Światy za słowami Wykłady z semantyki leksykalnej

Wstęp 11

ROZDZIAŁ 1
SEMANTYKA LEKSYKALNA JAKO DZIAŁ LINGWISTYKI. ZAŁOŻENIA WSTĘPNE 15
1.1. Ku cząstkowym definicjom języka 20
1.2. Samodzielność dyscyplin czy ich zhierarchizowanie? 24
1.3. Perspektywy semantyki leksykalnej 26
1.3.1. Semantyka leksykalna: mikroświat ukryty za słowem 28
1.3.2. Semantyka leksykalna w interpretacji tekstu 31
1.3.3. Semantyka leksykalna i opis człowieka 33
1.4. Językowy obraz świata 35

ROZDZIAŁ 2
JĘZYKOWE INTERPRETACJE ŚWIATA 39
2.1. Referencjalne teorie znaczenia 43
2.2. Semiotyczny trójkąt Ogdena-Richardsa 43
2.2.1. Relacja znak – referent 45
2.2.2. Relacja pojęcie – referent, czyli o mechanizmach referencji 46
2.2.3. Pojęcie jako kategoria lingwistyczna 47
2.3. Język odzwierciedla, kreuje czy też interpretuje świat zewnętrzny? 52
2.3.1. Język odzwierciedla świat 52
2.3.2. Język kreuje świat 56
2.3.3. Język interpretuje świat 62

ROZDZIAŁ 3
O WZGLĘDNOŚCI JĘZYKOWYCH ŚWIATÓW 67
3.1. Relatywizm międzyjęzykowy 69
3.2. Relatywizm wewnątrzjęzykowy 79
3.2.1. Relatywizm w systemie i relatywizm w tekście 79
3.2.1.1. Relatywizm w systemie języka 80
3.2.1.2. Relatywizm kreowany w tekstach 97

ROZDZIAŁ 4
KATEGORYZACJE W JĘZYKU I TEKŚCIE 105
4.1. Istota kategoryzacji językowej 109
4.1.1. Kategoryzacja językowa i znaczenie słowa 110
4.1.2. Od znaczenia słowa ku modelom kategoryzacyjnym 112
4.1.3. Podstawowy mechanizm kategoryzacyjny: genus proximum i differentia specifica 115
4.2. Kategoryzacja odbiciem ludzkiego myślenia o świecie 117
4.2.1. Kategoryzacja klasyczna 117
4.2.2. Kategoryzacja przez prototyp 120
4.2.3. Kategoryzacyjne kompromisy 126
4.2.4. Modulanty – językowe sygnały stopnia przynależności do kategorii 127
4.3. Kategoryzacje niestandardowe: metafora 129

ROZDZIAŁ 5
OD KATEGORYZACJI DO WARTOŚCIOWANIA. NAUKA O WARTOŚCIACH A ZNACZENIE SŁOWA 135
5.1. Czym jest aksjologia lingwistyczna? 138
5.2. Wartość oraz dobry – zły w języku 141
5.3. Podstawowa leksyka wartościująca 143
5.4. Typologia i hierarchia wartości 144
5.4.1. Wielki Łańcuch Bytu (The Great Chain of Being) 145
5.4.2. Typologia wartości według Jadwigi Puzyniny 147
5.4.3. Semantyka języka naturalnego a aksjologia lingwistyczna 149
5.5. Od znaczenia do wartościowania. Rola konotacji semantycznych 155
5.5.1. Nazwy wartości i nośniki wartości 156
5.5.2. Znaczenie leksykalne i konotacje semantyczne a komponenty wartościujące 157
5.6. Tematyczne kręgi słownictwa aksjologicznego: od „słów ważnych” do metafor potocznych 167
5.7. Hierarchie wartości – O czym się śni…? 170

ROZDZIAŁ 6
DANE JĘZYKOWE CZY WIEDZA ENCYKLOPEDYCZNA? O KILKU METODACH BADAŃ SEMANTYCZNEJ STRUKTURY SŁOWA 183
6.1. Kompozycjonalne koncepcje znaczenia 186
6.1.1. Semantyka strukturalna Katza i Fodora 189
6.1.2. Semowa analiza szkoły francuskiej 192
6.1.3. Teoria języka myśli 202
6.2. Semantyka rozumienia i ram interpretacyjnych Charlesa Fillmore’a 206
6.2.1. Encyklopedyzm semantyki 210
6.2.2. Schematyzacja wiedzy i prototypy 212
6.2.3. Perspektywizacja jako kryterium wyboru jednostki ze scenariusza 213

ROZDZIAŁ 7
KONOTACJA SEMANTYCZNA – W STRONĘ DEFINICJI OTWARTEJ 217
7.1. Konotacja: strukturalistyczny punkt wyjścia 224
7.2. Konotacja: ku otwartemu, kognitywnemu rozumieniu znaczenia 228
7.3. Ku otwartej, prototypowej strukturze znaczenia 232
7.4. Reguła wewnętrznej motywacji cech konotacyjnych 235
7.5. Introspekcja w opisach znaczeniowych 239
7.6. Konotacje i profilowanie 243

ROZDZIAŁ 8
POLA JĘZYKOWE W BADANIU SYSTEMU 247
8.1. Początki teorii pól językowych 250
8.2. Pola wyrazowe – perspektywa strukturalistyczna 253
8.2.1. Związki syntagmatyczne 253
8.2.2. Związki paradygmatyczne 254
8.2.3. Klasyfikacja pól wyrazowych 257
8.3. Granice pól semantycznych 258
8.3.1. Perspektywa onomazjologiczna i semantyczna w polu 260
8.3.2. Granice pola i polisemia słowa 261
8.3.3. Granice pola i semantyczne konotacje słowa 262
8.3.4. Centrum i peryferie pola 264
8.4. Semantyczne relacje w polu 267
8.5. Pole językowe – perspektywa neohumboldtyzmu 272
8.6. Pola językowe: badanie języka czy ludzkiego pojmowania świata? 275

ROZDZIAŁ 9
POLA JĘZYKOWE W BADANIU TEKSTU. OD PÓL ZNACZENIOWYCH DO PÓL TEMATYCZNYCH 277
9.1. Tekstowa względność pól 279
9.2. Pola asocjacyjne i teoria słów-kluczy 281
9.3. Pola w tekście artystycznym – egzemplifikacje 285
9.3.1. Współistnienie w tekście dwóch wzajemnie się określających pól 285
9.3.2. Wspólny model pojęciowy – alternatywne realizacje polowe 288
9.3.3. O znaczeniowym „zarażaniu się” słów w polu 294
9.3.4. Metafory pojęciowe w kształtowaniu pól tematycznych 298

ROZDZIAŁ 10
WSZYSTKIE DROGI PROWADZĄ DO RZYMU: ZNACZENIE – DEFINICJA. OTWARTA – JĘZYKOWY OBRAZ ŚWIATA 303
10.1. Definicja semantyczna – sposoby rozumienia światów za słowami 306
10.1.1. Definicja kognitywna… ale jaka? 306
10.1.2. Definicja otwarta 310
10.2. Świat bez języka? Język bez świata? 313
10.2.1. Kilka słów o genezie teorii i polskiej historii JOS-u 313
10.2.2. Językowy obraz świata czy językowe obrazy świata? 315
10.2.3. Tekstowe obrazy świata 321
Миры з а словами. Лекции по лексической семантике (Резюме) 325
Worlds behind Words. Lectures in Lexical Semantics (Summary) 329
Indeks rzeczowy 333
Literatura 337