Arboretum w Rogowie - najcenniejsze kolekcje

Arboretum Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Rogowie to ogród botaniczny należący do Leśnego Zakładu Doświadczalnego w Rogowie. Został założony w 1923 roku na terenie Lasów Doświadczalnych SGGW, a jego kierownikiem był wtedy Edward Chodzicki. W swych początkach Arboretum było eksperymentalną bazą terenową dla Wydziału Leśnego uczelni, a także miejscem zajęć terenowych dla studentów. Przed II wojną światową założono 100 leśnych powierzchni doświadczalnych z obcymi gatunkami drzew leśnych. Kolekcje dendrologiczne stanowiły wtedy jedynie niedużą część przedsięwzięcia. Po wojnie, w latach 1947-1951 kierownikiem ogrodu był Tadeusz Szymanowski. W krótkim czasie wznowił prace pielęgnacyjne i zaczął sprowadzać nowe rośliny. W latach 1951-1966 kierownikiem był Henryk Eder, który kontynuował dzieło poprzednika, zbudował alpinarium i park dendrologiczny przy ośrodku Lasów Doświadczalnych, rozbudował dokumentację, zbudował szklarnię i pierwszy budynek gospodarczo-administracyjny. W latach 1966-2002 ogrodem kierował Jerzy Tumiłowicz. Zbudował nowe szklarnie, pracownię naukową, rozwijał nowe kolekcje roślin i badania nad nimi oraz powiększył obszar Arboretum. Od 2002 roku kierownikiem jest Piotr Banaszczak. Zbudowano nowy dział – Ogród Ginących Roślin Świata, powiększane są kolekcje botaniczne, zdigitalizowano system dokumentacji kolekcji, uzupełniana jest infrastruktura turystyczna.

Powierzchnia Arboretum liczy 54 ha, z czego 41 ha jest udostępniona do zwiedzania. Ogród został założony na terenie lasu mieszanego i znajduje się na siedlisku lasu mieszanego w zespole Tilio-Carpinetum typicum. Pozostałościami dawnego lasu są posadzone 150 lat temu sosny oraz naturalnie występujące stare dęby, graby, świerki, nieliczne lipy.

Najważniejszą częścią kolekcji botanicznych są zbiory roślin drzewiastych liczące 3000 taksonów. Ogród posiada 3 Kolekcje Narodowe: rodzaju Acer, Stewartia i Eleutherococcus. Są tu też jedne z większych w Polsce zbiorów magnolii, kalin, jarzębów, grabów, trzmielin, ostrokrzewów, dereni, bardzo bogate kolekcje różaneczników i azalii oraz największa w Polsce kolekcja taksonów chińskich.

Najważniejsza kolekcja klonów liczy około 270 taksonów odpornych na warunki klimatyczne Polski środkowej. Najliczniejszym jest Acer palmatum, który jednocześnie jest najbardziej dekoracyjny i w drugiej połowie października wraz z innymi gatunkami przebarwia się na wspaniałe jesienne barwy przyciągając tłumy gości do ogrodu.

Kolekcja Narodowa rodzaju Stewartia liczy jedynie 8 taksonów, ale mimo to jest największą w Polsce. Mają one wysokie wymagania uprawowe i większość z nich jest rzadko spotykana w kolekcjach. Mają one dekoracyjne, duże, białe kwiaty zakwitające latem, często ozdobną korę i jesienne przebarwienia.

Kolekcja Narodowa rodzaju Eleutherococcus liczy 15 taksonów. Krzewy te jako rośliny ozdobne nie są w ogóle wykorzystywane, ale mają duże znaczenie w farmakognozji. Gatunkom z tego rodzaju towarzyszy duża kolekcja drzew i krzewów z tej samej rodziny Araliaceae.

Z Arboretum w Rogowie pochodzi 20 odmian uprawnych drzew i krzewów, z których kilka jest stosunkowo znana w branży szkółkarskiej i są dostępne w handlu, jak np. Magnolia kobus ‘Rogów’, Metasequoia glyptostroboides ‘Rogów’, czy Abies ×arnoldiana ‘Jan Paweł II’.

