Konsulat Rzeczypospolitej Polskiej w Szczecinie w latach 1925-1939. Powstanie i działalność

Konsulat polski w Szczecinie rozpoczął swą działalność dopiero w 1925 r. Była to ostatnia placówka konsularna uruchomiona przez Rzeczpospolitą w Niemczech. Fakt ten może budzić zdziwienie, ponieważ powodów do uruchomienia odrębnej placówki obejmującej pruską prowincję Pomorze było dużo. Szczecin był głównym portem dla zachodniej Polski i groźnym konkurentem zarówno dla Gdańska, jak i budowanej Gdyni. Rokrocznie przebywało na terenie prowincji pomorskiej ponad 20 tys. robotników sezonowych z Polski, którzy jako ludzie niewykształceni wymagali szczególnej opieki. Na tych terenach mieszkało też około 7-8 tys. obywateli niemieckich polskiego pochodzenia, co biorąc pod uwagę bliską granicę z Polską nabierało szczególnego znaczenia. Pomorze Zachodnie było prowincją o przewadze sił nacjonalistyczno-prawicowych, a co za tym idzie - przeważały tam nastroje zdecydowanie wrogie Polsce. Nie było natomiast żadnej polskiej placówki mogącej oddziaływać propagandowo na miejscową społeczność. Z militarnego punktu widzenia (a więc i wywiadowczego) prowincja pomorska była bardzo ważnym terytorium w przewidywanym polsko-niemieckim konflikcie. Niemal w żadnej części Rzeszy nie kumulowało się aż tyle przyczyn uzasadniających powstanie konsulatu.
Pomimo że konsulat szczeciński nie należał do największych polskich placówek w Niemczech, zasługuje na uwagę z powodu swej uniwersalności. Urzędnicy polscy w Szczecinie spotykali się z tak różnorodnym splotem problemów, że działalność tej placówki można uważać za reprezentatywną dla wszystkich ówczesnych polskich konsulatów w Niemczech. Placówka szczecińska wypełniała wszystkie wymienione wyżej zadania stawiane polskim urzędom konsularnym. Pozostałe urzędy były zwykle skupione na jednej dziedzinie, np. konsulat w Hamburgu na sprawach gospodarczo-morskich, a konsulaty w Prusach Wschodnich na polskim ruchu narodowym. Owa uniwersalność placówki szczecińskiej nabiera szczególnego znaczenia również ze względu na zniszczenie większości akt polskich konsulatów w Niemczech okresu dwudziestolecia międzywojennego. Duże zespoły dokumentów zachowały się tylko z placówek w Opolu, Berlinie i właśnie ze Szczecina15. Pozostałe przetrwały drugą wojnę światową w stanie szczątkowym. Odpowiedź na pytanie: jakie były cele, metody i efekty działalności polskiego konsulatu w Szczecinie, stanowi w dużej mierze odpowiedź na takie samo pytanie, lecz dotyczące sieci wszystkich polskich konsulatów w Niemczech.
Opracowanie niniejsze przedstawia główne aspekty działalności Konsulatu RP w Szczecinie w latach 1925-1939. Rzeczywista działalność tego urzędu rozpoczęła się w połowie lutego 1925 r. Pomimo że ta data stanowi cezurę początkową pracy, to w poszukiwaniu genezy konsulatu należy cofnąć się o niemal 4 lata, do roku 1921. Wtedy rozpoczęły się starania o uruchomienie polskiej placówki w Szczecinie, zakończone formalnym aktem jej powołania 24 lipca 1922 r. Cezurę końcową stanowi dzień wybuchu drugiej wojny światowej, kiedy to personel konsulatu został internowany przez władze niemieckie. Akt ten zakończył działalność szczecińskiej placówki. Ramy terytorialne pracy wyznacza okręg kompetencyjny Konsulatu RP w Szczecinie, którym w latach 1922-1938 była pruska prowincja Pomorze (Provinz Pommern), rozciągająca się od Lęborka aż po Rugię, wzdłuż południowego wybrzeża Bałtyku (fragment Wstępu).