Czesława Hernasa 645
Estetyka koloru 648
Z powodu Było i było Mirona Białoszewskiego 650
Jan Salamon 652
Opowiadania Andricia 653
Uwagi o ruchu recytatorskim 655
Poemat satyryczny Peipera 658
Tęgi talent 667
Jeszcze o Białoszewskim komentowanym przez Witolda Wirpszę, czyli: nie dajmy się zwariować! 669
O Mieczysławie Szczuce 672
Osobliwa proza 674
Na temat Sonetu I Sępa Szarzyńskiego 677
Nowy Newerly 681
Przed Kongresem 682
Kultura masowa – wtórna i prawdziwa 684
Racja Sandauera 686
Słowem każdym jak perłą. (De gustibus est disputandum?) 688
Dzieła, które cenią najwyżej. Kongresowe 6x naj… 691
Wyobraźnia wyzwolona 693
Sztuka to doskonała praca 695
Karczmarz i Kozacy 698
Elementaryzm w sztuce 701
Tradycja czy nowatorstwo? 703
1967 709
Norwid – Gomulickiego 709
Pożytek społeczny poezji 712
Jeszcze o Sonecie I Szarzyńskiego 721
Mężczyzna jak dziecko 722
Nowa proza Brychta 725
Sojusz sztuki z pracą 727
Na dziesięciolecie „Tygodnika Kulturalnego” 731
Wprowadzenie do Chorążuka 732
Nowa powieść Bratnego 733
O „umarłym poecie” 736
Czarująca lektura 737
Małowierni Putramenta 740
Szczęściarz Żukrowskiego 743
W rocznicę Rewolucji 745
Nowatorstwo a nowatorszczyzna, klasycyzm a małpiarstwo 747
Podwojony Tristan 751
Ficowski o Schulzu 753
Koszmar nocy 755
Obecność poezji 758
1968 763
Najważniejsze 763
Wielka zabawa 764
Początki Bołdyna 767
Poezja Szymborskiej 769
Książka J.S. Sity 773
Krzyżanowski o Tetmajerze 776
Niezwyczajny debiut 779
Krzyżanowskiemu w hołdzie 782
Gilgamesz 784
Nowy tom Iwaszkiewicza 786
Myśli Leca 789
Desperacjonizm, czyli kult rozpaczy 791
Pracujące słowa 796
Powieść Szczepańskiego 802
Jak Polskę budować 805
Estetyka Tatarkiewicza 809
Monografia o Peiperze 812
Ostatnia książka Pigonia 816
1969 819
Eseje Sandauera 819
Na XVII Zjeździe ZLP 822
Wdrażanie ludzi do wielkości 823
25 lat PRL 826
Pyszny ironista 828
Kaukaz Kubackiego 830
Czy sztalugi są przeżytkiem? 833
Wniosek z doświadczenia 834
Bołdyn Putramenta 838
Rozmowy z Julianem Przybosiem 840
Szkice polonistyczne Wyki 842
Sekretarz Mickiewicza 844
Co się dzieje z malarstwem? 847
Białe gołębie nad Dworem Artusa 852
W sprawie Gajcego 856
Mówią pisarze. O planach twórczych 858
1970 859
Reportaże Wańkowicza 859
Przekład Ulissesa 862
Rocznik Literacki 864
Druga powieść Dąbrowskiej 866
Chaos i rygor 869
Kubacki o artyście 874
Wiązanka historycznoliteracka 877
Smak spraw minionych 879
Rimbaud po polsku 882
Długo i szczęśliwie 884
Ronsard i Rimbaud 886
Historia koloru 890
Folklor rzeszowski 894
Czechowicz 898
Światło i słowo 900
1971 907
Uwagi o projekcie programu nauczania języka polskiego 907
Listy Juliana Przybosia do „Profilów” 911
Aneks. Z Domowego Archiwum Juliana Przybosia 919
Do Konstantego Régameya 919
Współczesna poezja polska… 920
Do Libuszy Halasovej 921
Do Jana Przybosia 923
Błędy w Antologii satyry 923
Do kierownika pralni 925
Do „Życia Warszawy” 926
Do Komitetu Blokowego 927
Testament 928
Arcyludzkie 929
Słówko o języku krytyki malarskiej 929
Jak wyrazić uczucia 931
Indeks nazwisk 937
Summary Julian Przyboś, Diffuse writings 957
