Pamiętniki

Pamiętniki, które spisał Jan Chryzostom Pasek (ok.1636–1701) najprawdopodobniej pod koniec życia, zostały po raz pierwszy wydane drukiem w 1836 przez hrabiego Edwarda Raczyńskiego. Dzielą się one na dwie części: pierwsza obejmuje lata 1655–1666, w czasie których autor służył jako żołnierz Rzeczypospolitej, druga lata 1667–1688, gdy prowadził spokojny żywot ziemiański. W tej przeważają sprawy domowe i publiczne.

Oprócz wspomnień autor umieścił w swym dziele m.in. wiersz liryczny na cześć ukochanego konia Deresza, panegiryki opiewające zwycięstwa nad rzeką Basią i pod Wiedniem, listy króla Jana Kazimierza i Stefana Czarnieckiego, uroczyste mowy, fragmenty popularnych piosenek, przyśpiewek, kąśliwych paszkwili na Litwinów.

Pasek to urodzony gawędziarz, taką konwencję przyjął też w swym dziele. Mnóstwo w nim anegdot, dowcipów, zabawnych sytuacji, dobrego humoru i rubasznego słownictwa. Jego Pamiętniki są nazywane „epopeją Sarmacji polskiej”.