Ważnym działem ogrodu są leśne powierzchnie doświadczalne. Są to różnej wielkości kwatery obsadzone egzotycznymi drzewami w postaci leśnych monokultur i prowadzone według podobnych reguł jak ma to miejsce w lasach gospodarczych. Zasadniczo nie są mniejsze niż 4 ary. Ich zakładanie i prowadzenie w pierwszych dziesięcioleciach istnienia Arboretum było główną gałęzią działalności placówki. Rogowskie Arboretum było i do dziś pozostaje w skali kraju największym i najbardziej zaawansowanym ośrodkiem takich badań. W sumie założono 157 takich kwater, z czego do dziś funkcjonuje 125. Przetestowano na nich łącznie 94 taksony drzew z Ameryki Północnej, Azji i Europy. Dominują na nich gatunki iglaste: daglezje, jodła olbrzymia i inne jodły, żywotniki olbrzymie, modrzewie, sosny, a z liściastych najczęstsze są dęby czerwone, buki i klony. Jednymi z najlepiej rosnących gatunków iglastych są Pseudotsuga menziesii, Thuja plicata, Larix kaempferi, Larix ×marschlinsii, Pinus peuce, Abies nordmanniana × Abies cephalonica. Niektóre drzewa jak Abies grandis, Pinus strobus czy Picea sitchensis pomimo pierwotnie bardzo szybkiego tempa wzrostu i wysokiej zasobności drzewostanów okazały się drzewami podatnymi na choroby i nieprzystosowanymi do naszych warunków klimatycznych, a w rezultacie krótkowiecznymi. Spośród drzew liściastych najlepszym tempem wzrostu i adaptacją do warunków siedliskowych Polski środkowej charakteryzuje się Quercus rubra, jednakże z uwagi na obfite rozsiewanie może stać się drzewem inwazyjnym.

Wśród drzew na powierzchniach doświadczalnych można zaobserwować osobliwy fenomen zarastających pniaków po ściętych drzewach iglastych, będący dowodem zrastania się systemów korzeniowych sąsiadujących ze sobą okazów. Najczęściej spotyka się je wśród Pseudotsuga menziesii, niektórych jodeł, modrzewi, Pinus peuce, Tsuga heterophylla i Thuja plicata.

Kolejnym działem ogrodu jest alpinarium. Założone w latach 50. XX wieku. Posadzono na nim drzewa, krzewy i byliny pochodzące z terenów górskich Europy, Ameryki Północnej i Azji. Towarzyszy im wiele roślin chronionych i zagrożonych wyginięciem oraz bogate kolekcje innych roślin zielnych, których łączna liczba w Arboretum osiągnęła 1600 taksonów. Przy strumykach i oczkach wodnych rośnie wiele roślin nadwodnych i bagiennych. Na sztucznym torfowisku wysokim rosną różne gatunki torfowiskowych roślin krajowych i egzotycznych.

Ogród Ginących Roślin Świata to dział Arboretum, w którym zgromadzone są zagrożone wyginięciem rośliny pochodzące z różnych części świata. Powstał w latach 2016-2017 i znajduje się po zachodniej stronie alpinarium. Obejmuje grupy roślin – głównie zagrożonych wyginięciem w różnych częściach świata, w tym rabaty bylinowe, pawilon ogrodowy połączony z pergolą, trejaż, dwa oczka wodne ze strumykiem, miejsca wypoczynkowe oraz mini amfiteatr na potrzeby zajęć edukacyjnych i imprez.

Za alpinarium znajduje się kolekcja 150 odmian mieszańców liliowców oraz dużą liczbę nienazwanych mieszańców liliowców podarowanych przez prof. Jerzego Bodalskiego w latach 2015-2018. Otoczona jest łąką kwietną i towarzyszy jej kolekcja pnączy.