Bezpieczeństwo żywnościowe Polski i świata

Bezpieczeństwo żywnościowe świata od co najmniej czterech, pięciu dekad nie było tak palącym problemem, jak ma to miejsce na początku trzeciej dekady XXI w. Składa się na to kilka czynników, które wystąpiły równolegle na przestrzeni kilku ostatnich lat. Wśród nich trzy wydają się dominujące. Są to: gwałtowne zmiany pogodowe występujące równocześnie w wielu różnych regionach świata, mające wyjątkowo negatywny wpływ na produkcyjne wyniki rolnictwa, pandemia COVID-19 i wreszcie wojna w Ukrainie. Gwałtowne turbulencje pogodowe wpłynęły na istotne zmniejszenie kluczowych dla wyżywienia światowej populacji zbóż, zarówno w krajach rozwijających się (Afryka, Bliski Wschód, Azja Południowa), jak i tych rozwiniętych jak USA (Kalifornia). Mniejsze zbiory oznaczają niższą podaż produktów rolnych i trudniejszy dostęp do żywności dla wielu milionów konsumentów. Sytuację tę, która powstała już w końcu drugiej dekady XXI w., skomplikowała pandemia COVID-19. Pandemia na niespotykaną od wielu dekad skalę wywołała wiele negatywnych zjawisk ekonomicznych i politycznych, jak ograniczenie wymiany międzynarodowej towarów, usług, ludzi i kapitału. Ożyły wydawałoby się zapomniane koncepcje autarkii, zamykania gospodarek krajowych na świat czy wręcz próby wyhamowania, a nawet odwracania globalizacji. Ważniejsza okazała się dominująca w koncepcjach Jeana-Baptiste’a Saya produkcja i podaż niż stanowiąca istotę teorii Johna Maynarda Keynesa konsumpcja i popyt. Poszczególne kraje pod wpływem lęku i strachu przed nieznaną pandemią powszechnie przyjmowały strategie ograniczania eksportu, zachowując własną produkcję dla potrzeb konsumpcji wewnętrznej. W efekcie światowe obroty handlowe w 2020 r. zmniejszyły się o ponad 5% w stosunku do 2019 r. Sytuację dodatkowo skomplikował trzeci z wymienionych tu czynników, czyli wojna w Ukrainie. Wojna, która rozpoczęła się w lutym 2022 r., zachwiała stabilnością światowych rynków rolnych oraz sprawiła, że straciły one dotychczasową mniejszą lub większą przewidywalność. Ukraina to wszak potentat w produkcji i eksporcie m.in. takich płodów rolnych jak pszenica, jęczmień, kukurydza, rzepak czy słonecznik i olej słonecznikowy. Brak tych produktów w następstwie zablokowania przez wojska rosyjskie ukraińskich portów gwałtownie przełożył się na ceny żywności. Wskaźnik cen FAO Food Price Index w 2022 r. ukształtował się na poziomie 143,7, podczas gdy w 2021 r. wynosił 125,7, natomiast w 2019 r. tylko 95,1 (2014–2016 = 100). Dla milionów ludzi na świecie głód stał się zjawiskiem realnym. Według szacunków Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (Food and Agriculture Organization of the United Nations , FAO) dotyczy to nawet dodatkowych 100–150 mln mieszkańców naszej planety. W tej sytuacji problemy bezpieczeństwa żywnościowego stają na porządku dziennym nie tylko w rozmowach prywatnych, ale także coraz częściej na forach krajowych, regionalnych i globalnym. Konsekwentnie realizowane Cele Zrównoważonego Rozwoju, zmniejszenie liczby głodujących i niedożywionych zostały zachwiane i postawione pod olbrzymim znakiem zapytania. W tych warunkach zasadniczym celem tej pracy jest próba odpowiedzi na pytanie o przyszłość bezpieczeństwa żywnościowego świata, regionów i poszczególnych państw.