Stal damasceńska czyli bułat

„Stal damasceńska czyli bułat” to rozprawa naukowa polskiego profesora metalurgii, rektora AGH – Henryka Korwin-Krukowskiego (1860-1937), poruszająca techniczne zagadnienia produkcji stali damasceńskiej. Praca zawiera fachową analizę procesów technologicznych produkcji bułatu w kontekście wytwarzania głowni sztyletów i szabel wschodnich. Profesor omawia metody historyczne stosowane m.in. w dawnych Indiach oraz próby rekonstrukcji tych technik, podejmowane przez badaczy w XIX i na początku XX wieku. Zestawiając dane historyczne, z wynikami praktycznych doświadczeń rekonstruktorów, analizuje poszczególne etapy obróbki termicznej oraz właściwości fizyczne i chemiczne otrzymanej stali.
W pracy zamieszczono tabelaryczne zestawienie analizy chemicznej badanych próbek stali damasceńskiej oraz 13 fotografii w powiększeniu mikroskopowym.

Fragment
Nie należy mieszać bułatu wschodniego ze stalą dziwerowaną głowni europejskich lub luf broni myśliwskiej. Posiadają one niekiedy deseń podobny, lecz wyrabiane są w inny sposób. Wówczas, gdy stal damasceńska jest twardym żelazem zlewnym, a mianowicie stalą tyglową, stal dziwerowana jest materiałem zgrzewnym (...).
Zalety prawdziwej stali damasceńskiej są następujące:
- Doskonała kowalność i zgrzewalność.
- Nadzwyczajna sprężystość.
- Niezwykła twardość.

Wskutek tego szable i sztylety z dobrego bułatu posiadają ogromną wytrzymałość, mogą być zgięte w kółko, po czym same się wyprostowują do pierwotnego kształtu. Przy zgięciu aż do kąta prostego nie łamią się, a po wyprostowaniu zachowują dawną sprężystość. Twardość ich przy tym jest większą od każdej innej stali. Ostrość dobrych szabli jest taka, że tną one rzucony w powietrze fular jedwabny, a również przecinają zwykłe żelazo nie szczerbiąc się, ani tępiąc. Inną próbą wartości bułatu było strącanie głowy byka jednym cięciem i wymaganie, aby krew nie zostawiała na głowni czarnych plam. To ostatnie wymaganie mogło służyć do przekonania się o odporności stali na korozję w ogóle i na rdzewienie w szczególności.
Ojczyzną bułatu były Indie Wschodnie. Damaszek, który dał nazwę tej stali, wielkie starożytne, handlowe i przemysłowe miasto syryjskie, nie wyrabiał stali, lecz handlował bronią, wyrabianą przeważnie w Persji, lub może tylko częściowo wyrabiał broń ze stali indyjskiej. Damaszek prawdopodobnie był miejscem, gdzie z bułatem zapoznali się rycerze w okresie wypraw krzyżowych, lub skąd kupcy lewantyńscy przywozili broń do Europy. Od czasów najdawniejszych broń damasceńska cieszyła się wielkim uznaniem i rozgłosem w Europie, lecz dotychczas nie zdołano odgadnąć tajemnicy jej nadzwyczajnych zalet.